Γράφει η Δέσποινα Κατρή
Στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, επηρεάζοντας τον τρόπο που επικοινωνούμε, συνδεόμαστε και βιώνουμε τον κόσμο γύρω μας. Ένα από τα φαινόμενα που έχουν αναδειχθεί με την εξάπλωση των social media είναι και το λεγόμενο Σύνδρομο FOMO (Fear of Missing Out), όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αίσθηση ότι κάποιος χάνει σημαντικές στιγμές, πληροφορίες ή κοινωνικές δραστηριότητες που συμβαίνουν στον ψηφιακό κόσμο. Αυτή η συνεχής ανησυχία για το τι μπορεί να χάνεται, σε συνδυασμό με την πίεση να είναι κάποιος πάντα παρών και ενημερωμένος, συχνά οδηγεί σε αυξημένο άγχος και αβεβαιότητα, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά η αίσθηση ευημερίας του χρήστη.
Ο Φόβος του Χαμένου Ψηφιακού Περιβάλλοντος και η Επίδραση στην Ψυχολογία
Το FOMO είναι στενά συνδεδεμένο με την ανάγκη για κοινωνική αποδοχή και τη συνεχιζόμενη επιθυμία να μη χάνουμε τίποτα από αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Η ψηφιακή επικοινωνία μέσα από πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook και το Instagram, όπου οι χρήστες μοιράζονται τις εμπειρίες τους, ενισχύει αυτή την ανάγκη για συνεχιζόμενη παρακολούθηση και ενημέρωση. Με αυτό τον τρόπο, οι χρήστες εκτίθενται σε μια ατελείωτη ροή περιεχομένου που εντείνει την αίσθηση της απώλειας, κάνοντάς τους να νιώθουν ότι παραλείπουν σημαντικές στιγμές, γεγονότα ή ευκαιρίες, ακόμα κι αν στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου κρίσιμα για τη ζωή τους.
Αυτή η αίσθηση της «απώλειας» μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους. Σύμφωνα με την υπάρχουσα ερευνητική βιβλιογραφία, οι άνθρωποι που παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα FOMO είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν αυξημένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Ο λόγος πίσω από αυτό είναι ότι η συνεχής κατάσταση σύγκρισης της εικόνας, που δημιουργούν τα social media, μπορεί να προκαλέσει αίσθηση κατωτερότητας και ανασφάλειας. Έτσι, αντί να ενισχύουν την αίσθηση σύνδεσης, τα κοινωνικά δίκτυα συχνά οδηγούν σε αποξένωση, καθώς οι χρήστες αισθάνονται ότι δεν συμμετέχουν σε σημαντικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις ή ότι δεν ακολουθούν τις τελευταίες τάσεις.
Ακόμη, οι ψυχολόγοι αναφέρουν ότι το FOMO δεν περιορίζεται μόνο στη χρήση των social media, αλλά επηρεάζει τις γενικότερες συνήθειες των χρηστών. Το άγχος που προκαλεί η αίσθηση ότι κάποιος δεν είναι «ενημερωμένος» ή «συνδεδεμένος» οδηγεί συχνά σε εθιστική συμπεριφορά, με τους χρήστες να ελέγχουν τα κινητά τους τηλέφωνα σε τακτά χρονικά διαστήματα. Αυτός ο εθισμός μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολία στη συγκέντρωση και στην εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων, ενώ μπορεί να προκαλέσει και αϋπνία, καθώς οι χρήστες παραμένουν συνδεδεμένοι ακόμα και τη νύχτα, προκειμένου να μη χάσουν καμία εξέλιξη.
Διαχείριση του FOMO
Ο έλεγχος του FOMO απαιτεί συνειδητοποίηση και περιορισμό της υπερβολικής χρήσης των κοινωνικών δικτύων. Οι ειδικοί προτείνουν διάφορες στρατηγικές για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων του FOMO, όπως η τακτική αποσύνδεση από τα social media, η δημιουργία υγιών ψηφιακών ορίων και η εστίαση στις πραγματικές, μη ψηφιακές αλληλεπιδράσεις. Επίσης, η εστίαση στην προσωπική ευημερία και οι δραστηριότητες που ενισχύουν την αίσθηση ικανοποίησης, χωρίς τη χρήση του διαδικτύου, μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση από το άγχος που προκαλεί το FOMO.
Συμπερασματικά, το FOMO αποτελεί ένα σύγχρονο κοινωνικό φαινόμενο που επηρεάζει σημαντικά την ψυχική υγεία, κυρίως μέσω της συνεχούς σύγκρισης και της παρακολούθησης των κοινωνικών δικτύων. Η ψηφιακή ζωή, αν και μπορεί να προσφέρει αμέτρητες ευκαιρίες σύνδεσης και πληροφόρησης, συχνά γίνεται καταπιεστική, εντείνοντας τα αισθήματα άγχους και απομόνωσης. Ωστόσο, με τη σωστή διαχείριση και τη κατανόηση των επιπτώσεων του FOMO, οι χρήστες μπορούν να μειώσουν τις αρνητικές συνέπειες και να αποκαταστήσουν την ισορροπία μεταξύ του ψηφιακού και του πραγματικού κόσμου, απολαμβάνοντας μια πιο υγιή και ήρεμη καθημερινότητα.
Πηγές:
Alutaybi, M., & Othman, M. (2020). FOMO and its impact on the mental health of social media users. International Journal of Mental Health and Addiction, 18(4), 920-931. https://doi.org/10.1007/s11469-019-00211-w
Przybylski, A. K., & Weinstein, N. (2017). Can you connect with me now? How the presence of mobile communication technology influences face-to-face conversation quality. Journal of Social and Clinical Psychology, 36(6), 450-468. https://doi.org/10.1521/jscp.2017.36.6.450
Satici, S. A. (2020). Fear of missing out (FOMO) and subjective well-being: The mediating role of social media addiction. Personality and Individual Differences, 164, 110120. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110120