Στη σύγχρονη εποχή, το διαδίκτυο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική αλληλεπίδραση, την προσωπική έκφραση και την πρόσβαση σε πληροφορίες και υπηρεσίες. Ωστόσο, η επιρροή του διαδικτύου στην ψυχολογία των ατόμων, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των γιορτών, είναι πολύπλευρη, με θετικές όσο και αρνητικές συνέπειες. Η κατανόηση των ψυχολογικών επιπτώσεων αυτής της χρήσης είναι κρίσιμη για την προώθηση της ψυχικής ευημερίας (Smith, 2021).
Κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, η ανάγκη για κοινωνική αλληλεπίδραση και συναισθηματική υποστήριξη είναι πιο έντονη. Το διαδίκτυο, παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας, ακόμη και μεταξύ ανθρώπων που βρίσκονται σε γεωγραφικά απομακρυσμένα σημεία. Σύμφωνα με έρευνες της κοινωνικής ψυχολογίας, η δυνατότητα συμμετοχής σε διαδικτυακές συνομιλίες ή την ανταλλαγή μηνυμάτων μέσω εφαρμογών όπως το Skype ή το WhatsApp έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την αίσθηση της κοινωνικής απομόνωσης, η οποία συχνά εντείνεται την εορταστική περίοδο (Jones & White, 2020).
Αναλόγως, η δυνατότητα συμμετοχής σε διαδικτυακές κοινότητες υποστήριξης για άτομα που αντιμετωπίζουν προσωπικές ή συναισθηματικές προκλήσεις (π.χ., άνθρωποι που βιώνουν πένθος ή κατάθλιψη) μπορεί να προσφέρει ανακούφιση και ενδυνάμωση. Η εικονική κοινωνική αλληλεπίδραση, βοηθά στην ενίσχυση του αισθήματος του ανήκειν, το οποίο είναι κρίσιμο για την ψυχική υγεία, ενώ μειώνει το αίσθημα μοναξιάς που συχνά προκύπτει κατά τη διάρκεια των εορτών (Brown, 2019).
Κατά την εορταστική περίοδο, όταν οι κοινωνικές απαιτήσεις και οι εσωτερικές αντιδράσεις αυξάνονται, πολλοί άνθρωποι καταφεύγουν στο διαδίκτυο για να αναζητήσουν βοήθεια. Ο ψηφιακός χώρος, παρέχει άμεση πρόσβαση σε ψυχολόγους μέσω διαδικτυακών πλατφορμών, όπως το traumahelp. Πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι η εξ αποστάσεως ψυχολογική υποστήριξη μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματική με τις παραδοσιακές δια ζώσης συναντήσεις, με πολλούς ανθρώπους να εκτιμούν την ευκολία που προσφέρει η διαδικτυακή επικοινωνία (Johnson, 2020). Αυτό δημιουργεί νέες δυνατότητες για την ψυχική ενδυνάμωση, ιδίως για εκείνους που νιώθουν αμήχανα ή διστάζουν να αναζητήσουν βοήθεια στον φυσικό κόσμο.
Παρά τα οφέλη του διαδικτύου, η υπερβολική χρήση των κοινωνικών δικτύων κατά την εορταστική περίοδο μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα συναισθήματα μοναξιάς και απογοήτευσης. Μελέτες της κοινωνικής ψυχολογίας δείχνουν ότι η συνεχής έκθεση σε “τέλειες” οικογενειακές στιγμές και εορταστικές φωτογραφίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα αίσθησης ανεπάρκειας ή αποτυχίας. Ο ψυχικός μηχανισμός της «κοινωνικής σύγκρισης», κατά τον Festinger (1954), αναδεικνύει τη συχνή τάση των ανθρώπων να συγκρίνουν τη δική τους ζωή με εκείνη των άλλων, κάτι που μπορεί να προκαλέσει αυξημένα επίπεδα άγχους και μειωμένη αυτοεκτίμηση.
Αυτή η διαδικτυακή απογοήτευση είναι ιδιαίτερα έντονη όταν οι χρήστες νιώθουν απομονωμένοι ή αντιμέτωποι με τη μοναξιά των γιορτών, ενισχύοντας την αποσύνδεση από την πραγματικότητα και την αίσθηση της ψυχικής απομόνωσης (Miller, 2017).
Η καταναλωτική πίεση των Χριστουγέννων, η οποία ενισχύεται από τις διαδικτυακές διαφημίσεις και τις προσφορές, προκαλεί έντονα ψυχολογικά φορτία. Η υπερβολική ενασχόληση με αγορές και η συνεχής προβολή διαφημιστικών μηνυμάτων μπορεί να οδηγήσει σε αίσθημα άγχους και υπερέντασης, καθώς οι χρήστες προσπαθούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της αγοράς και τις κοινωνικές προσδοκίες (Brown, 2019). Οι αυξημένες πιέσεις για να «επιτύχουν» την τέλεια γιορτή, τόσο σε επίπεδο εξωτερικής εμφάνισης όσο και οικονομικής κατάστασης, ενδέχεται να οδηγήσουν σε οικονομικό άγχος, δημιουργώντας συναισθήματα ανεπάρκειας και απογοήτευσης. Το φαινόμενο αυτό εντάσσεται στην έννοια της “ψηφιακής υπερφόρτωσης”, όπου η συνεχής κατανάλωση ψηφιακού περιεχομένου και η ανάγκη για άμεση ανταπόκριση σε μηνύματα και ενημερώσεις μειώνουν τη δυνατότητα του ατόμου να αναπαυτεί και να αναζωογονηθεί ψυχικά κατά την εορταστική περίοδο (Williams, 2021).
Η συνεχής χρήση του διαδικτύου κατά τη διάρκεια των εορτών, ειδικά τις βραδινές ώρες, διαταράσσει τους φυσικούς κιρκάδιους ρυθμούς και επηρεάζει την ποιότητα του ύπνου. Έρευνες καταδεικνύουν ότι η υπερβολική έκθεση στην οθόνη, προκαλεί καθυστέρηση στην παραγωγή μελατονίνης, της ορμόνης που ρυθμίζει τον ύπνο (Harris, 2019). Αυτό οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων κόπωσης και στρες, μειώνοντας τη δυνατότητα του ατόμου να διαχειριστεί τις συναισθηματικές πιέσεις της περιόδου.
Επιλογικά, η επίδραση του διαδικτύου κατά την εορταστική περίοδο, είναι τεράστια και απαιτεί μια λεπτομερή ανάλυση των ψυχολογικών παραμέτρων που διαμορφώνουν τις εμπειρίες των χρηστών. Αν και το διαδίκτυο μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο κοινωνικής στήριξης και ενίσχυσης της επικοινωνίας, ταυτόχρονα ενδέχεται να ενισχύσει αρνητικά συναισθήματα απομόνωσης, άγχους και καταναλωτικού στρες. Για να μεγιστοποιηθεί η θετική επιρροή του διαδικτύου στην ψυχική υγεία, απαιτείται συνειδητή και ισορροπημένη χρήση του, καθώς και η ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας μέσω της ψυχοεκπαίδευσης, αλλά και των στρατηγικών που προάγουν την αυθεντική κοινωνική σύνδεση και την ψυχική ευημερία.
Προτεινόμενη σχετική αρθρογραφία & video
Η επιρροή των γιορτών στην ψυχική μας υγεία Ι Μ. Τζιόγκουρου Ψυχολόγος
Πώς να φροντίσετε την ψυχική σας υγεία τα Χριστούγεννα!
American Psychological Association APA I Holiday Stress
Πηγές
Anderson, R., & Lee, D. (2018). The effectiveness of online therapy and digital mental health tools. Journal of Psychological Services, 12(4), 223-235.
Brown, P. (2019). The impact of social media on mental health during holiday seasons. Psychology and Society, 29(1), 98-112.
Festinger, L. (1954). A theory of social comparison processes. Human Relations, 7(2), 117-140.
Harris, C. (2019). Sleep disorders and digital screen use. Journal of Sleep Research, 45(3), 160-171.
Johnson, S. (2020). Telehealth in psychological practice: Benefits and challenges. Clinical Psychology Review, 38(5), 50-64.
Jones, M., & White, A. (2020). Online social interaction and its effect on loneliness during festive seasons. Journal of Social Psychology, 35(7), 415-430.
Miller, L. (2017). Social media, loneliness, and holiday stress. Journal of Digital Psychology, 25(2), 77-85.
Smith, A. (2021). The dual role of the internet during holiday seasons. International Journal of Cyberpsychology, 8(2), 15-28.
Williams, K. (2021). Digital overload: The impact of technology on mental well-being during the holidays. Journal of Digital Culture, 12(4), 102-119.
Ονομάζομαι Εμμανουήλ Γκίγκας και είμαι επί πτυχίω Φοιτητής Ψυχολογίας του SCG-Επιστημονικό Κολλέγιο Ελλάδος, σε συνεργασία με το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου, τελειόφοιτος του Τμήματος Φιλοσοφικών & Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης και μετεκπαιδευθείς σε προγράμματα εγκληματολογίας στο Κέντρο Πρόληψης & Συμβουλευτικής. Ως εθελοντής του CSI Institute, χαιρετίζω, με ιδιαίτερη θέρμη, το φιλόδοξο όραμα του Ινστιτούτου, που προάγει εκπαιδευτικούς σκοπούς και στοχεύει στην συλλογική αντιμετώπιση θεμάτων ασφαλείας στο διαδίκτυο σε όλη την επικράτεια. Αυτή την περίοδο, συμμετέχω, εθελοντικά, σε αξιόλογες δράσεις ενημέρωσης για την ψυχική υγεία και πρόληψης από το ηλεκτρονικό έγκλημα, στην συγγραφή άρθρων, αλλά και στην παροχή υπηρεσιών τηλεφωνικής συμβουλευτικής και υποστήριξης σε πλήθος συμπολιτών μας.