Με την ψηφιακή εποχή να έχει αλλάξει τον τρόπο που δημιουργούμε σχέσεις, οι εφαρμογές γνωριμιών βρίσκονται στην κορυφή των διαδικτυακών πλατφορμών που υπόσχονται να φέρουν τους ανθρώπους κοντά. Ωστόσο, αναδύεται μια σκιά πίσω από τη γοητευτική πρόσοψη αυτών των εφαρμογών, καθώς συχνά λειτουργούν με τρόπο παρόμοιο με τα τυχερά παιχνίδια, «παγιδεύοντας» τους χρήστες σε έναν κύκλο ατελείωτης χρήσης και δαπανηρών αγορών.
Η Εξέλιξη των Εφαρμογών Γνωριμιών και η Εξάρτηση από το «Swiping»
Οι εφαρμογές όπως το Tinder, το Bumble και το Hinge προσφέρουν μια εμπειρία χρήσης που χαρακτηρίζεται από τη συνεχή ροή προφίλ, γνωστή ως «swiping». Οι χρήστες «συρόμενοι» δεξιά ή αριστερά μπορούν να επιλέξουν αν ενδιαφέρονται ή όχι για το άτομο που βλέπουν, κάτι που φέρνει τη διαδικασία γνωριμιών πιο κοντά στην εμπειρία του παιχνιδιού παρά στην αναζήτηση μιας πραγματικής σύνδεσης. Αυτός ο σχεδιασμός βασίζεται στην ψυχολογία της επιβράβευσης, όπως εξηγεί ο συνιδρυτής του Tinder, Τζόναθαν Μπέιντιν, που εφηύρε τη λειτουργία «swipe» για να προκαλεί στον χρήστη μια αίσθηση ανταμοιβής κάθε φορά που κερδίζει ένα «ταίριασμα». Οι μικρές, αβέβαιες ανταμοιβές που προσφέρει το «swiping» παρακινούν τον χρήστη να συνεχίσει να χρησιμοποιεί την εφαρμογή, με την ελπίδα να βρει τον κατάλληλο σύντροφο.
Η Νατάσα Σουλ, συγγραφέας του *Addiction by Design: Machine Gambling in Las Vegas*, συγκρίνει την εθιστική φύση των εφαρμογών γνωριμιών με τους κουλοχέρηδες στα καζίνο, επισημαίνοντας ότι οι χρήστες χάνουν την αίσθηση του χρόνου καθώς «κολλάνε» στην εφαρμογή. Αυτή η εμπειρία, που συχνά περιγράφεται ως «μηχανική ζώνη», αποτελεί ένα είδος «εθιστικής παγίδας» που προσελκύει τους χρήστες να συνεχίσουν την αλληλεπίδραση, με στόχο να βρουν τον «ιδανικό» σύντροφο. Οι σχεδιαστές των εφαρμογών ενσωματώνουν αυτά τα χαρακτηριστικά ως βασικό εργαλείο διατήρησης των χρηστών, διασφαλίζοντας ότι η χρήση παραμένει εύκολη και ελκυστική, όπως θα ήταν σε ένα παιχνίδι τυχερών παιχνιδιών.
Το Οικονομικό Κόστος της Μοναξιάς και η Επιχειρηματική Εκμετάλλευση
Οι περισσότερες εφαρμογές γνωριμιών λειτουργούν με τη μέθοδο «freemium», παρέχοντας δωρεάν βασικές υπηρεσίες και προσφέροντας πληρωμένα «upgrades» για βελτιωμένη εμπειρία. Αυτές οι αγορές υπόσχονται μεγαλύτερη ορατότητα του προφίλ και περισσότερες ευκαιρίες για επιτυχία, δελεάζοντας τους χρήστες να επενδύσουν χρήματα για την εξεύρεση συντρόφου. Ενδεικτικά, το Tinder και το Hinge προσφέρουν συνδρομές που κοστίζουν δεκάδες λίρες τον μήνα, δίνοντας τη δυνατότητα στους χρήστες να δουν περισσότερα προφίλ, να αυξήσουν την προβολή τους και να έχουν πρόσβαση σε «ειδικά» εργαλεία. Αυτές οι δυνατότητες βασίζονται στην ψυχολογία της έλλειψης, δηλαδή, την αίσθηση ότι κάτι σημαντικό δεν είναι προσβάσιμο, ωθώντας τους ανθρώπους να πληρώσουν για να βρουν αυτό που ψάχνουν.
Η ένταση της συναισθηματικής εμπλοκής ενισχύεται από τις τακτικές των αλγορίθμων που μπορεί να παρουσιάζουν «ψευδοταιριάσματα», κρατώντας τους χρήστες σε μια συνεχή αναζήτηση. Ο Πίτερ, ένας 57χρονος από τη Σκωτία, εκφράζει την απογοήτευσή του από τις πρακτικές της Match.com, παρατηρώντας ότι μόλις ανακοινώσει την πρόθεσή του να ακυρώσει τη συνδρομή του, εμφανίζονται ξαφνικά «ιδανικά» προφίλ που τον ενθαρρύνουν να παραμείνει στην πλατφόρμα. Αυτές οι πρακτικές, που περιγράφονται ως «παραπλανητικές» και «δόλιες», δημιουργούν μια ψευδή εντύπωση στους χρήστες, κρατώντας τους ενεργούς και προωθώντας επιπλέον συνδρομές.
Οι Αλγόριθμοι και η «Επαναστατική» Χρήση της Τεχνολογίας για Κέρδος
Η χρήση αλγορίθμων που προβάλλουν προφίλ τα οποία πιθανόν δεν ενδιαφέρουν πραγματικά τους χρήστες έχει επιφέρει σφοδρές αντιδράσεις. Η κακή αποδοτικότητα των αλγορίθμων, συχνά κρυμμένη πίσω από περίπλοκες αναλύσεις και υποσχέσεις, οδηγεί τους χρήστες να σκέφτονται ότι αυτοί είναι το πρόβλημα και να προσπαθούν να βελτιώσουν το προφίλ τους ή να πληρώσουν περισσότερα για καλύτερα αποτελέσματα. Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη για διαφάνεια και καλύτερη ρύθμιση των πρακτικών που εφαρμόζουν οι εταιρείες, αφού οι χρήστες παραμένουν στο σκοτάδι για το πώς λειτουργούν οι αλγόριθμοι που καθορίζουν τις διαδικτυακές τους επιλογές.
Πέρα από την οικονομική και συναισθηματική εκμετάλλευση, αναπτύσσεται ένα κλίμα αβεβαιότητας, καθώς οι χρήστες αναρωτιούνται αν οι εφαρμογές πραγματικά στοχεύουν στη δημιουργία σχέσεων ή αν είναι σχεδιασμένες αποκλειστικά για κέρδος. Σύμφωνα με τον Λουκ Μπράνινγκ, ερευνητή στις σχέσεις, οι εφαρμογές αυτές μοιράζονται αρκετά στοιχεία με τα «loot boxes» των βιντεοπαιχνιδιών, προκαλώντας έναν παρόμοιο «εθισμό» και δημιουργώντας έναν κύκλο συνεχούς αναζήτησης, χωρίς καμία διαφάνεια ως προς την αποδοτικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Η Ανάγκη για Νέες Ρυθμίσεις και Προστασία των Χρηστών
Παρά τις αυξανόμενες ανησυχίες, οι εφαρμογές γνωριμιών δεν υπόκεινται σε ρυθμίσεις που προστατεύουν τους ενήλικες χρήστες από επιθετικές πρακτικές. Στην καλύτερη περίπτωση, οι ρυθμίσεις αφορούν την ασφάλεια ανηλίκων και τον έλεγχο περιεχομένου. Ωστόσο, οι απαιτήσεις για αυστηρότερους κανόνες γίνονται εντονότερες, καθώς πολλοί χρήστες, όπως ο Πίτερ, εκφράζουν την ανάγκη για περισσότερη διαφάνεια και περιορισμούς στις παραπλανητικές πρακτικές των πλατφορμών αυτών. Με βάση τη βρετανική νομοθεσία και την ενεργοποίηση της Ofcom, οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν καταγγελίες για ακατάλληλες διαφημίσεις και παραπλανητικές πληροφορίες, με στόχο την αποτροπή εκμετάλλευσης των προσωπικών αναγκών για συντροφικότητα.
Οι επαγγελματίες των κοινωνικών σχέσεων συμφωνούν ότι η ψηφιακή εξάρτηση από εφαρμογές γνωριμιών και οι ψυχολογικές πιέσεις που δημιουργούνται από την αναζήτηση «προτεινόμενων» συντρόφων μπορεί να οδηγήσουν σε κρίση στις προσωπικές σχέσεις. Οι προτάσεις για πιο ουσιαστική ρύθμιση των πλατφορμών, όπως το να παρουσιάζονται τα στοιχεία των αλγορίθμων στους χρήστες, αναδεικνύονται ως απαραίτητα βήματα για την προστασία των καταναλωτών. Ειδικοί προτείνουν να τεθούν κανόνες που θα υποχρεώνουν τις εταιρείες να περιορίζουν την υπερβολική διαφήμιση και την προώθηση ψευδών δυνατοτήτων, καθώς και να παρέχουν ειλικρινείς πληροφορίες για τον τρόπο λειτουργίας των αλγορίθμων.
Η Ψηφιακή Μοναξιά και η Κοινωνική Επίπτωση
Πέρα από τις επιμέρους οικονομικές και ψυχολογικές συνέπειες, η εμπορευματοποίηση των εφαρμογών γνωριμιών ενδέχεται να επηρεάζει ευρύτερα την κοινωνική μας ζωή. Οι χρήστες συχνά εθίζονται στον εύκολο τρόπο επικοινωνίας, χάνοντας την ευκαιρία να γνωρίσουν ανθρώπους στην πραγματική ζωή και να αναπτύξουν ουσιαστικές σχέσεις. Η μαζική αποδοχή του «swiping» ως κύριας μεθόδου γνωριμιών φέρνει στην επιφάνεια τη δυσκολία της κοινωνικής αλληλεπίδρασης στην πραγματική ζωή και δημιουργεί μια κουλτούρα γρήγορων επιλογών και σύντομων αλληλεπιδράσεων.
Η τεχνολογία μπορεί, αναμφισβήτητα, να προσφέρει νέες ευκαιρίες για σύνδεση και επικοινωνία. Ωστόσο, η ανάγκη για συντροφικότητα μετατρέπεται σε εμπορικό προϊόν, δημιουργώντας μια εξαρτησιογόνο εμπειρία που, αντί να υποστηρίζει ουσιαστικές σχέσεις, συχνά ενισχύει την μοναξιά και την απογοήτευση. Ενώ οι πλατφόρμες παραμένουν μια δημοφιλής επιλογή για εκατομμύρια ανθρώπους, η ανάγκη για ρύθμιση των επιχειρηματικών τους πρακτικών και η παροχή πιο διαφανών υπηρεσιών μπορεί να συμβάλει στην προώθηση μιας πιο υγιούς και πραγματικά αποτελεσματικής εμπειρίας γνωριμιών.
Πηγή:
Ονομάζομαι Λαμπροπούλου Λίζα και είμαι απόφοιτη του τμήματος Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας του University of Derby, καθώς και του τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Είμαι εθελόντρια αρθρογράφος στο Διεθνές Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας (CSI Institute), καθώς και σε άλλες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.