Video games, Ανθρώπινες Σχέσεις, Ψυχική υγεία

Πως τα Videogames βοηθούν με την απώλεια και το πένθος

Η απώλεια και το πένθος είναι μέρος της ζωής όλων των αθρώπων και όσο και αν η κοινωνία υποστηρίζει το αντίθετο, δεν υπάρχει μόνο ένας σωστός τρόπος για την αντιμετώπισή τους. Όσο και αν φαντάζει “παράξενο”, τα βιντεοπαιχνίδια έχουν γίνει για κάποιους ένας ασφαλής και δημιουργικός τρόπος για να αντιμετωπίσουν αυτές τις καταστάσεις. Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί αρκετά παιχνίδια για την ίδια την εμπειρία της θλίψης, όπως τα Gris, Spiritfarer και Lost Words: Words: Beyond the Page. Σε καθένα από αυτά τα παραδείγματα, οι δαιδαλώδεις πολυπλοκότητες της θλίψης εξερευνώνται μέσα από έναν προστατευτικό φακό, επιτρέποντάς μας να φροντίζουμε και να καθοδηγούμε τους θλιμμένους χαρακτήρες, επιτρέποντας τη στενή εγγύτητα στα συναισθήματά μας, ενώ ταυτόχρονα μας θωρακίζουν από αυτά. Μερικές φορές η καθοδήγηση είναι “διακριτική”, συνυφασμένη με μια ευρύτερη ιστορία, όπως στο Lost Words. Αλλά σε παιχνίδια όπως το Spiritfarer και το Gris, αναλαμβάνουμε ενεργό ρόλο στις διαδικασίες. Πρόκειται για ισχυρές αφηγήσεις για τον θάνατο και την ανθρώπινη εμπειρία που μας αφήνουν να επιλέξουμε ελεύθερα πώς θα ασχοληθούμε μαζί τους.

Τα θεραπευτικά και ψυχολογικά οφέλη των βιντεοπαιχνιδιών -ιδιαίτερα αυτά που αφορούν το πένθος και την απώλεια- μπορούν να γίνουν κατανοητά μέσω διαφόρων καθιερωμένων ψυχολογικών θεωριών. Αυτές οι θεωρίες εξηγούν γιατί οι διαδραστικές εμπειρίες, όπως τα βιντεοπαιχνίδια, μπορούν να βοηθήσουν στη συναισθηματική επούλωση, στην επεξεργασία της απώλειας και στην αντιμετώπιση του πένθους. Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεωρία (CBT) εξηγεί ότι ένας τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους είναι η απόσπαση της προσοχής ή η γνωστική επανεκτίμηση (αλλαγή του τρόπου με τον οποίο σκέφτονται για μια κατάσταση). Τα βιντεοπαιχνίδια χρησιμεύουν ως ένας υγιής αντιπερισπασμός, βοηθώντας τους παίκτες να αποστασιοποιηθούν προσωρινά από τη θλίψη τους, διατηρώντας παράλληλα το μυαλό τους ενεργό. Ο αντιπερισπασμός μπορεί να προσφέρει συναισθηματική ανακούφιση και όταν οι παίκτες ασχολούνται με ουσιαστικό, συναισθηματικά ηχηρό περιεχόμενο (όπως στα παιχνίδια για την απώλεια), μπορεί επίσης να επανεκτιμήσουν τη δική τους κατάσταση με νέους, προσαρμοστικούς τρόπους. Τα βιντεοπαιχνίδια, ιδίως εκείνα με αφηγήσεις που βασίζονται σε ιστορίες ή συναισθηματικό περιεχόμενο, μπορούν να βοηθήσουν τους παίκτες να ρυθμίσουν τα συναισθήματά τους. Η έρευνα δείχνει ότι η ενασχόληση με συναισθηματικά απαιτητικές αφηγήσεις μπορεί να επιτρέψει στους παίκτες να εκφράσουν ή να επεξεργαστούν δύσκολα συναισθήματα σε έναν ασφαλή χώρο. Για παράδειγμα, ένα παιχνίδι όπως το What Remains of Edith Finch επιτρέπει στους παίκτες να βιώσουν την απώλεια με έναν στοχαστικό, διαλογιστικό τρόπο, ο οποίος μπορεί να διευκολύνει την επεξεργασία των συναισθημάτων και να προσφέρει ακόμη και κάθαρση.

Η αφηγηματική θεραπεία, ένα πλαίσιο που αναπτύχθηκε από τους Michael White και David Epston, υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι βρίσκουν νόημα στη ζωή τους μέσα από τις ιστορίες που αφηγούνται για τον εαυτό τους. Τα παιχνίδια που ασχολούνται με το πένθος και την απώλεια μπορούν να χρησιμεύσουν ως μια μορφή αφηγηματικής θεραπείας, επιτρέποντας στους παίκτες να αλληλεπιδρούν και να διαμορφώνουν ιστορίες που συντονίζονται με τις δικές τους συναισθηματικές εμπειρίες. Ακόμα, η θεωρία αναδόμησης νοήματους του Neimeyer υποστηρίζει ότι το πένθος είναι, στον πυρήνα του, η αναδόμηση του νοήματος μπροστά στην απώλεια. Όταν χάνουμε κάποιον, η κατανόηση του κόσμου και της θέσης μας σε αυτόν αλλάζει και πρέπει να ξαναχτίσουμε αυτό το νόημα. Τα παιχνίδια που εξερευνούν την απώλεια, όπως το To the Moon ή το Before Your Eyes, συχνά εστιάζουν στη μνήμη, τις σχέσεις και το νόημα της ζωής, δίνοντας στους παίκτες ένα πλαίσιο για να προβληματιστούν σχετικά με το πώς μπορούν να ανακατασκευάσουν τις δικές τους αφηγήσεις μετά από μια απώλεια. Επιπλέον, τα βιντεοπαιχνίδια είναι από τη φύση τους διαδραστικά, και αυτή η διαδραστικότητα επιτρέπει στους παίκτες να ασχοληθούν με τη θλίψη τους πιο ενεργά από ό,τι θα μπορούσαν με άλλες μορφές μέσων ενημέρωσης. Σε παιχνίδια όπως το That Dragon, Cancer, η εμπλοκή του παίκτη στην ιστορία προάγει τον αυτο-αναστοχασμό, επιτρέποντάς του να εξερευνήσει τις δικές του συναισθηματικές αντιδράσεις στη θλίψη.

Η κοινωνική γνωστική θεωρία (Bandura) εξηγεί πώς οι άνθρωποι μαθαίνουν συμπεριφορές και συναισθήματα μέσω της παρατήρησης και της εμπειρίας. Τα παιχνίδια που εξερευνούν τη θλίψη επιτρέπουν στους παίκτες να βιώσουν τη συναισθηματική διαδρομή των χαρακτήρων και, με τη σειρά τους, να αναπτύξουν ενσυναίσθηση. Αυτό μπορεί να τους βοηθήσει να προβληματιστούν σχετικά με τα δικά τους συναισθήματα και να αποκτήσουν γνώσεις σχετικά με το πένθος τους. Πολλά παιχνίδια που εστιάζουν στη θλίψη, όπως το The Last of Us: Part II, ενθαρρύνουν τους παίκτες να συμπάσχουν με τους χαρακτήρες που υφίστανται απώλεια. Βάζοντας τον εαυτό τους στη θέση αυτών των χαρακτήρων, οι παίκτες μπορούν να αποκτήσουν βαθύτερη κατανόηση του δικού τους πένθους και των τρόπων με τους οποίους οι άλλοι μπορεί να το βιώνουν διαφορετικά. Αυτό μπορεί να τους βοηθήσει να επεξεργαστούν τα συναισθήματά τους σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο.

Από την παροχή συναισθηματικής απελευθέρωσης μέσω της κάθαρσης, μέχρι τη δημιουργία ασφαλών χώρων για προβληματισμό και την προσφορά ενός διαδραστικού μέσου για τη δημιουργία νοήματος, τα βιντεοπαιχνίδια έχουν τη δυνατότητα να ευθυγραμμιστούν με διάφορα ψυχολογικά πλαίσια που προωθούν τη θεραπεία από το πένθος και την απώλεια. Αυτές οι θεωρίες βοηθούν να εξηγηθεί γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι βρίσκουν παρηγοριά στο να παίζουν παιχνίδια σε περιόδους συναισθηματικής δυσφορίας. Ενεργοποιώντας τόσο γνωστικές όσο και συναισθηματικές διαδικασίες, τα βιντεοπαιχνίδια προσφέρουν μια πολύπλευρη προσέγγιση για την επεξεργασία σύνθετων συναισθημάτων. Τα βίντεοπαιχνίδια έχουν τη δύναμη να εξομαλύνουν τη θλίψη και να προσφέρουν παρηγοριά και, όπως κάθε τέχνη, μπορούν να μας βοηθήσουν να βρούμε νόημα στο τραύμα μας, ώστε να μπορέσουμε να το ξεπεράσουμε. Τα παιχνίδια για τη θλίψη δεν έχουν απαραίτητα σκοπό να εκπαιδεύσουν. Αντίθετα, προσφέρουν την αίσθηση ότι ανήκουμε σε μια παγκόσμια εμπειρία- μπορούν να εξομαλύνουν το θάνατο.

Παρακάτω ακολουθεί μια λίστα με κάποια από αυτά τα παιχνίδια:

  1. That Dragon, Cancer

Αυτό το βαθιά συναισθηματικό παιχνίδι αφηγείται την ιστορία της πραγματικής εμπειρίας μιας οικογένειας με τη μάχη του νεαρού γιου τους με τον καρκίνο σε τελικό στάδιο. Οι παίκτες περιηγούνται σε σκηνές από την οπτική γωνία των γονέων, αναλογιζόμενοι την αγάπη, την ελπίδα, την απόγνωση και την τελική απώλεια. Το παιχνίδι δεν αποφεύγει να δείξει την ωμότητα της θλίψης, αλλά αναδεικνύει επίσης στιγμές χάρης και ομορφιάς. Πρόκειται για μια απίστευτα προσωπική, συγκλονιστική εμπειρία που προσφέρει μια οδυνηρή ματιά στη γονική θλίψη και στην πολυπλοκότητα της αντιμετώπισης του αναπόφευκτου.

  1. Spiritfarer

Στο Spiritfarer, οι παίκτες αναλαμβάνουν το ρόλο της Στέλλας, μιας πλοηγού που καθοδηγεί τα πνεύματα των αποθανόντων στη μετά θάνατον ζωή. Το παιχνίδι είναι ήπιο, με έμφαση στη φροντίδα αυτών των πνευμάτων, βοηθώντας τα να επιλύσουν τις εκκρεμότητές τους προτού τα αποχαιρετήσουν. Η διαδικασία αποχαιρετισμού στο Spiritfarer είναι συναισθηματική και παρηγορητική, καθώς το παιχνίδι δίνει χρόνο στους παίκτες να συμβιβαστούν με την απώλεια, ενώ παράλληλα προσφέρει ένα μήνυμα για τη σημασία της αγάπης και της μνήμης. Τα θέματα της αποδοχής και της αποδέσμευσης αντιμετωπίζονται με ζεστασιά και προσοχή.

  1. Gris

Το Gris είναι ένα εντυπωσιακό οπτικά παιχνίδι πλατφόρμας που αντιπροσωπεύει το ταξίδι μιας νεαρής γυναίκας μέσα από τη θλίψη. Η αφήγηση του παιχνιδιού είναι αφηρημένη αλλά μεταφορική, καθώς η πρωταγωνίστρια περνάει από διάφορα στάδια απώλειας, τα οποία αντιπροσωπεύονται από διαφορετικά χρώματα και διαθέσεις στον κόσμο του παιχνιδιού. Η απουσία διαλόγου επιτρέπει στους παίκτες να ερμηνεύσουν τη συναισθηματική εμπειρία, η οποία μπορεί να μοιάζει τόσο προσωπική όσο και οικουμενική. Κάθε φάση του παιχνιδιού αντικατοπτρίζει τις συναισθηματικές καταστάσεις του πένθους -όπως η άρνηση, ο θυμός, η κατάθλιψη και η αποδοχή- προσφέροντας ένα συγκινητικό και διαλογιστικό ταξίδι.

  1. The Last of Us: Part II

Παρόλο που είναι κυρίως ένα παιχνίδι περιπέτειας και δράσης, το The Last of Us: Part II επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό σε θέματα θλίψης, εκδίκησης και της καταστροφικής φύσης της απώλειας. Ασχολείται με το πώς το τραύμα και η θλίψη μπορούν να οδηγήσουν τους ανθρώπους σε δραστικές, μερικές φορές τραγικές αποφάσεις. Μέσα από τους πολύπλοκους χαρακτήρες και την ηθικά διφορούμενη αφήγησή του, αναγκάζει τους παίκτες να προβληματιστούν για τον κύκλο της βίας που μπορεί να προκύψει από την ανεπίλυτη θλίψη. Είναι μια έντονη και μερικές φορές βάναυση εξερεύνηση του πώς οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν -ή αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν- τη βαθιά απώλεια.

  1. What remains of Edith Finch

Αυτό το αφηγηματικό παιχνίδι εξερεύνησης αφηγείται τις ιστορίες διαφόρων μελών της οικογένειας Finch, τα οποία έχουν όλοι πεθάνει με τραγικούς τρόπους. Κάθε ιστορία αφηγείται με ένα μοναδικό στυλ, εξερευνώντας θέματα θνησιμότητας και τη θλίψη που περιβάλλει κάθε απώλεια. Το παιχνίδι υιοθετεί μια σουρεαλιστική, ονειρική προσέγγιση του θανάτου και του πένθους, προσφέροντας πληροφορίες για το πώς διαφορετικοί άνθρωποι και γενιές αντιμετωπίζουν την τραγωδία. Παρουσιάζει τη θλίψη όχι μόνο ως ατομική εμπειρία, αλλά ως κάτι που διαπερνά την οικογενειακή ιστορία και μνήμη.

  1. A mortician’s tale

Πρόκειται για ένα σύντομο αφηγηματικό παιχνίδι στο οποίο οι παίκτες αναλαμβάνουν το ρόλο ενός γραφείου κηδειών, υπεύθυνου για την προετοιμασία των πτωμάτων και την αλληλεπίδραση με τις οικογένειες που πενθούν. Παρόλο που το παιχνίδι δεν εμβαθύνει βαθιά στη συναισθηματική διαδρομή οποιουδήποτε χαρακτήρα, προσφέρει μια διορατική ματιά στον κλάδο της φροντίδας θανάτου και στον τρόπο με τον οποίο οι επαγγελματίες της κηδείας ασχολούνται καθημερινά με τον θάνατο και τη θλίψη. Παρέχει μια ευαίσθητη, με σεβασμό προσέγγιση στη διαχείριση της απώλειας, υπενθυμίζοντας στους παίκτες την ανθρώπινη πλευρά του θανάτου.

  1. Lost Words: Beyond the Page

Σε αυτό το puzzle-platformer, ο παίκτης βιώνει την ιστορία ενός νεαρού κοριτσιού που αντιμετωπίζει την απώλεια της γιαγιάς της. Η αφήγηση εκτυλίσσεται τόσο στον πραγματικό κόσμο όσο και σε έναν φανταστικό, καθώς η πρωταγωνίστρια χρησιμοποιεί τη γραφή ως εργαλείο για να επεξεργαστεί τα συναισθήματά της. Ο συνδυασμός της ειλικρινούς αφήγησης και του διαδραστικού παιχνιδιού επιτρέπει στους παίκτες να ασχοληθούν με τη διαδικασία του πένθους με έναν σχετικό και δημιουργικό τρόπο, τονίζοντας τις θεραπευτικές δυνατότητες της αφήγησης.

  1. Before your eyes

Το Before Your Eyes είναι ένα καινοτόμο παιχνίδι που χρησιμοποιεί την τεχνολογία παρακολούθησης των ματιών για να εξερευνήσει θέματα μνήμης, ζωής και θανάτου. Οι παίκτες ελέγχουν το παιχνίδι ανοιγοκλείνοντας τα μάτια τους, γεγονός που κινεί την αφήγηση προς τα εμπρός, καθώς ξαναζούν σημαντικές στιγμές της ζωής ενός χαρακτήρα. Είναι ένα παιχνίδι για τον προβληματισμό, τη νοσταλγία και τελικά για την αντιμετώπιση του θανάτου και τον αποχαιρετισμό. Ο μηχανισμός του ανοιγοκλεισίματος των ματιών λειτουργεί ως μεταφορά για το πόσο φευγαλέες μπορεί να είναι οι στιγμές της ζωής, υπογραμμίζοντας το συναισθηματικό βάρος της παροδικότητας και της απώλειας.

  1. To the Moon

Αυτό το αφηγηματικό παιχνίδι αφορά δύο επιστήμονες που εισέρχονται στις αναμνήσεις ενός ετοιμοθάνατου άνδρα για να εκπληρώσουν την τελευταία του επιθυμία. Καθώς οι παίκτες περιηγούνται στις αναμνήσεις του, αποκαλύπτουν συναισθηματικές αλήθειες για τη ζωή, την αγάπη και τις τύψεις του. Το To the Moon εξερευνά την ιδέα της απώλειας όχι μόνο με τον θάνατο αλλά και με τις χαμένες ευκαιρίες και τα πράγματα που μένουν ανείπωτα στη ζωή. Είναι μια συγκινητική ιστορία για την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων σχέσεων και τα βαθιά συναισθήματα που συνοδεύουν τη θλίψη και τη μνήμη.

  1. Ori and the blind forest

Αυτό το platformer είναι ένα όμορφα σχεδιασμένο παιχνίδι που ασχολείται με την απώλεια από την αρχή. Ο πρωταγωνιστής, Ori, βιώνει το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, γεγονός που δίνει τον τόνο για μια συναισθηματική περιπέτεια. Καθ’ όλη τη διάρκεια του παιχνιδιού, τα θέματα της θυσίας, της αναγέννησης και της επιμονής μπροστά στην απώλεια είναι συνυφασμένα με το gameplay και την ιστορία. Το Ori and the Blind Forest προσφέρει μια πιο λεπτή, συμβολική ματιά στη θλίψη, αλλά εξακολουθεί να είναι βαθιά συγκινητικό στην παρουσίαση της αγάπης και της απώλειας.

Πηγές:

https://safeinourworld.org/news/15-games-about-death-and-grief/