Γράφει η Μαρία Μουζάκη,

Eθελόντρια – Κοινωνιολόγος, MSc, Υποψήφια διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου 

Μέχρι πρότινος, ο μήνας Φλεβάρης έμοιαζε με ένα ευχάριστο, ψυχαγωγικό διάλειμμα μέσα στο καταχείμωνο. Ήταν αναμφισβήτητα μία ευκαιρία να βγεις, να γιορτάσεις, είτε για τις Απόκριες, όποτε το επέτρεπε το ημερολογιακό έτος, είτε για τη Γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου. Mία γιορτή, με έναν αμφιλεγόμενο χαρακτήρα, αφού πέρα από τους υποστηρικτές της, δεν είναι λίγοι εκείνοι που την σνομπάρουν ή την απεχθάνονται, συνήθως, ζευγάρια ή singles, γεγονός που έδωσε την αφορμή και για τα anti-valentines event. Πρόκειται για διάφορα πάρτι που διοργανώνονται, τα οποία αν και καυτηριάζουν την γιορτή καθεαυτή, δεν παύουν εντούτοις να συνδέονται με το κυρίαρχο θέμα των ημερών, εκείνο της αγάπης.

Κάθε χρόνο, στις 14 Φλεβάρη, οι «πανταχού ερωτευμένοι» στη χώρα μας, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες στον πλανήτη, εορτάζουν τον έρωτά τους. Ένα συναίσθημα, μία προσωπική κατάσταση, που προϋποθέτει και το ανάλογα δώρο, ανάμεσα σε ένα πλήθος επιλογών, όπως είναι τα αρκουδάκια, τα λουλουδάκια, τα σοκολατάκια εσώρουχα, διάφορα κρασιά, καθώς και άλλα προϊόντα και υπηρεσίες που περιμένει ο εκάστοτε βαλεντίνος. Δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι αυτή τη μέρα, ο φτερωτός Θεός γιορτάζει, όπως και το επιχειρηματικό πνεύμα. Ας είμαστε άλλωστε ειλικρινείς… Όλοι έχουμε αγοράσει ή έχουμε δεχθεί κάποιο δώρο αυτή την ημέρα, ενώ φέτος η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου φαίνεται να δίνει μία «ερωτική διάθεση» στο πολύμηνο lockdown.

Ποιος ήταν ο Άγιος Βαλεντίνος;

Η ημέρα αυτή ξεκίνησε ως μία θρησκευτική εορτή στη μνήμη Χριστιανών μαρτύρων που ονομάζονταν Βαλεντίνοι. Στην πραγματικότητα, η Καθολική Εκκλησία αναγνωρίζει τουλάχιστον τρεις διαφορετικούς Αγίους με αυτό το όνομα (Valentine ή Valentinus), όλοι εκ των οποίων είχαν μαρτυρήσει. Είναι σημαντικό ωστόσο σε αυτό το σημείο να επισημανθεί, ότι η μέρα αυτή συμπίπτει με μία παγανιστική τελετή γονιμότητας, τα Λουπερκάλια. Ίσως η αρχαιότερη ρωμαϊκή παγανιστική γιορτή, που γιορταζόταν, κάθε χρόνο στις 15 Φλεβάρη, στην Ιταλία και στη Γαλατία, προς τιμήν του Λούπερκου, μιας πρωτόγονης θεότητας που προστάτευε τα κοπάδια από τους λύκους κι ευλογούσε τη γονιμότητα και την αφθονία των ζώων.  Τα Λουπερκάλια καταργήθηκαν το 494 μ.Χ. από τον Πάπα Γελάσιο, ενώ δύο χρόνια αργότερα η ιταλική κοινωνία «γνώρισε» τη γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου, μία γιορτή που γρήγορα εξαπλώθηκε στη Δυτική Ευρώπη. Κατά το Μεσαίωνα μάλιστα, συναντάμε και τις πρώτες χειροποίητες κάρτες στην Αγγλία και στη Γαλλία (lifo.gr, 14.2.2016).

Μολονότι δεν έχει διευκρινιστεί αν η γιορτή αφορά ένα πρόσωπο ή διαφορετικούς Αγίους με το ίδιο όνομα, ο κυρίαρχος θρύλος μιλά για έναν ιερώνυμο, με το όνομα Βαλεντίνο, που έζησε τον 3^ο αιώνα μ.Χ. στη Ρώμη, ο οποίος πάντρευε κρυφά ερωτευμένα ζευγάρια Χριστιανών και βοηθούσε γενικότερα τους Χριστιανούς, που ήταν θύματα διώξεων στην περιοχή. Με τη γνωστοποίηση της δράσης του, ο Αυτοκράτορας Κλαύδιος ο Γοτθικός διέταξε τη σύλληψή του και την καταδίκη του σε θάνατο δια λιθοβολισμού, από τον οποίο και επέζησε για να πεθάνει εν τέλει με μαρτυρικό τρόπο (απαγχονισμό), έξω από την πύλη της Flaminia στις 14 Φεβρουαρίου του 169 (iefimerida.gr, 14.2.2013).

Η Καθολική Εγκυκλοπαίδεια και άλλες αγιογραφικές πηγές αναφέρουν και την ύπαρξη άλλων δύο Αγίων με το όνομα Βαλεντίνος. Ο ένας φαίνεται να ήταν επίσκοπος της Ιντεράμνα (το σημερινό Τέρνι της Ιταλίας) που τάφηκε κατά μήκος της Βία Φλαμινία έξω από τη Ρώμη, σε διαφορετικές αποστάσεις από την πόλη. Ο άλλος, λέγεται ότι είναι ένας Άγιος που μαρτύρησε την ίδια ημέρα με έναν αριθμό συντρόφων στη ρωμαϊκή επαρχία της Αφρικής. Αναφορές που περιέχουν θρυλικά στοιχεία και οι οποίες συνοδεύτηκαν από την αναπαραγωγή άλλων θρυλικών ιστοριών κατά το πέρασμα των ετών. Σύμφωνα με την επίσημη βιογραφία της Μητρόπολης του Τέρνι, ο Μητροπολίτης Βαλεντίνος γεννήθηκε και έζησε στην Ιντεράμνα. Ενώ βρισκόταν σε προσωρινή διαμονή στη Ρώμη φυλακίστηκε, βασανίστηκε και μαρτύρησε εκεί στις 14 Φεβρουαρίου 269. Το σώμα του ρίχτηκε βιαστικά σε κοντινό νεκροταφείο και μερικές νύχτες αργότερα οι μαθητές του ανακάλυψαν το σώμα του και τον επέστρεψαν στο σπίτι. Στη Ρωμαϊκή Μαρτυρολογία αντίστοιχα, στον επίσημο κατάλογο αναγνωρισμένων αγίων της Καθολικής Εκκλησίας, ως Άγιος Βαλεντίνος για τις 14 Φεβρουαρίου, προσδιορίζει ένα μάρτυρα που πέθανε στη Βία Φλαμινία (tanea.gr,14.2.2019).

Η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου μπόρεσε σχετικά γρήγορα να αποκτήσει διεθνή εμβέλεια. Ήταν όμως η εποχή του ύστερου Μεσαίωνα, όπου η μέρα αυτή συνδέεται με την έννοια της ευγενούς αγάπης, λαμβάνοντας τη σημερινή της σημασία  («Ημέρα των ερωτευμένων»). Στο ποίημα, «Το Κοινοβούλιο των Πτηνών» (Parlement of Foules), του Τζέφρι Τσόσερ, βρίσκουμε την πρώτη γραπτή αναφορά του Αγίου. Μία εποχή που άκμαζε η κουλτούρα του ιπποτικού έρωτα. Η γιορτή αυτή εξελίχθηκε, φθάνοντας τον 19^ο αιώνα, οι χειρόγραφες κάρτες να αντικαθίστανται από μαζικής παραγωγής ευχετήριων καρτών, «ξεφεύγοντας» από τα απόλυτα όρια του ρομαντισμού και λαμβάνοντας ένα πιο εμπορεύσιμο χαρακτήρα. Όσον αφορά την Ορθόδοξη Εκκλησία, ο Άγιος Βαλεντίνος δεν μνημονεύεται πουθενά στο ορθόδοξο εορτολόγιο, ενώ το 1994, ο τότε εκπρόσωπος Τύπου της Ιεράς Συνόδου, Γιάννης Χατζηφώτης, πρότεινε να καθιερωθεί ως ημέρα των ερωτευμένων η γιορτή του Αγίου Υακίνθου, που τιμάται στις 3 Ιουλίου (iefimerida.gr, 14.2.2013).

Από τη γιορτή, στην «ανάγκη» να γιορτάζουμε την Ημέρα των Ερωτευμένων…

Γράφοντας αυτό το κείμενο αναρωτιέμαι τι πραγματικά γιορτάζουμε αυτή την ημέρα. Προσωπικά, πάντα έβρισκα αυτή την ημέρα ως μία αφορμή εξόδου, έστω και αν επέλεγα κάποιο anti-valentines day, το οποίο αναμφισβήτητα κυριαρχούσε ως θέμα συζήτησης τις επόμενες ημέρες. Μπορεί βέβαια να ήταν και κάποιο δείπνο, που εντελώς τυχαία ήταν σε κάποιο καλό εστιατόριο! Διάφορες επιλογές, ανάλογα πάντα με την παρέα και την όρεξη.

Τελικά σε αυτό που κατέληξα; Είναι απλά ότι όλοι θέλουμε να γιορτάζουμε μία «ξεχωριστή ημέρα» εντός της καθημερινότητας που μας υπενθυμίζει τα πιο ουσιώδη πράγματα της ανθρώπινης ζωής, εκτός του άγχους και του ανταγωνισμού, που προάγει η σύγχρονη πραγματικότητα. Η ημέρα της αγάπης δεν σημαίνει απαραίτητα να είμαστε ερωτευμένοι με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Αναζητούμε όλοι μας απλά, αυτό το συναίσθημα. Το συναίσθημα του έρωτα, ένα συναίσθημα που προκαλείται από μία σειρά χημικών ενώσεων στον οργανισμό μας, που εκτός από τα επίπεδα νοραδρεναλίνης και αδρεναλίνης που αυξάνει, είναι ικανό να μας κάνει να αισθανθούμε ευφορία, ευημερία και ασφάλεια. Συνεπώς, η βαθιά μας επιθυμία είναι απλά αυτό το συναίσθημα να κρατήσει για πάντα και επειδή αυτό το «για πάντα» μοιάζει με μία κλασική ταινία της ημέρας του Αγίου Βαλεντίνου, ας κρατήσει έστω για μία ημέρα και ας βλέπουμε καρδούλες και ροζ συννεφάκια. Σκεφτείτε τουλάχιστον ότι έχετε περισσότερες επιλογές σοκολάτας!

Σε καμία περίπτωση δεν υποτιμάται ο ρομαντισμός, αλλά και το δικαίωμα των ερωτευμένων να γιορτάσουν με μεγαλοπρέπεια αυτή τη γιορτή. Φυσικά και αν κάποιος θέλει να «βροντοφωνάξει» τον έρωτά του μπορεί να το κάνει, όπως και το ότι ίσως να το κάνει κάθε μέρα-γιατί λογικά θα το κάνει- αλλά είναι δεκτό το ότι εκείνη τη μέρα δεν θα μοιάζει με ταμπού, ούτε θα δεχθεί πειράγματα!

Υπάρχει βέβαια και μία διαφορετική οπτική απέναντι στην Ημέρα των Ερωτευμένων, που συνδέει την αγάπη με την αγορά, μετατρέποντας εν τέλει αυτό το πανανθρώπινο συναίσθημα σε ένα εμπόρευμα. Στη χώρα μας, η μέρα αυτή αρχίζει να γίνεται ευρέως γνωστή τη δεκαετία του 1980, κατά την οποία η Ελλάδα βίωνε ένα διάστημα οικονομικής ευφορίας και καταναλωτισμού. Προϊόντα και υπηρεσίες Αγίου Βαλεντίνου άρχισαν να «ξεπηδούν» από παντού, με τους ιδιοκτήτες ζαχαροπλαστείων, ξενοδοχείων, ανθοπωλείων, εστιατορίων, καταστημάτων με δώρα, να «εξοπλίζονται» κατάλληλα για τη μέρα και τα έσοδά τους να είναι μία σημαντική ανάσα για τη βιωσιμότητα του χειμώνα.

Η οικονομική κρίση του 2010 δημιούργησε νέες προσδοκίες, όπου «κυριαρχούσε» η γνωστή έκφραση «η κίνηση μετρά», όπως και άλλες κλισέ εκφράσεις «δεν περίμενα τον Άγιο Βαλεντίνο να γιορτάσω», οι οποίες μας επανέφεραν στην καθημερινότητα, υπενθυμίζοντας τις ευθύνες, τις προτεραιότητες, τα καθημερινά άγχη και γενικότερα τα όρια του φανταστικού με το πραγματικό. Αυτό δεν σημαίνει ότι η αγάπη σταμάτησε να γιορτάζεται. Απλά επιχειρείται ένας περιορισμός στον υπερκαταναλωτισμό, που δυστυχώς ακολουθεί αυτή τη μέρα. Ένας περιορισμός, που για πολλά νέα ζευγάρια είναι αναγκαίος σήμερα στην εποχή του κορωνοϊού και της αναστολής της εργασίας.

Φέτος τα πράγματα είναι πιο απλά. Κανείς δεν θα γκρινιάξει για την επιλογή του εστιατορίου ή και για το όποιο δώρο. Θυμηθείτε τους λόγους εκείνους που σας κρατούν μαζί, θυμηθείτε τους λόγους που πρέπει να αγαπάτε εσάς, αλλά και τη ζωή. Απλές καθημερινές συνήθειες και σχέσεις που αν και μοιάζουν δεδομένες, δεν είναι, κάτι το οποίο διαφάνηκε με όλη τη σκληρότητά του τον τελευταίο χρόνο. Η ημέρα αυτή έρχεται να μας υπενθυμίσει παλαιότερες εποχές ξεγνοιασιάς και ασφάλειας, τότε που δεν αναζητούσαμε την «κοινωνική μας φούσκα» και η αγκαλιά ήταν ελεύθερη για όλους. Όταν η ατομική ευθύνη περιοριζόταν σε προσωπικό/ατομικό επίπεδο και όχι σε συλλογικό. Με λίγα λόγια, δείτε αυτή την ημέρα σαν μία ευκαιρία να βρείτε κάτι από το παλιό σας εαυτό, να «ομορφύνετε» το cocooning και να θυμηθείτε την κανονικότητα και την κοινωνικότητά σας, στην προ covid εποχή!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Iefimerida.gr (2013), Ποιος ήταν ο Άγιος Βαλεντίνος, 14.2.2013. Διαθέσιμο στο https://www.iefimerida.gr/news/90598/%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%AE%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CE%BF-%CE%AC%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%B2%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82.

Lifo.gr (2016), Λουπερκάλια: η αρχαία ρωμαϊκή παγανιστική γιορτή από την οποία ξεπήδησε ο Άγιος Βαλεντίνος, 14.2.2016. Διαθέσιμο στο https://www.lifo.gr/articles/archaeology_articles/89887/loyperkalia-i-arxaia-romaiki-paganistiki-giorti-apo-tin-opoia-ksepidise-o-agios-valentinos.

Tanea.gr (2019), Η πραγματική ιστορία του Αγίου Βαλεντίνου και πώς έγινε ο προστάτης των ερωτευμένων, 14.2.2019. Διαθέσιμο στο https://www.tanea.gr/2019/02/14/people/i-pragmatiki-istoria-tou-agiou-valentinou-kai-pos-egine-o-prostatis-ton-eroteymenon/amp/.