Πώς επηρεάζουν οι οθόνες τις μικρότερες ηλικίες;

Γράφει η Δήμητρα Καριεντίδου

Με το πέρασμα των γενεών, η τεχνολογία βρίσκεται σε αλματώδη ανάπτυξη εισχωρώντας στην σύγχρονη ζωή ως ένα εργαλείο ψυχαγωγίας, μάθησης και επικοινωνίας. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της τεχνολογίας αλλά και του διαδικτύου, είναι η εύκολη πρόσβαση σε αυτά, από όλο τον κόσμο, προσθέτοντας στην εξίσωση παιδιά πολύ μικρών ηλικιών. Στις ηλικίες αυτές συναντάμε την τεχνολογία ως μέθοδο εκπαίδευσης από δασκάλους, φροντιστές, αλλά και ως μέσο ψυχαγωγίας όπως τα βιντεοπαιχνίδια ή/και άλλες ασχολίες. Η ευρεία διάδοση των ψηφιακών μέσων καθιστά σχεδόν αδύνατο τον αποκλεισμό των παιδιών, ακόμα κι αν βρίσκονται σε μικρές ηλικίες. Ωστόσο, το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο η χρήση των μέσων αυτών μπορεί να έχει επιπτώσεις στο νοητικό επίπεδο των παιδιών;

Μείωση ορίου ηλικίας για χρήση τεχνολογικών μέσων

Το όριο της ηλικίας για την χρήση οθονών μειώνεται δραματικά στην πάροδο των ετών, εντοπίζοντας χρήστες ακόμη και σε βρεφική ηλικία, με την προβολή υλικού ήχου και εικόνας ως μέσο απασχόλησης που παρέχεται από τους ίδιους τους γονείς. “Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα στη Σιγκαπούρη, το 28% των παιδιών ηλικίας κάτω των 6 μηνών, έχουν εκτεθεί σε ψηφιακά μέσα. Το 2020 έρευνα στις ΗΠΑ που περιελάμβανε δείγμα 1400 γονέων αποκάλυψε ότι παιδιά κάτω των 2 ετών παρακολουθούν τηλεόραση για 45 λεπτά ημερησίως. Ταυτόχρονα, ο συνολικός χρόνος κατά τον οποίο παιδιά ηλικιών 0-8 χρονών ασχολούνται με κινητό τηλέφωνο αυξήθηκε χρόνο με τον χρόνο την περασμένη δεκαετία: 5 λεπτά το 2011,15 λεπτά το 2013 και 55 λεπτά το 2018. Όσον αφορά τα παιδιά στην προεφηβεία και σύμφωνα με έρευνα του Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού  Common Sense Media  των ΗΠΑ, αυτά έχουν τη δική τους συσκευή tablet και  περνούν σχεδόν 2.5 ώρες καθημερινά μπροστά στην οθόνη’’.

Θετικά αποτελέσματα χρήσης

Η χρήση των ψηφιακών μέσων τείνει να δαιμονοποιείται, καθώς συχνά δεν γίνεται με όρια, γεγονός που οδηγεί σε αρνητικά αποτελέσματα. Ωστόσο, τα ψηφιακά μέσα, υπό φυσιολογικές συνθήκες, μπορεί να είναι προς όφελος των παιδιών, προβάλλοντας έτσι και τις δύο όψεις του νομίσματος.

Είναι αδιαμφισβήτητη η είσοδος της τεχνολογίας στις ζωές των ανθρώπων, τόσο για τους ενήλικες, όσο και για τα παιδιά. Ο αποκλεισμός των τελευταίων από τα τεχνολογικά μέσα εν γένει, μπορεί να τους αποκόψει πλήρως από τις εξελίξεις της σύγχρονης ζωής, αδυνατώντας μελλοντικά να μπορέσουν να συμβαδίσουν με ενδεχομένως μεγαλύτερες εξελίξεις.

Όσον αφορά το φλέγον ζήτημα των video-games, είναι γεγονός πως ταλανίζουν ιδιαίτερα τους φροντιστές, ωστόσο η σωστή επιλογή τους με βάση την θεματολογία και το περιεχόμενό τους, αλλά και το κατάλληλο χρονικό όριο, μπορούν να ενισχύσουν την στρατηγική ικανότητα του παιδιού, αλλά και την συνεργασία του με άτομα ίδιας ηλικίας, σε ένα νέο και εξελισσόμενο περιβάλλον. Ένα καλά επιλεγμένο βιντεοπαιχνίδι μπορεί να βοηθήσει στην ενεργητική μάθηση: από Μαθηματικά, Ιστορία, Γλώσσα ως και κοινωνικά θέματα, ή και την εισαγωγή εννοιών, όπως η ενσυναίσθηση και να οξύνουν την κριτική σκέψη. Τα βιντεοπαιχνίδια που προαναφέρθηκαν , βοηθούν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η λογική, η ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών, οι οπτικές και άλλες νοητικές δεξιότητες, χωρίς να είναι παθητικά, όπως η τηλεόραση, η οποία τείνει να “κοιμίζει’’ τα παιδιά.

Αρνητικά αποτελέσματα χρήσης

Από την άλλη πλευρά , δεν μπορεί να παραβλεφθεί η αρνητική πλευρά αυτού του ζητήματος. “Μελέτες έχουν δείξει ότι οι οθόνες έχουν  επιπτώσεις στις γνωστικές λειτουργίες παιδιών μικρής ηλικίας.  Έρευνα του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ (NIH) που ξεκίνησε το 2018 αναφέρει πως παιδιά που περνούν περισσότερο χρόνο από δύο ώρες ημερησίως σε δραστηριότητες ψηφιακών μέσων, εμφανίζουν χαμηλότερα ποσοστά σε τεστ συλλογισμού ή γλωσσικά τεστ. Ακόμη,  παιδιά που περνούν περισσότερες από 7 ώρες  μπροστά σε οθόνη παρουσίασαν λέπτυνση του εγκεφαλικού φλοιού, την περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με την κριτική σκέψη, αλλά και την λογική διεξαγωγή συμπερασμάτων”.

Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος εξάρτησης. Δεν είναι μόνο οι ώρες που περνούν μπροστά στην οθόνη, αλλά και κάποιες συμπεριφορές που είναι προειδοποιητικά σήματα εθισμού, όπως υψηλό επίπεδο άγχους, ανησυχία στο σχολείο, συχνοί εφιάλτες και ευερεθιστότητα. Αυτό μπορεί να ενισχυθεί ακόμη και από το φως που εκπέμπουν οι οθόνες, το οποίο κρατά τον εγκέφαλο σε μόνιμη εγρήγορση μειώνοντας το επίπεδο της μελατονίνης, της ορμόνης που ρυθμίζει τον ύπνο, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να κοιμηθούν.

Η βία που συχνά προβάλλεται στα ψηφιακά μέσα, συνδέεται με συμπεριφορές που τα παιδιά είναι πιθανό να αναπαράγουν. Συνήθως το περιεχόμενο των ψηφιακών μέσων δεν φιλτράρεται με τον κατάλληλο τρόπο, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα την αναπαραγωγή στερεοτύπων, ειδικά όσον αφορά τις γυναίκες, τις εθνικότητες, την εικόνα του σώματος, αλλά και την αναπηρία.

Τέλος, ο μειωμένος έλεγχος των φροντιστών στα μέσα που έχουν πρόσβαση τα παιδιά, μπορεί να οδηγήσει σε αμφίρροπες καταστάσεις. Παιχνίδια μέσω διαδικτύου με άγνωστους συμπαίκτες, ενδεχομένως να παρασύρουν τους ανήλικους σε επικίνδυνα μονοπάτια.

Πως μπορούν οι φροντιστές να κρατήσουν την ισορροπία;

Το ζήτημα της έκθεσης, αλλά και χρήσης τεχνολογικών μέσων ταλανίζει ένα μεγάλο μέρος φροντιστών με ανήλικα παιδιά. Πολλές φορές, η ημιμάθεια και η αναβλητικότητα ενασχόλησης που περικυκλώνουν το ζήτημα, μπορούν να οδηγήσουν σε αμέλεια και λάθος χειρισμούς. Οι φροντιστές, οφείλουν να είναι πλήρως ενημερωμένοι για τα μέσα που χρησιμοποιούν τα παιδιά τους. Η ενημέρωσή τους , καλό είναι να περιλαμβάνει όχι μόνο τους κινδύνους, αλλά και τους όρους χρήσης των εκάστοτε μέσων προκειμένου να είναι σε θέση να προστατεύσουν και να δώσουν μια ορθή κατεύθυνση. Η προστασία αυτή, μπορεί να επιτευχθεί μέσα από συνεχή συζήτηση με σεβασμό και εμπιστοσύνη προς τον χρήστη, χωρίς τιμωρητική διάθεση. 

Όσον αφορά βρέφη, αλλά και παιδιά κάτω των 6 ετών, η χρήση τεχνολογικών μέσων καλό θα ήταν να αποφεύγεται πλήρως ή να γίνεται σε ιδιαίτερα περιορισμένα όρια, προκειμένου να μην υπάρχουν βιολογικές επιπτώσεις.

Συμπέρασμα

Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω, εξάγεται το συμπέρασμα πως η τεχνολογία και όλες οι εκφάνσεις της , έχουν εδραιωθεί, δίνοντας ξεκάθαρα δείγματα των χαρακτηριστικών, αλλά και των συνακόλουθων επιπτώσεών τους. Κοιτάζοντας προς το μέλλον, ο πλήρης αποκλεισμός τους, προσιδιάζει με την κοινωνική απομόνωση, γεγονός που οδηγεί στην αναπόφευκτη εξοικείωση του κοινωνικού συνόλου με αυτές, κάτι που πρέπει να συνοδεύεται με ξεκάθαρα όρια.

Οι ευεργετικές ιδιότητες που μπορεί να έχει η τεχνολογία, σε όλους τους τομείς της ζωής των ανθρώπων, ακόμη και σε μικρά παιδιά , πρέπει να εξετάζεται με τους παράλληλους κινδύνους, γεγονός που οδηγεί σε μια ανάγκη προσαρμογής, αλλά και καθορισμού ορίων. Οι μικρές και συνάμα πιο ευαίσθητες ηλικίες που βρίσκονται στην διάπλαση της διανοητικής κατάστασης τους, αλλά και της πνευματικής ωρίμανσης πρέπει να προστατεύονται από τους κινδύνους και να γαλουχηθούν στην σωστή χρήση των μέσων αυτών.

Πηγή:

https://psychomotor-athens.gr/arthra/eidiki-diapaidagogisi/paidia-kai-othones-epiptoseis/