Το φαινόμενο της δημόσιας παραπληροφόρησης, γνωστό και ως “fake news” ή “hoax”, παρά το γεγονός ότι δεν αποτελεί κάτι καινούργιο για την σύγχρονη ψηφιακή εποχή, έχει αποκτήσει νέες διαστάσεις. Συγκεκριμένα, τα κοινωνικά μέσα στο διαδίκτυο αποτελούν πρωτογενή πηγή πληροφόρησης για την μετάδοση των ειδήσεων.
Σύμφωνα με μία αμερικάνικη έρευνα, έχει αποδειχθεί ότι μέσω του X (πρώην twitter) οι ψευδείς ειδήσεις είναι 70% πιθανότερο να εξαπλωθούν σε αντίθεση με τις αληθινές ειδήσεις. Η έρευνα αυτή επιβεβαίωσε, επίσης, τη δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην παραπληροφόρηση και τη διάδοση των ψευδών ειδήσεων. Οι ψευδείς ειδήσεις και οι πληροφορίες όχι μόνο εμφανίζουν συνεχή αύξηση στο X, αλλά διασπείρονται πολύ πιο μακριά και γρήγορα σε αντίθεση με τα πραγματικά γεγονότα.
Καθώς οι πληροφορίες τρέχουν με μεγάλη ταχύτητα μέσω των κοινωνικών δικτύων, τα fake news έχουν τη δυνατότητα να φτάσουν σε τεράστια ακροατήρια μέσα σε ελάχιστο χρόνο. Συγκεκριμένα, η τάση αυτή ενισχύεται μέσα από τον αλγόριθμο των κοινωνικών μέσων, ο οποίος μάλιστα προσαρμόζεται ανάλογα με τις προτιμήσεις του κάθε χρήστη. Κατά αυτό τον τρόπο οι χρήστες εκτίθενται κυρίως σε πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τις απόψεις τους, γεγονός που δυσχεραίνει ιδιαίτερα την εγκυρότητα και την αξιοπιστία των ειδήσεων.
Βασική ψυχολογική αιτία αυτού αποτελεί το γεγονός ότι οι ψευδείς ειδήσεις έχουν μία πρωτοτυπία και οι άνθρωποι αρέσκονται να μοιράζονται με άλλους ασυνήθιστα πράγματα, χωρίς να ενδιαφέρονται για το πόσο αληθινά είναι. Οι ψευδείς ειδήσεις, σύμφωνα με τους ερευνητές, θεωρούνται ότι είναι πιο πρωτότυπες και έχουν μεγαλύτερη συναισθηματική φόρτιση, ενισχύοντας τα αισθήματα φόβου, αηδίας, έκπληξης αλλά και άλλων, εν αντιθέσει με τις αληθινές ειδήσεις που είναι συνήθως πιο αναμενόμενες και «βαρετές». Ο φόβος, η αγωνία και το ενδιαφέρον για εντυπωσιακές και ακραίες ειδήσεις αυξάνουν την πιθανότητα να μοιραστεί κάποιος μία ψευδή πληροφορία, χωρίς πρώτα να την επαληθεύσει. Εντούτοις, η ανθρώπινη ψυχολογία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην εξάπλωση των fake news.
Οι ψευδείς ειδήσεις με τη μεγαλύτερη και ταχύτερη εξάπλωση είναι αυτές με πολιτικό περιεχόμενο και με ρυθμό τριπλάσιο σε σχέση με τα άλλα είδη ψευδών ειδήσεων που αφορούν την οικονομία, την τρομοκρατία, την επιστήμη-τεχνολογία, τον καλλιτεχνικό κόσμο ή τις φυσικές καταστροφές.
Παράδειγμα πρόσφατης φανταστικής ιστορίας αποτελεί αυτή του πολύ φημισμένου νησιού «Ψίμυθος», το οποίο στην πραγματικότητα αφορά μία φανταστική ιστορία, καθιστώντας το ως το πρώτο trend στο ελληνικό Χ. Το fake νησί έγινε viral στο Χ πολύ γρήγορα μέσα από ένα διάσημο λογαριασμό της πλατφόρμας. Ο λογαριασμός αυτός αρχικά «τρόλαρε» τους χρήστες, ενώ τους ζητούσε να επισκεφτούν την Ψίμυθο και έπειτα να αναφέρουν σε σχόλια πόσο φανταστικό είναι.
Η διάδοση της φανταστικής Ψίμυθου συνεχίστηκε, καθώς πολλοί ήταν εκείνοι που προχώρησαν στην δημοσίευση επικών αναρτήσεων, ενώ ορισμένοι πιο επιτήδειοι εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση, δημιουργώντας σελίδα με ψεύτικα φθηνά αεροπορικά εισιτήρια προς τη Ψίμυθο. Ακόμα, αρκετοί ήταν αυτοί που έγραψαν πως ο μοναδικός γιατρός που υπήρχε στο ΕΣΥ δεν άντεξε τις ασφυκτικές συνθήκες, ενώ άλλοι έδωσαν οδηγίες για το πού θα βρει κάποιος καλό φαγητό και όμορφες παραλίες.
Το νησί της Ψιμύθου, μάλιστα, αποτέλεσε κεντρική συζήτηση κυβερνητικών στελεχών, υποστηρίζοντας σε μετέπειτα αντίστοιχες δηλώσεις ότι, η ιστορία αυτή αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας με σκοπό την παραπληροφόρηση του κοινού.
Πηγές:
https://www.documentonews.gr/article/psimythos–to–elliniko–nisi–toy–x–poy–trelainei–toys–episkeptes/
https://www.alphanews.live/editorial/ta-fake-news-exaplonontai-gregorotera-apo-tis-eideseis
https://dimosiografia.com/social-media-h-dinamh-twn-istoriwn/
Ονομάζομαι Παπανδρέου Ελένη και είμαι Κοινωνική Λειτουργός. Είμαι απόφοιτη του τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης (κατεύθυνση Κοινωνική Εργασία) του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και του Μεταπτυχιακού Προγράμματος ¨Ψυχική υγεία παιδιού και εφήβου¨ του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου της Κύπρου. Έχω πραγματοποιήσει μετεκπαιδεύσεις στην θετική και σχολική ψυχολογία, καθώς και στην ομαδική αναλυτική ψυχοθεραπεία. Τέλος, είμαι εθελόντρια αρθρογράφος στο Διεθνές Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας (CSI Institute).