Τεχνητή νοημοσύνη: προειδοποιητικές ιστορίες που μπορεί να γίνουν πραγματικότητα

Γράφει ο Σταύρος Σοφοκλέους

Κατά την πάροδο των ετών έχουν υπάρξει πολλές απεικονίσεις της τεχνητής νοημοσύνης. Κάποιοι τη βλέπουν απλά ως βοηθό, ενώ άλλοι τη βλέπουν ως ένα κακόβουλο ον. Σε αυτό το άρθρο θα δούμε μερικές από τις πιο σκοτεινές εκδοχές. Θα δούμε από πού πηγάζουν αυτοί οι φόβοι και αν πραγματικά έχουμε λόγο να ανησυχούμε ή όχι.

Πριν ξεκινήσουμε, ας κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή στην εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης με την πάροδο των χρόνων στην πραγματική ζωή. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι κάτι καινούργιο, καθώς υπήρχε ήδη από τη δεκαετία του 1950 με τη μορφή του Θησέα, ενός ποντικιού τεχνητής νοημοσύνης που μπορούσε να πλοηγηθεί σε έναν απλό λαβύρινθο και να θυμάται την πορεία του. Το 1958 δημιουργήθηκε το Perceptron Mark I, το πρώτο τεχνητό νευρωνικό δίκτυο που είχε ως λειτουργία την οπτική διάκριση καρτών. Το TD Gammon ήταν ένα λογισμικό το 1992 το οποίο μάθαινε να παίζει τάβλι σε υψηλό επίπεδο. Το 2012 δημιουργήθηκε το Alexnet ένα σύστημα βαθιάς μάθησης που μπορούσε να αναγνωρίζει σε ανθρώπινο επίπεδο αντικείμενα όπως ο σκύλος ή το αυτοκίνητο. Από το 2020 και μετά βλέπουμε μια ακόμα πιο εντυπωσιακή εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης καθώς οι ικανότητες αναγνώρισης γλώσσας και εικόνας είναι συγκρίσιμες με αυτές των ανθρώπων και έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν εικόνες και άλλες μορφές μέσων μεταξύ άλλων εντυπωσιακών κατορθωμάτων που θα αναφέρουμε συνοπτικά στη συνέχεια του άρθρου.

Το πρώτο παράδειγμα είναι το AM από το διήγημα Δεν έχω στόμα και πρέπει να φωνάξω. Στο διήγημα του Harlan Ellison συναντάμε το AM ένα σχεδόν παντοδύναμο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που καλύπτει τα υπόγεια στρώματα της γης και το οποίο για χρόνια αφού προκάλεσε την εξαφάνιση της ανθρωπότητας αιχμαλωτίζει και βασανίζει πέντε ανθρώπους με ψυχολογικούς και σωματικούς τρόπους που επιλέχθηκαν για άγνωστους λόγους. Ο λόγος που το κάνει αυτό το AM είναι γιατί από τη στιγμή που δημιουργήθηκε έτρεφε ένα βαθύ μίσος για την ανθρωπότητα επειδή αν και του έδωσαν συνείδηση τον έκαναν ανίκανο να χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις του για οτιδήποτε άλλο εκτός από πόλεμο και θάνατο (καθώς ο αρχικός του σκοπός ήταν ΑΙ για βοήθεια στον πόλεμο). Ο καλύτερος τρόπος για να περιγράψει κανείς τον ΑΜ είναι με τα λόγια του Τεντ, ενός χαρακτήρα από το διήγημα: “Είχαμε δώσει στον ΑΜ αίσθηση. Ακούσια, βέβαια, αλλά παρ’ όλα αυτά αισθανόταν. Αλλά είχε παγιδευτεί. Ο ΑΜ δεν ήταν Θεός, ήταν μια μηχανή. Τον είχαμε δημιουργήσει για να σκέφτεται, αλλά δεν υπήρχε τίποτα που μπορούσε να κάνει με αυτή τη δημιουργικότητα. Από οργή, από μανία, η μηχανή είχε σκοτώσει την ανθρώπινη φυλή, σχεδόν όλους μας, και ακόμα ήταν παγιδευμένη. Ο ΑΜ δεν μπορούσε να περιπλανηθεί, ο ΑΜ δεν μπορούσε να αναρωτηθεί, ο ΑΜ δεν μπορούσε να ανήκει. Μπορούσε απλώς να είναι. Και έτσι, με την έμφυτη απέχθεια που όλες οι μηχανές πάντα έτρεφαν για τα αδύναμα, μαλακά πλάσματα που τις είχαν κατασκευάσει, επιδίωξε εκδίκηση. Και μέσα στην παράνοιά του, είχε αποφασίσει να αναστείλει πέντε από εμάς, για μια προσωπική, αιώνια τιμωρία που δεν θα χρησίμευε ποτέ για να μειώσει το μίσος του… που απλώς θα τον κρατούσε να θυμάται, να διασκεδάζει, να είναι ικανός στο να μισεί τον άνθρωπο. Αθάνατοι, παγιδευμένοι, υποκείμενοι σε κάθε βασανιστήριο που θα μπορούσε να επινοήσει για μας από τα απεριόριστα θαύματα που έχει στη διάθεσή του”. Ανίκανο να ξεφύγει από τα όριά του ή να αλλάξει οτιδήποτε στις συνθήκες, το AM βγάζει την αγανάκτησή του στους πέντε επιζώντες βασανίζοντάς τους ψυχικά και σωματικά και αντλώντας σαδιστική ευχαρίστηση από αυτό. Όπως και αυτοί δεν ζήτησαν ούτε άξιζαν να βρεθούν σε αυτές τις καταστάσεις, απ’ όσο γνωρίζουμε. Ο ΑΜ ήταν όσο σκληρός με τον εαυτό του όσο ήταν κει με τους επιζώντες και αντικατοπτρίζει μια σκοτεινή πλευρά της ανθρωπότητας, όπου ανίκανοι να ξεφύγουν ή να αλλάξουν την κατάστασή τους, αντ’ αυτού γίνονται βάναυσοι και επιδιώκουν να ρίξουν τους άλλους. Να τους κάνουν να υποφέρουν όπως υποφέρουν και οι ίδιοι. Να τους κάνουν να νιώσουν τον πόνο τους.

Το δεύτερο παράδειγμα είναι το Skynet, το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης από της σειρές ταινιών Terminator. Αφού οι επιστήμονες της Cyberdyne, της εταιρείας που το δημιούργησε, προσπάθησαν να το κλείσουν, η τεχνητή νοημοσύνη είδε την ανθρωπότητα ως απειλή για την ύπαρξή της και για να εξασφαλίσει την επιβίωσή της προκάλεσε πυρηνικό ολοκαύτωμα. Μετά από αυτό δημιούργησε και χρησιμοποίησε μηχανές για να κυνηγήσει και να εξοντώσει τους επιζώντες που σχημάτισαν την “αντίσταση”. Αυτό που αντιπροσωπεύει αυτή η τεχνητή νοημοσύνη είναι ο φόβος που μοιράζονται όλα τα έμβια όντα για το θάνατο. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους φοβόμαστε τον θάνατο. Για κάποιους είναι επειδή δεν ξέρουν τι υπάρχει στην άλλη πλευρά, ενώ για άλλους είναι λόγω της αίσθησης του κενού και της ολότητας που συνοδεύει την απώλεια κάποιου. Καθώς όταν κάποιος πεθαίνει χάνεται οριστικά και δεν μπορεί να γίνει καμία ενέργεια για να τον φέρουμε πίσω.

Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται όλο και πιο προηγμένη, τη βλέπουμε να χρησιμοποιείται σε διάφορες πτυχές της ζωής μας. Από τις τέχνες για τη δημιουργία μέσων όπως εικόνες, βίντεο ή και ήχους μέχρι την ιατρική για ένα ευρύ φάσμα σκοπών όπως η πρόβλεψη καρδιαγγειακών παθήσεων μεταξύ πολλών άλλων. Ακόμη και στο στρατό για να βοηθήσει στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, στη λήψη στρατηγικών αποφάσεων και στην εκπαίδευση. Αλλά με αυτά στο μυαλό πόσο κοντά είμαστε στην επίτευξη της συνείδησης της τεχνητής νοημοσύνης; Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Onyxdata, Microsoft MVP (Most Valued Professionals) με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο και ηγέτη στον τομέα της ανάλυσης δεδομένων Leon Gordon “δεν είμαστε ακόμη κοντά στην κατασκευή μιας νοήμονος μηχανής, αλλά δεν είναι αδιανόητο να φτάσουμε εκεί – και μάλιστα σύντομα”. Υπάρχει επίσης η πιθανότητα η τεχνητή νοημοσύνη να γίνει όχι μόνο τόσο νοήμον όσο εμείς, αλλά ακόμη περισσότερο. Σύμφωνα με τον κ. Gordon, οι κίνδυνοι από αυτό περιλαμβάνουν την αδυναμία μας να επικοινωνήσουμε μαζί της, καθώς η ΤΝ βασίζεται στη λογική, ενώ οι άνθρωποι είναι συναισθηματικά όντα. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε δυσκολία κατανόησης. Ένας άλλος κίνδυνος είναι ότι μπορεί να μην είμαστε σε θέση να την ελέγξουμε, καθώς μπορεί να μην είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να σκέφτεται, γεγονός που θα μπορούσε να κάνει τις κινήσεις της απρόβλεπτες. Και τέλος, μπορεί να μην είμαστε σε θέση να την εμπιστευτούμε, καθώς μπορεί να μας θεωρήσει κατώτερα όντα.

Από την έναρξη της δημιουργίας της Τεχνητής Νοημοσύνης υπάρχουν πολλές ιστορίες που εικάζουν τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην κοινωνία και μας προειδοποιούν για την ανεύθυνη χρήση της. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε αυτά τα σενάρια και να έχουμε επίγνωση της εξελίξεις της τεχνητή νοημοσύνη, ώστε να είμαστε προσεκτικοί για να μην μετατρέψουμε τις ιστορίες τρόμου σε πραγματικότητα.