Γράφει η Ιωάννα Τσακαλάκου
Στην ψηφιακή εποχή, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει βασικό κομμάτι της καθημερινής μας ζωής. Για εκατομμύρια ανθρώπους, αποτελούν όχι μόνο μια πηγή κοινωνικής αλληλεπίδρασης, αλλά και ένα μέσο για την αντιμετώπιση των συναισθηματικών και ψυχικών δυσκολιών. Ωστόσο, πόσο ασφαλής και αποτελεσματική αποτελεί μια τέτοια προσέγγιση; Καθώς, όλο και περισσότεροι άνθρωποι στρέφονται στα social media για ψυχολογική υποστήριξη και καθοδήγηση, έρχονται αντιμέτωποι με τις συνέπειες της παραπληροφόρησης, της σύγκρισης και του εθισμού.
Ο ρόλος των social media στην υποστήριξη της ψυχικής υγείας
Συχνά, όταν οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με κρίσεις άγχους, μοναξιάς ή κατάθλιψης, αναζητούν online κοινότητες, όπως είναι το TikTok, για να τους προσφέρει υποστήριξη και κατανόηση. Μέσα από τις συγκεκριμένες πλατφόρμες, οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να μοιραστούν τα καθημερινά τους βιώματα, να διαβάσουν και να ταυτιστούν με παρόμοιες περιπτώσεις αλλά και να αντλήσουν δύναμη από τα σχόλια και τις αλληλεπιδράσεις με τους άλλους. Αρκετοί βρίσκουν παρηγοριά στο να ανήκουν σε μια κοινότητα, να ακούγονται και να αισθάνονται ότι δεν βρίσκονται μόνοι σε αυτό που βιώνουν.
Ωστόσο, η εν λόγω προσέγγιση θα δώσει μόνο μια προσωρινή ανακούφιση, καθώς οι πληροφορίες και οι συμβουλές που δίνονται συχνά δεν βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα ή δεν προέρχονται από ειδικούς. Ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης περιορίζεται στο να δημιουργεί μια αίσθηση αλληλεγγύης που μπορεί να ανακουφίσει προσωρινά, όμως, δεν αντικαθιστά την βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.
Παράπλευρες απώλειες που δημιουργούν τα social media στην ψυχική υγεία
Αδιαμφισβήτητα, η εύρεση υποστήριξης μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ενέχει σημαντικούς κινδύνους. Καθώς, η ανωνυμία και η μαζική ανταλλαγή πληροφοριών χωρίς να μπορεί να φιλτραριστεί τίποτα μπορεί να δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου η παραπληροφόρηση κυριαρχεί. Ειδικότερα, οι χρήστες έρχονται συχνά σε επαφή με «συμβουλές» από άτομα χωρίς εκπαίδευση στον τομέα της ψυχικής υγείας. Ως εκ τούτου, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υιοθέτηση μη επιστημονικών μεθόδων για την αντιμετώπιση του άγχους, της κατάθλιψης ή άλλων ψυχικών διαταραχών.
Συνάμα, αρκετά άτομα που προωθούν την ζωή τους μέσω των social media στο χώρο της ευεξίας προβάλλουν ένα εξιδανικευμένο πρότυπο για την ψυχική υγεία και την αυτοβελτίωση, όπου αποτελείται από το «τέλειο σώμα» και τη «θετική σκέψη» που θεωρούνται ως λύσεις για όλα τα προβλήματα. Άρα, η επικέντρωση σε εξωτερικές, μη ρεαλιστικές προδιαγραφές ευεξίας μπορεί να ενισχύσει την αυτοκριτική και να αυξήσει τα συναισθήματα απογοήτευσης στους χρήστες που δεν καταφέρνουν τελικά να ανταποκριθούν σε αυτά τα πρότυπα.
Σχετικά ευρήματα έρευνας
Σύμφωνα με σχετική δημοσκόπηση, η πλειονότητα των χρηστών της πλατφόρμας TikTok έχουν παρακολουθήσει κάποια στιγμή περιεχόμενο ψυχικής υγείας. Όπως τονίζει, ο ψυχίατρος Dr. Thomas Milam, «Η πλειοψηφία των ανθρώπων που έχουν πρόσβαση στο TikTok πρόκειται κάποια στιγμή να αναζητήσουν κάποιο είδος καθοδήγησης ψυχικής υγείας ή παραπομπή από πόρους εντός του TikTok».
Πιο αναλυτικά, μελέτη που διεξάχθηκε το 2023 σχετικά με το θέμα του αυτισμού για τα βίντεο που αναπαράγονται στην πλατφόρμα TikTok υπογραμμίζει ότι το 41% των ενημερωτικών βίντεο ήταν ανακριβή ενώ το 32% περιείχε αρκετά γενικευμένο περιεχόμενο.
Ενώ, σε άλλη μελέτη το 2022, η οποία εξέτασε περιεχόμενο που σχετίζεται με τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), διαπιστώθηκε ότι το 52% από ένα σύνολο 100 βίντεο περιείχαν ανακριβείς ή παραπλανητικούς ισχυρισμούς.
Δηλώσεις της πλατφόρμας
Εκπρόσωπος της ίδιας της πλατφόρμας υπογράμμισε ότι η εταιρεία ενεργεί κατά της παραπληροφόρησης σχετικά με θέματα υγείας, συνεργάζεται με ανεξάρτητους συνεργάτες αλλά και μπορεί να επισημαίνει αναρτήσεις που δεν μπορούν να επαληθευτούν ως αληθινές ή να ζητήσει από τους χρήστες να επανεξετάσουν το περιεχόμενο που έχουν αναρτήσει δημόσια.
Επιπλέον, πρόσθεσε ότι το Κέντρο Ασφάλειας της πλατφόρμας παρέχει στους χρήστες της επαληθευμένες πληροφορίες ψυχικής υγείας και κατευθύνει όσους αναζητούν περιεχόμενο σχετικά με την ευημερία και την ψυχική υγεία σε πηγές που μπορούν να τους βοηθήσουν.
Αναγκαιότητα για βοήθεια από ειδικούς και πρακτικές αυτοπροστασίας
Παρότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να παρέχουν προσωρινή ανακούφιση, δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την βοήθεια από τους ειδικούς ψυχικής υγείας. Η πρόσβαση σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας είναι καίρια, ειδικά όταν πρόκειται για σοβαρές ψυχικές νόσους. Η έλλειψη επίγνωσης σχετικά με το πότε είναι αναγκαία η στήριξη από έναν ειδικό συχνά μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση των ατόμων που έχουν ανάγκη βοήθειας.
Έτσι, τα άτομα πρέπει να έχουν μια πιο υγιή και ασφαλή σχέση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να ακολουθούν κάποιες βασικές αρχές. Αρχικά, θα μπορούσαν να περιορίσουν την καθημερινή χρήση των social media καθώς βοηθάει στην μείωση των πιθανοτήτων για εθισμό και ενισχύει την επαφή με την πραγματική ζωή. Έτσι, θα ήταν συνετό να θέσουν όρια στην χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Επιπλέον, να επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες σχετικά με το περιεχόμενο που παρακολουθούν μέσα από έγκυρες πηγές αλλά και ειδικούς για να αποφύγουν την παραπληροφόρηση.
Ακόμη καλύτερη εναλλακτική θα ήταν να αρχίσουν να ενισχύουν τους δεσμούς τους και να καλλιεργούν βαθύτερες σχέσεις εκτός διαδικτύου, έτσι, θα ενίσχυαν την δημιουργία ενός ισχυρού δικτύου υποστήριξης. Τελευταίο αλλά επίσης σημαντικό είναι να αναζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό, σε περιπτώσεις που πρόκειται για ψυχικά ζητήματα που είναι σοβαρά ή επίμονα στην καθημερινότητα τους. Ως εκ τούτου, η υποστήριξη και η βοήθεια από κάποιο ψυχολόγο ή άλλους ειδικούς είναι απαραίτητη.
Συμπεράσματα
Η καθημερινή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για ψυχολογική υποστήριξη μπορεί να είναι βοηθητική για τα άτομα μέχρι ένα σημείο όπως το να «ξεφεύγουν» από τα προβλήματα της καθημερινότητα τους αλλά ταυτόχρονα εγκυμονεί κινδύνους που δεν πρέπει να αγνοούνται. Η αναζήτηση της ευεξίας και της ψυχικής υγείας δεν μπορεί να περιοριστεί σε διαδικτυακές πλατφόρμες που συχνά δεν διαθέτουν την κατάλληλη εκπαίδευση ή γνώση. Ως εκ τούτου, η προσφυγή σε ειδικούς ψυχικής υγείας και η διατήρηση μιας ισορροπημένης και συνειδητοποιημένης χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αποτελεί ένα απαραίτητο βήμα για την προστασία και την ενίσχυση της ψυχικής υγείας σε έναν κόσμο όπου τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και ψηφιακού περιβάλλοντος γίνονται ολοένα και πιο ασαφή.
Απευθύνσου σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για σοβαρά θέματα που σε προβληματίζουν και μην στρέφεις την προσοχή σου σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για βοήθεια. Μίλησε με έναν ειδικό, μην αμελείς την ψυχική σου υγεία!
Πηγή:
Η εθελοντική ομάδα του CSI Institute, αποτελούμενη από εξειδικευμένους επιστήμονες όπως, ψυχολόγους, εγκληματολόγους, κοινωνιολόγους καθώς και τεχνικούς δικτύων & πληροφορικής, είναι κοντά σας παρέχοντας πληροφορία, ενημέρωση και γνώση μέσα από ποικίλα θέματα αρθρογραφίας.