Γράφει η Ιωάννα Τσακαλάκου
Η υπόθεση EncroChat αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές υποθέσεις καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος στην Ευρώπη και έχει φέρει στο φως κρίσιμα νομικά ζητήματα που αφορούν τα δικαιώματα των κατηγορουμένων, τη χρήση των ψηφιακών αποδείξεων και την εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Οι εγκληματικές οργανώσεις που χρησιμοποιούσαν το δίκτυο EncroChat για κρυπτογραφημένες επικοινωνίες ανακαλύφθηκαν από τις γαλλικές αρχές το 2020, προκαλώντας μια παγκόσμια επιχείρηση ενάντια στο οργανωμένο έγκλημα, που περιλάμβανε πολλαπλές χώρες και την υποστήριξη της Europol.
Η επιχείρηση EncroChat και τα αποτελέσματά της
Η EncroChat ήταν ένα ειδικά διαμορφωμένο σύστημα κρυπτογραφημένων επικοινωνιών που χρησιμοποιούνταν από εγκληματικές οργανώσεις για να σχεδιάζουν και να εκτελούν παράνομες δραστηριότητες, όπως διακίνηση ναρκωτικών, όπλων και ξέπλυμα χρήματος, χωρίς να γίνονται αντιληπτές από τις Αρχές. Το 2020, οι γαλλικές αρχές κατάφεραν να αποκτήσουν πρόσβαση στις επικοινωνίες αυτών των οργανώσεων, αποκρυπτογραφώντας εκατομμύρια μηνύματα.
Αυτή η ενέργεια επέτρεψε την ενεργοποίηση ευρείας κλίμακας αστυνομικών επιχειρήσεων σε συνεργασία με την Europol και πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με την Europol, η επιχείρηση οδήγησε σε περισσότερες από 6.500 συλλήψεις και την κατάσχεση περίπου 900 εκατομμυρίων ευρώ σε περιουσιακά στοιχεία, όπως ναρκωτικά, όπλα και πολυτελή αντικείμενα, επιδεικνύοντας την τεράστια οικονομική επίπτωση του εγκληματικού δικτύου.
Η κατάργηση της συγκεκριμένης εφαρμογής κρυπτογράφησης έφερε αναταράξεις σε όλες τις οργανωμένες εγκληματικές οργανώσεις στην Ευρώπη, καθώς βοήθησε κατά των βίαιων επιθέσεων, απόπειρών δολοφονιών, σε περιπτώσεις διαφθοράς αλλά και στην μεταφορά μεγάλης ποσότητας ναρκωτικών ουσιών.
Πιο αναλυτικά, οι αρχές επιβολής του νόμου κατάφεραν να αναλύσουν πάνω από 115 εκατομμύρια εγκληματικές συνομιλίες που το περιεχόμενο τους αφορούσε το εμπόριο παράνομων ναρκωτικών ουσιών και νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες.
Ωστόσο, πολλοί χρήστες μετά το κλείσιμο της EncroChat μετέβησαν στην παρόμοια εφαρμογή κρυπτογράφησης συνομιλίων Sky ECC. Όμως, εν συνεχεία παρενέβησαν και πάλι οι αρχές επιβολής του νόμου και απέκτησαν περισσότερες πληροφορίες για πάνω από 100 προγραμματισμένες εγκληματικές επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας καθώς και να ανακτήσουν το περιεχόμενο παραπάνω από 70.000 χρηστών.
Νομικές προκλήσεις και αποφάσεις
Η δικαστική και νομική διαχείριση της υπόθεσης αυτής προκάλεσε πολλές συζητήσεις σχετικά με τα δικαιώματα των κατηγορουμένων και τη νομιμότητα της χρήσης τέτοιων αποδείξεων στα δικαστήρια. Μία από τις κεντρικές αποφάσεις που επηρέασαν τη νομική εξέλιξη της υπόθεσης ήταν αυτή του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ). Το δικαστήριο κλήθηκε να εξετάσει προσφυγές κατά της Γαλλίας από κατηγορούμενους που υποστήριζαν ότι τα αποδεικτικά στοιχεία που συλλέχθηκαν μέσω της επιχείρησης παραβίαζαν τα δικαιώματά τους, ειδικότερα την προστασία της ιδιωτικότητας και το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ.1 της ΕΣΔΑ.
Ωστόσο, το ΕΔΑΔ έκρινε απαράδεκτες τις προσφυγές, υποστηρίζοντας ότι η παρέμβαση στις επικοινωνίες αυτές ήταν νόμιμη και αναλογική με σκοπό την καταπολέμηση σοβαρών εγκλημάτων, όπως η διακίνηση ναρκωτικών και όπλων. Αυτή η απόφαση ήταν σημαντική, διότι επιβεβαίωσε ότι οι επιχειρήσεις κατά του οργανωμένου εγκλήματος, που βασίζονται σε τεχνολογικά μέσα παρακολούθησης, μπορούν να γίνονται δεκτές ακόμη και αν εγείρονται θέματα ιδιωτικότητας.
Η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ)
Εξίσου σημαντική ήταν η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), η οποία έκρινε τις συνθήκες υπό τις οποίες τα δεδομένα που συλλέχθηκαν μέσω της επιχείρησης EncroChat μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως αποδεικτικά στοιχεία. Το ΔΕΕ έκρινε ότι οι Εντολές Ευρωπαϊκής Έρευνας (European Investigation Orders – EIO), που εκδόθηκαν από τους εισαγγελείς και όχι από δικαστές, ήταν νόμιμες και ότι δεν απαιτείται πάντα δικαστική εποπτεία για τη συλλογή αυτών των αποδεικτικών στοιχείων.
Η απόφαση αυτή αναγνώρισε τη σημασία της γρήγορης και αποτελεσματικής ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ κατά τη διάρκεια ποινικών ερευνών, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις σοβαρών εγκλημάτων όπως αυτά που αποκαλύφθηκαν μέσω της EncroChat. Παράλληλα, το ΔΕΕ τόνισε την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι τα δικαιώματα των κατηγορουμένων, όπως το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και η προστασία της ιδιωτικής ζωής, δεν παραβιάζονται κατά τη διάρκεια της χρήσης των εντολών αυτών.
Αντίκτυπος στην Εγκληματολογία και τη νομοθεσία
Η συγκεκριμένη επιχείρηση αποτελεί παράδειγμα του πώς η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση των σύγχρονων μορφών εγκλήματος. Οι οργανωμένες εγκληματικές οργανώσεις επενδύουν όλο και περισσότερο σε προηγμένες τεχνολογίες κρυπτογράφησης για να προστατεύσουν τις επικοινωνίες τους και να αποφύγουν τη σύλληψη τους από τις Αρχές. Η επιτυχία της EncroChat δείχνει ότι η αστυνομία και οι δικαστικές αρχές μπορούν να αναπτύξουν τεχνολογικά εργαλεία που μπορούν να ανιχνεύσουν και να διαλύσουν τέτοιου είδους εγκληματικά δίκτυα.
Η εν λόγω υπόθεση, ωστόσο, έδωσε το έναυσμα για καινούργιες συζητήσεις σχετικά με τα όρια της κρατικής παρακολούθησης και της χρήσης των ψηφιακών αποδείξεων στα δικαστήρια. Ειδικά στην Ευρώπη, η νομοθεσία σχετικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικότητας είναι πολύ αυστηρή, και οι αποφάσεις των δικαστηρίων δείχνουν ότι προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στην ανάγκη για ασφάλεια και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Η σημασία των διεθνών συνεργασιών
Η επιτυχία της συγκεκριμένης επιχείρησης υπογραμμίζει επίσης τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Η Europol έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συντονισμένη δράση των αρχών πολλών χωρών, ενώ η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών-μελών ήταν καθοριστική για την επιτυχία της επιχείρησης.
Οι εγκληματικές οργανώσεις δρουν διεθνώς, και ως εκ τούτου, η διεθνής συνεργασία είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση αυτών των απειλών. Συνάμα, η EncroChat ανέδειξε την ικανότητα των αρχών να συνεργάζονται αποτελεσματικά για να εξαρθρώσουν εγκληματικά δίκτυα που έχουν παγκόσμια εμβέλεια, με επιχειρήσεις σε πολλές χώρες και τη χρήση εξελιγμένων τεχνολογικών μέσων.
Συμπεράσματα
Η υπόθεση EncroChat αποτελεί σημείο αναφοράς στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και ανοίγει νέους δρόμους για τη χρήση της τεχνολογίας στις εγκληματολογικές έρευνες. Παράλληλα, εγείρει σημαντικά νομικά ζητήματα σχετικά με την ισορροπία μεταξύ ασφάλειας και δικαιωμάτων, τα οποία θα συνεχίσουν να συζητούνται στα ευρωπαϊκά δικαστήρια. Η σημασία της διεθνούς συνεργασίας και η αποτελεσματικότητα της Europol σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις είναι καθοριστική για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων απειλών που συνιστούν οι εγκληματικές οργανώσεις.
Με τη διαρκή πρόοδο της τεχνολογίας, το οργανωμένο έγκλημα θα συνεχίσει να εξελίσσεται, αλλά ταυτόχρονα και οι Αρχές θα πρέπει να ενισχύουν τα εργαλεία τους για να αντιμετωπίζουν αυτές τις απειλές. Η εν λόγω υπόθεση είναι μόνο η αρχή μιας νέας εποχής στην εγκληματολογία, όπου η τεχνολογία και η νομική συνεργασία θα διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο.
Πηγές:
https://eucrim.eu/news/ecj-ruled-in-encrochat-case/
Η εθελοντική ομάδα του CSI Institute, αποτελούμενη από εξειδικευμένους επιστήμονες όπως, ψυχολόγους, εγκληματολόγους, κοινωνιολόγους καθώς και τεχνικούς δικτύων & πληροφορικής, είναι κοντά σας παρέχοντας πληροφορία, ενημέρωση και γνώση μέσα από ποικίλα θέματα αρθρογραφίας.