Αλγόριθμοι και Εξουσία: Η επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης στην πολιτική

Γράφει ο Δήμος Σαμαράς

Η τεχνητή νοημοσύνη(ΤΝ) αναφέρεται στην ικανότητα μιας μηχανής να αναπαράγει τις γνωστικές λειτουργίες ενός ανθρώπου, όπως είναι η μάθηση, ο σχεδιασμός και η δημιουργικότητα. Kαθιστά τις μηχανές ικανές να “κατανοούν” το περιβάλλον τους, να επιλύουν προβλήματα και να δρουν προς την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου. Ο υπολογιστής λαμβάνει δεδομένα (ήδη έτοιμα ή συλλεγμένα μέσω αισθητήρων, π.χ. κάμερας), τα επεξεργάζεται και ανταποκρίνεται βάσει αυτών. Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης είναι ικανά να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους, σε ένα ορισμένο βαθμό, αναλύοντας τις συνέπειες προηγούμενων δράσεων και επιλύοντας προβλήματα με αυτονομία.

Μέσα σε λίγες μόλις δεκαετίες, έχει εξελιχθεί σε ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία της σύγχρονης κοινωνίας, επηρεάζοντας κάθε πτυχή της ζωής μας, συμπεριλαμβανομένου του πολιτικού σκηνικού. Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), τα Μεγάλα Δεδομένα (Big Data) και η Μηχανική Μάθηση (Machine Learning) διαδραματίζουν ήδη σημαντικό ρόλο σε εκλογικές διαδικασίες και αξιοποιούνται όλο και περισσότερο διεθνώς.

Οι νέες τεχνολογίες προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες για την ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στις πολιτικές διαδικασίες, επηρεάζοντας παράλληλα το πολιτικό τοπίο. Με την ανάπτυξη ψηφιακών εργαλείων και κοινωνικών δικτύων, οι πολίτες μπορούν να εκφράζουν τις απόψεις τους και να συμμετέχουν πιο ενεργά στην πολιτική ζωή. Ωστόσο, αυτή η εξέλιξη συνοδεύεται από προκλήσεις, καθώς οι πολιτικοί και άλλοι παράγοντες μπορούν να εκμεταλλευτούν αυτές τις τεχνολογίες προκειμένου να διαμορφώσουν τη δημόσια γνώμη με πιο στοχευμένο και αποτελεσματικό τρόπο. Η ταχύτητα διάδοσης του πολιτικού λόγου έχει αυξηθεί, δίνοντας τη δυνατότητα στους πολιτικούς να προσαρμόζουν τις στρατηγικές τους και να επικοινωνούν με το κοινό σε πραγματικό χρόνο. Αυτή η ευελιξία μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική για την επιτυχία μιας πολιτικής καμπάνιας, καθώς οι φορείς μπορούν να στοχεύουν συγκεκριμένες ομάδες με πιο εξειδικευμένα μηνύματα. Ωστόσο, αυτή η τάση εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την ηθική διάσταση της πολιτικής επικοινωνίας. Η ίδια η δυνατότητα της γρήγορης και αποτελεσματικής διάδοσης μηνυμάτων μπορεί να αναδείξει επικίνδυνες πρακτικές, όπως η παραπληροφόρηση ή η χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Συνεπώς, οι νέες τεχνολογίες, ενώ προσφέρουν ευκαιρίες για συμμετοχή και διαφάνεια, επίσης απαιτούν προσεκτική διαχείριση και κριτική σκέψη από όλους τους εμπλεκόμενους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Οι σημερινές πολιτικές εκστρατείες στηρίζονται στη συστηματική, συνεχόμενη και εις βάθος ανάλυση μεγάλων όγκων δεδομένων που προέρχονται από το διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα. Μπορούν να αυξήσουν την κλίμακα του δείγματος και να επιταχύνουν την ανάλυση των πολιτικών δεδομένων που συλλέγονται, δίνοντας την δυνατότητα στις πολιτικές καμπάνιες να δοκιμάζουν μηνύματα, να βλέπουν την ανταπόκριση που έχουν στους χρήστες στα κοινωνικά δίκτυα (αν  τους αρέσουν ή όχι, τα σχόλια που κάνουν) και να τα προσαρμόζουν αντίστοιχα. Οι πληροφορίες αυτές συγκεντρώνονται, επεξεργάζονται και εφαρμόζονται προκειμένου να καταγράψουν τις προτιμήσεις και τις τάσεις εκατομμυρίων ψηφοφόρων. Αν και οι υπολογιστές δεν έχουν δικαίωμα ψήφου, η τεχνητή νοημοσύνη είναι αυτή που επιλέγει τα κείμενα, τις εικόνες και τις διαφημίσεις που μας απευθύνονται, καθώς επίσης μας προτείνει φίλους και ομάδες. Έμμεσα διαμορφώνει την πολιτική μας επιλογή. Η πολιτική μετατρέπεται σε αλγοριθμική διαδικασία, ενώ οι αλγόριθμοι αποκτούν πολιτική διάσταση παίρνοντας στα χέρια τους τη διαμόρφωση του πολιτικού τοπίου. Όλα αυτά γίνονται κάτω από τον ασφυκτικό έλεγχο των εταιριών που τα διαχειρίζονται. Ο έλεγχος φεύγει από τους φυσικούς διαχειριστές (εκλογείς και εκπροσώπους) σε παράπλευρα κέντρα που δεν ελέγχονται.

Η χρήση της ΤΝ στην πολιτική επικοινωνία καθίσταται ολοένα και πιο συνηθισμένη, με πολιτικά κόμματα, κυβερνήσεις και οργανώσεις να την αξιοποιούν για την επεξεργασία δεδομένων, την ανάλυση συμπεριφορών και τη στόχευση εκλογικών ομάδων. Μέσω αλγορίθμων που αναλύουν μεγάλες ποσότητες δεδομένων, οι πολιτικοί φορείς μπορούν να δημιουργούν εξαιρετικά στοχευμένες διαφημίσεις και προπαγανδιστικά μηνύματα, τα οποία είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα συγκεκριμένων ομάδων πολιτών. Παράδειγμα της χειραγώγησης και της κατάχρησης της ΤΝ είναι το σκάνδαλο δεδομένων Facebook-Cambridge Analytica. Επιπλέον, τα εργαλεία της ΤΝ, όπως οι ψηφιακοί βοηθοί, τα chatbots και οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, παρέχουν την δυνατότητα διάδοσης πληροφοριών σε κλίμακα που ήταν αδύνατη στο παρελθόν. Η δυνατότητα να επηρεάσουμε τη δημόσια γνώμη, να διαμορφώσουμε πολιτικές αντιλήψεις και να αναδείξουμε ή να αποδομήσουμε πολιτικά πρόσωπα μπορεί να γίνει επικίνδυνη όταν χρησιμοποιείται με κακόβουλο τρόπο.

Η πολιτική προπαγάνδα επιδιώκει να επηρεάσει τις απόψεις και τις συμπεριφορές των πολιτών, συνήθως με τη χρήση παραπλανητικών ή μεροληπτικών πληροφοριών. Η ΤΝ μπορεί να ενισχύσει αυτή τη διαδικασία με διάφορους τρόπους. Στοχεύοντας τη γεωγραφική μας θέση και τροφοδοτώντας μας με υλικό το οποίο μπορεί να μας κατευθύνει ιδεολογικά.  Με αυτοματοποιημένα μηνύματα, τα chatbots, μπορούν να διαδίδουν προπαγανδιστικό περιεχόμενο γρήγορα και αποτελεσματικά μέσω των κοινωνικών μέσων. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπάρχουν εκατομμύρια bots όπου συμπεριφέρονται σαν χρήστες. Με εξατομικευμένη προπαγάνδα, οι αλγόριθμοι μπορούν να προσαρμόζουν το περιεχόμενο για κάθε χρήστη, κάνοντας το πιο ελκυστικό και πειστικό. Με ανάλυση συναισθημάτων, η ΤΝ μπορεί να αναλύσει τα συναισθήματα του κοινού προς συγκεκριμένες πολιτικές ή πρόσωπα, επιτρέποντας στους πολιτικούς να προσαρμόσουν τις στρατηγικές τους.

Μία ακόμη γνωστή απειλή που χρησιμοποιείται από κακόβουλους είναι τα deepfakes, τα οποία είναι περιεχόμενα πολυμέσων που έχουν δημιουργηθεί ή τροποποιηθεί με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης για να μοιάζουν με αληθινά. Οι επιτιθέμενοι μπορούν να δημιουργήσουν ψεύτικα βίντεο ή ηχητικά μηνύματα που παρουσιάζουν έναν αληθινό άνθρωπο να λέει ή να κάνει κάτι που ποτέ δεν είπε ή έκανε. Αυτή η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διάδοση ψευδών πληροφοριών. Η ΤΝ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση και την εκμετάλλευση της διαδικτυακής επικοινωνίας, ευνοώντας ομάδες που επιθυμούν να διαταράξουν την κοινωνική ειρήνη. Σε περιπτώσεις όπου η κυβέρνηση είναι εύθραυστη και υπάρχουν μαζικές διαμαρτυρίες ή δυσαρέσκεια, η προπαγάνδα με τη χρήση ΤΝ μπορεί να πυροδοτήσει καταστάσεις βίας ή σοβαρών κοινωνικών εντάσεων. Το ότι μέσα στο διαδίκτυο κυκλοφορούν τόσες πολλές απόψεις και ότι μέσα σε αυτές τις απόψεις υπάρχουν τόσες πολλές ψευδείς ή λανθασμένες πληροφορίες πάνω στις οποίες βασίστηκαν αυτές οι απόψεις δημιουργεί μια οχλοκρατία, όπου πάντα θα βρεθεί ένας επητείδιος -τύραννος να την χειραγωγήσει, διότι ο όχλος είναι χειραγωγήσιμος.

Η χρήση της ΤΝ στην πολιτική προπαγάνδα παρουσιάζει ηθικά διλήμματα που πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Η ελευθερία της έκφρασης και η πρόσβαση στην αλήθεια βρίσκονται σε διαρκή σύγκρουση, καθώς οι πολιτικές οργανώσεις χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες για να κατευθύνουν τη δημόσια γνώμη. Η ανατροπή ενός πολιτεύματος δεν είναι θεωρητική πιθανότητα. Η ιστορία έχει αποδείξει ότι σε περιόδους πολιτικής αστάθειας, η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο ή την αποσταθεροποίηση κυβερνήσεων. Αν αυτοί οι μηχανισμοί ελέγχου βρεθούν σε “λάθος χέρια”, η ικανότητα τους να επηρεάζουν τη δημόσια συνείδηση και να αποσταθεροποιούν πολιτικά καθεστώτα αυξάνεται δραματικά.

Η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει ή να αποδυναμώσει τις δημοκρατικές διαδικασίες και τους πολιτικούς θεσμούς. Η ευθύνη μας είναι να εξασφαλίσουμε ότι θα αξιοποιηθεί προς όφελος της κοινωνίας και όχι ως μέσο χειραγώγησης και καταπίεσης. Η πρόκληση είναι μεγάλη, αλλά η ανάγκη για μια ηθική και υπεύθυνη χρήση της ΤΝ είναι επιτακτική. Εν τέλει, η δημοκρατία μας εξαρτάται από την ικανότητα μας να διατηρήσουμε τον έλεγχο και την ανθρώπινη κρίση σε έναν κόσμο που όλο και περισσότερο καθορίζεται από αλγορίθμους.