Ζούμε στην εποχή της πληροφόρησης και είναι πιο εύκολο από ποτέ να ενημερωνόμαστε για το τι συμβαίνει στον κόσμο. Με το πάτημα ενός κουμπιού ή με ένα απλό κλικ, μπορούμε να ενημερωθούμε για γεγονότα που εκτυλίσσονται είτε δίπλα μας, είτε χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Αυτή, λοιπόν, η αμεσότητα που διέπει την ενημέρωση στις μέρες μας μπορεί να είναι θετική, αλλά καμιά φορά μπορεί να αποβεί έως και καταστροφική για την ψυχική μας υγεία.
Σίγουρα, δεν μπορούμε να μην ενημερωνόμαστε για το τι συμβαίνει γύρω μας, ούτε να ανέβουμε σε ένα “ροζ συννεφάκι” και να ζήσουμε εκεί, αδιαφορώντας για τα προβλήματα που κατακλύζουν τον κόσμο μας. Αλλά, από την άλλη, πόσο καλό τελικά μας κάνει η επαφή μας με μία συνεχή ροή αρνητικών ειδήσεων; Ειδικότερα τον τελευταίο καιρό όλα όσα ακούμε μας υπενθυμίζουν ότι μάλλον έχουμε αποτύχει ως ανθρωπότητα. Πόλεμοι, πανδημία, σεξουαλικές επιθέσεις, ειδεχθή εγκλήματα. Τα κακά νέα φαίνονται σαν να μην έχουν τέλος.
Πώς οι ειδήσεις επηρεάζουν την ψυχική μας υγεία;
Από την εμφάνιση της πανδημίας και έπειτα ξεκίνησε ένας ορυμαγδός κακών ειδήσεων, οι οποίες με τη σειρά τους πυροδοτούν μια ατελείωτη ροή άγχους, απόγνωσης και ανησυχίας. Παρακολουθώντας τα όσα συμβαίνουν, είμαστε αναγκασμένοι να ζούμε σε έναν διαρκή φόβο μη συμβεί κάτι κακό σε εμάς ή στα αγαπημένα μας άτομα, είτε αυτό αφορά στον φόβο μας να νοσήσουμε από Covid-19, είτε να πέσουμε θύματα μίας εγκληματικής ενέργειας, για παράδειγμα. Ουσιαστικά, υποβάλλουμε τον εαυτό μας σε μια κατάσταση συνεχούς ανησυχίας και επικείμενης καταστροφής.
Πέρα όμως από τον φόβο και την ανασφάλεια που μας γεμίζουν οι αποκαρδιωτικές ειδήσεις, μπορούν να διαστρεβλώσουν τελείως την εικόνα μας για τον κόσμο και να μας κάνουν να τον βλέπουμε υπό ένα πρίσμα κυνισμού και απελπισίας. Και, άπαξ και κλονιστεί η πίστη μας σε έναν δίκαιο κόσμο ή τουλάχιστον σε έναν κόσμο που εκτός από αρνητικές έχει και θετικές πλευρές, ο κίνδυνος εκδήλωσης καταθλιπτικών συμπτωμάτων αυξάνεται επικίνδυνα.
Και οι αρνητικές επιπτώσεις δε σταματούν εκεί. Κάθε φορά που δεχόμαστε σωρεία αρνητικών ειδήσεων, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα αναγκάζει το σώμα μας να απελευθερώνει ορμόνες του στρες όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη. Αυτή είναι η αντίδραση του σώματός μας σε μια κρίση. Τα άσχημα νέα, λοιπόν, μπορεί να οδηγήσουν σε εκδήλωση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων όπως κούραση, άγχος, κόπωση και εντερικά προβλήματα. Μάλιστα, το φαινόμενο αυτό είναι τόσο έντονο που οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τον όρο “disaster fatigue” για να περιγράψουν μια μορφή συναισθηματικής εξάντλησης που είναι αποτέλεσμα του βομβαρδισμού κακών ειδήσεων.
Τέλος, μένοντας διαρκώς συντονισμένοι στις οθόνες μας προκειμένου να ενημερωθούμε για τις εξελίξεις, ίσως παραμελούμε τον εαυτό μας και τις ανάγκες του και άθελά μας διαταράσσουμε τις συνήθειες μας, όπως ο ύπνος για παράδειγμα, γεγονός που έχει άμεση επίπτωση στη συναισθηματική μας σταθερότητα.
Πώς να περιορίσουμε το άγχος που μας προκαλούν οι ειδήσεις
Αρχικά, οφείλουμε να καταλάβουμε ότι δε συμβαίνουν μόνο αρνητικά γεγονότα, απλώς αυτά “πουλάνε” περισσότερο. Υπάρχει ένα φαινόμενο γνωστό ως προκατάληψη αρνητικότητας (Negativity Bias), μία γνωστική πλάνη σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι δίνουν περισσότερο βάρος στις αρνητικές εμπειρίες και ειδήσεις από ό,τι στις θετικές. Αυτή η προκατάληψη είναι βαθιά ριζωμένη μέσα μας, καθώς κάποτε λειτούργησε προσαρμοστικά για τους προγόνους μας, οι οποίοι όντας εκτεθειμένοι σε πλήθος περιβαλλοντικών απειλών, κατάφεραν μέσω αυτής να αποφύγουν δυνητικά επιβλαβείς ερεθισμούς και να εξελιχθούν. Αυτήν ακριβώς την τάση μας να επικεντρωνόμαστε περισσότερο σε αρνητικά γεγονότα εκμεταλλεύονται τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για να κάνουν νούμερα τηλεθέασης, να πουλήσουν πολλά αντίτυπα, ή να αυξήσουν την επισκεψιμότητα των χρηστών στα διάφορα sites.
Άρα, αυτό που καλούμαστε εμείς να κάνουμε είναι να βάζουμε ένα τέλος όταν βλέπουμε ότι πλέον βομβαρδιζόμαστε από αρνητικές ειδήσεις. Η απόφαση να περιορίσουμε την πρόσληψη ειδήσεων μπορεί να βελτιώσει αισθητά τη ζωή μας. Όπως τα περισσότερα πράγματα, έτσι και οι ειδήσεις πρέπει να “καταναλώνονται” με μέτρο. Είναι σημαντικό να παραμένουμε ενημερωμένοι, απλώς όχι εις βάρος της ψυχικής μας ευημερίας.
Ένα από τα πρώτα βήματα που μπορούμε να κάνουμε είναι να περιορίσουμε τον χρόνο που αφιερώνουμε στις ειδήσεις. Ορίζουμε, δηλαδή, ένα χρονικό περιθώριο που μπορούμε να αφιερώνουμε καθημερινά στις ειδήσεις, για παράδειγμα 30 λεπτά, το οποίο αφορά την οποιαδήποτε επαφή μας με ειδήσεις, και δεν το υπερβαίνουμε. Αυτό θα μας επιτρέψει να έχουμε τον έλεγχο τόσο των πληροφοριών που θα προσλάβουμε όσο και των πηγών που θα επιλέξουμε για την ενημέρωσή μας. Μάλιστα, φροντίζουμε να προγραμματίσουμε την ώρα των ειδήσεων αρκετά πριν από την ώρα του ύπνου, επιτρέποντας στο σώμα και το μυαλό μας να χαλαρώσουν μετά τη λήψη αγχωτικού περιεχομένου.
Τέλος, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στην αναζήτηση αξιόπιστων πηγών πληροφοριών. Τα εθνικά και τοπικά κανάλια δεν χρειάζεται να αποτελούν τις μόνες μας πηγές. Η προσεκτική επανεξέταση των πηγών μας μπορεί να μας βοηθήσει να φιλτράρουμε το περιεχόμενο των ειδήσεων που προσλαμβάνουμε και να αποφύγουμε ειδήσεις ανούσια επιβαρυμένες με δραματικό περιεχόμενο ή fake news. Η συζήτηση με τους φίλους και την οικογένειά μας για τρέχοντα γεγονότα μπορεί επίσης να μας επιτρέψει να μιλήσουμε για όσα μας απασχολούν και να περιορίσουμε σημαντικά κατά αυτόν τον τρόπο το άγχος που μπορεί να μας καταρρακώσει όταν τα κρατάμε όλα μέσα μας.
Ονομάζομαι Βουρλιωτάκη Αγγελική και είμαι τελειόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη διάρκεια των σπουδών μου έχω παρακολουθήσει σεμινάρια πάνω στην εγκληματολογία, ενώ τη συγκεκριμένη περίοδο παρακολουθώ διαδικτυακό σεμινάριο με θέμα την Ψυχολογία της Ποινικής Δικαιοσύνης από το Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ της Αυστραλίας. Ασχολούμαι ενεργά με την αρθρογραφία και κάνω την πρακτική μου άσκηση στο Διεθνές Ινστιτούτο για την Κυβερνοασφάλεια, συμμετέχοντας στη συγγραφή άρθρων και στη γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης.