Το βλαβερό περιεχόμενο (harmful content) και τα βλαβερά #hashtags στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει τον τελευταίο καιρό. Τέτοιο περιεχόμενο μπορεί να «προωθήσει» ενίοτε διαδικτυακό εκφοβισμό (cyberbullying), ενίσχυση συμπεριφορών αυτοτραυματισμού (self–harm), αυτοκτονικό ιδεασμό, ακόμα και εξτρεμιστικές ιδεολογίες. Η υπόθεση της 14χρονης Molly Russell στην Αγγλία έλαβε προσοχή όταν αναφέρθηκε ότι η αυτοκτονία της μπορεί να επηρεάστηκε από την έκθεση της 14χρονης σε τέτοιο περιεχόμενο σε πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων, όπως το Instagram. Η συγκεκριμένη υπόθεση πυροδότησε συζητήσεις σχετικά με την ευθύνη που φέρουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο να αναγνωρίζουν και να περιορίζουν αυτό το περιεχόμενο.
#HarmfulHashtags
Σε όλες τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης τα hashtags βοηθάνε τον χρήστη να εντοπίσει συγκεκριμένο περιεχόμενο. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχει τεθεί το ζήτημα του βλαβερού περιεχομένου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ως βλαβερό περιεχόμενο μπορεί να χαρακτηριστεί κάτι που προωθεί ανάρμοστες ή βλαβερές συμπεριφορές. Για παράδειγμα, παλαιότερα στο Tik Tok υπήρχε πληθώρα περιεχομένου που προωθούσε είτε άμεσα είτε έμμεσα τις διατροφικές διαταραχές. Συγκεκριμένα, αρκετοί χρήστες οι οποίοι υπέφεραν από κάποια διατροφική διαταραχή ανέβαζαν περιεχόμενο που παρότρυνε άλλους χρήστες να ακολουθήσουν κάποια εξαντλητική δίαιτα, ή και πλήρη αφαγία, ώστε να χάσουν κιλά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα αρκετά νεαρά άτομα, κυρίως έφηβα κορίτσια που είχαν ανασφάλεια σχετικά με την εικόνα τους, να ακολουθούν αυτές τις συμβουλές, οι οποίες σε αρκετές περιπτώσεις απέβησαν επιβαρυντικές για τη σωματική και ψυχική τους υγεία.
Ωστόσο, το βλαβερό περιεχόμενο δεν περιορίζεται μόνο σε διατροφικές διαταραχές. Πολλές φορές μπορεί να είναι φωτογραφίες, memes, στίχοι κλπ. που προωθούν ή ενισχύουν καταθλιπτικές συμπεριφορές, τον αυτοτραυματισμό και την αυτοκτονία. Αυτό συνέβη και στην περίπτωση της Molly Russell, σύμφωνα με τον πατέρα της.
Molly Russell
Η 14χρονη Molly Russell από την Αγγλία έβαλε τέλος στη ζωή της τον Νοέμβριο του 2017. Σύμφωνα με τον πατέρα της Ian Russell, η Molly είχε εκτεθεί σε βλαβερό περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Instagram και Tumblr) το οποίο προωθούσε τον αυτοτραυματισμό, την κατάθλιψη και τον αυτοκτονικό ιδεασμό. Ένα χρόνο πριν την αυτοκτονία της η Molly άρχισε να αλλάζει κάπως συμπεριφορά, ήταν πιο απόμακρη, περνούσε πολλές φορές απομονωμένη στο δωμάτιο της κλπ. Ενώ η αλλαγή στη συμπεριφορά της ήταν εμφανής, οι γονείς το απέδωσαν στην εφηβεία, μια περίοδος που τα περισσότερα παιδιά θέλουν να περνάνε περισσότερο χρόνο μόνα τους και όχι με τους γονείς τους. Μετά το θάνατο της 14χρονης οι γονείς της ανακάλυψαν πως η Molly τον τελευταίο χρόνο περνούσε πολλές ώρες στο διαδίκτυο και «κατανάλωνε» βλαβερό περιεχόμενο. Από τότε ο πατέρας της έχει ξεκινήσει μια καμπάνια ώστε να απαγορευτεί το συγκεκριμένο περιεχόμενο από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, καθώς πιστεύει ακράδαντα ότι συνέβαλε και επιβάρυνε την ψυχολογική κατάσταση της κόρης του και την οδήγησε στην αυτοκτονία.
Και οι πλατφόρμες;
Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης από τη πλευρά τους έχουν προσπαθήσει να περιορίσουν το πρόβλημα. Συγκεκριμένα, πλέον κάποιος δεν μπορεί να αναζητήσει και να βρει εύκολα τέτοιου είδους περιεχόμενο, καθώς εάν γίνει αναζήτηση με κάποιο τέτοιο hashtag δεν εμφανίζονται αποτελέσματα. Επιπλέον, εάν κάποια ανάρτηση, φωτογραφία κλπ. περιλαμβάνει κάτι που είναι ή μπορεί να θεωρηθεί από κάποιους επιβλαβές, υπάρχει ειδοποίηση πριν εμφανιστεί, έτσι ώστε ο χρήστης να επιλέξει εάν θέλει να εκτεθεί σε αυτό ή όχι. Επιπλέον, ο αλγόριθμος έχει ρυθμιστεί ώστε ακόμα και αν εμφανιστεί τέτοιο περιεχόμενο, στη πορεία να μην εμφανίζεται ακόμα περισσότερο.
Ωστόσο, ακόμα υπάρχουν αντιδράσεις ότι οι πλατφόρμες δεν κάνουν αρκετά ώστε να προστατέψουν τους χρήστες, και πως αν και το συγκεκριμένο περιεχόμενο έχει περιοριστεί σημαντικά, είναι ακόμα προσβάσιμο. Από την άλλη, τίθεται το ζήτημα της ελευθερίας της έκφρασης και της λογοκρισίας, καθώς ένα μεγάλο μέρος αυτού του περιεχομένου μπορεί να είναι απλά ένα πιο “λυπητερό στιχάκι” ή μια «σκοτεινή φωτογραφία». Αυτός είναι και ο λόγος που δεν πέρασε στην Αγγλία η διάταξη που θα απαγόρευε εντελώς αυτού του είδους το περιεχόμενο.
Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση
Σίγουρα το να απαγορευτεί εντελώς το όποιο περιεχόμενο είναι κάτι που δεν μπορεί και δεν αρμόζει να γίνει καθώς κάτι τέτοιο θα παραβίαζε την ελευθερία της έκφρασης. Ωστόσο, οι πλατφόρμες θα πρέπει να έχουν αυστηρότερο έλεγχο ως προς το τι ανεβαίνει διότι μερικές φορές τα πράγματα μπορεί να ξεφύγουν. Για παράδειγμα, κάποιος χρήστης μπορεί να ανεβάσει κάτι που να παροτρύνει άλλους στο να αυτοτραυματιστούν. Σε αυτές τις περιπτώσεις αφού υπάρξει ο κατάλληλος έλεγχος, κάποια ανάρτηση μπορεί να χρειαστεί να αφαιρεθεί.
Ωστόσο, πολλοί γονείς ανησυχούν για το τι περιεχόμενο μπορεί να καταναλώσει σε αυτές τις πλατφόρμες ένα παιδί ή ένας έφηβος. Φυσικά, κανενός είδους περιεχόμενο δεν μπορεί να κάνει κάποιον να αυτοτραυματιστεί ή να βάλει τέλος στη ζωή του μόνο και μόνο επειδή το είδε. Αλλά τι γίνεται με τα άτομα που βρίσκονται ήδη σε μια επιβαρυμένη ψυχολογική κατάσταση, όπως άτομα με κατάθλιψη; Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για παιδιά και εφήβους που είναι σε πιο ευάλωτη θέση; Σε αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς θα πρέπει να είναι κοντά στα παιδιά τους, να υπάρχει επικοινωνία και εμπιστοσύνη. Επίσης, όταν ένα παιδί είναι σε μικρή ηλικία θα ήταν καλό οι γονείς να γνωρίζουν τι περιεχόμενο καταναλώνει στο διαδίκτυο, ώστε να μπορούν να το προστατεύσουν.
Πηγή:
Ονομάζομαι Χριστίνα Μπομπογιάννη, είμαι απόφοιτη της Εγκληματολογικής Ψυχολογίας (BSc Forensic Psychology) στο ICPS, σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο UCLAn της Αγγλίας και αυτή τη στιγμή βρίσκομαι στο στάδιο του Μεταπτυχιακού (MSc in Applied Forensic Psychology). Είμαι εθελόντρια στο το Διεθνές Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας (CSI Institute) ως αρθρογράφος και υποστήριξη στα social media.