Από το “μαμά, γιατί ο ουρανός είναι μπλε” στο “μαμά, τι είναι πανσέξουαλ”

Γράφει η Αγγελική Βουρλιωτάκη, φοιτήτρια ψυχολογίας

Τι σκέφτεστε όταν ακούτε παιδική ηλικία; Μία περίοδο απαλλαγμένη από έγνοιες και άγχη πιθανώς; Μία εποχή γεμάτη αθωότητα και ανεμελιά; Κάπως έτσι την έχουμε όλοι στο μυαλό μας και κάπως έτσι θα έπρεπε να είναι. Ωστόσο είναι αυτό εφικτό σήμερα ή μήπως έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί οι εποχές που το να είσαι παιδί, σήμαινε απλώς και μόνο αυτό,  να είσαι παιδί; 

Αναμφισβήτητα, η σύγχρονη εποχή διέπεται από φρενήρεις ρυθμούς. Βρισκόμαστε στην εποχή της τεχνολογίας, της πληροφόρησης, της επικοινωνίας και της προόδου, πράγμα που σημαίνει ότι όλα γύρω μας κινούνται πολύ γρήγορα και καθημερινά οι εξελίξεις σε όλους τους τομείς είναι καταιγιστικές. Αυτή, λοιπόν, η διαρκώς εναλλασσόμενη πραγματικότητα δεν μπορεί παρά να έχει σημαντικό αντίκτυπο και στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά μας μεγαλώνουν. 

Πόσες φορές έχετε σκεφτεί ότι τα παιδιά μεγαλώνουν πολύ γρήγορα, αναπολώντας στιγμές της δικής σας παιδικής ηλικίας, όπου τότε έμοιαζαν όλα τόσο απλά κι εύκολα. Πράγματι, τα παιδιά σήμερα μεγαλώνουν πολύ γρήγορα, το ερώτημα που τίθεται, ωστόσο, είναι γιατί συμβαίνει αυτό. Σίγουρα, πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο με βιολογικές, κοινωνικές και δημογραφικές διαστάσεις. Μήπως όμως διαδραματίζει και το διαδίκτυο κάποιο ρόλο σε όλο αυτό; H απάντηση είναι θετική.   

Σύμφωνα με μία έρευνα που διεξήχθη από την εταιρεία Digital Trends το 2016, τα παιδιά αγοράζουν το πρώτο τους smartphone στην ηλικία των 10,3 ετών. Αυτό σημαίνει ότι άμεσα αποκτούν εύκολη πρόσβαση σε πληθώρα πληροφοριών, κάποιες από τις οποίες δε συνάδουν με την ηλικία τους, ούτε το γνωστικό και συναισθηματικό τους επίπεδο. Από ακατάλληλο σεξουαλικό περιεχόμενο, μέχρι πολυδιάστατα κοινωνικά φαινόμενα όπως ο ρατσισμός ή ο σεξισμός, τα παιδιά κάθε μέρα έρχονται σε επαφή με κάποια καινούργια πληροφορία, την οποία ωστόσο δεν είναι σε θέση να επεξεργαστούν ή να κατανοήσουν. Παρόλα αυτά, όσο ανέτοιμα κι αν είναι τα παιδιά να επεξεργαστούν την πληροφορία, μέσω της διαρκούς τριβής με αυτήν, τελικά αναγκάζονται να το κάνουν. Ένα παιδάκι 11 χρονών μπορεί να μην είναι σε θέση να καταλάβει τον ρατσισμό σαν  έννοια, όταν όμως βλέπει παντού το hashtag #blacklivesmatter, τελικά αναγκάζεται να ψάξει. Τι είναι ο ρατσισμός; Ποιοι τον υφίστανται; Πρόκειται για ερωτήματα που παλαιότερα τα παιδιά έθεταν σε πολύ μεγαλύτερες ηλικίες.

Εκτός όμως από τον καταιγισμό πληροφοριών που δέχονται καθημερινά τα παιδιά, κι άλλοι λόγοι ευθύνονται για την απότομη ενηλικίωση τους. Πλέον, ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικοποίησης των παιδιών λαμβάνει χώρα στο διαδίκτυο, με τα παιδιά να επικοινωνούν με φίλους τους αλλά και με αγνώστους, τόσο σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όσο και μέσω των video games. Το να βγεις να παίξεις μπάλα με τους φίλους σου έχει πια μικρή μόνο αξία. Γιατί να το κάνεις άλλωστε, αφού μπορείς κάλλιστα να μιλάς μαζί τους όσο είσαι κολλημένος σε μία οθόνη και παίζεις Roblox ή “σκρολάρεις” στο Tik Tok; Σε μία κοινωνία που ζει και αναπνέει μέσα από τα social media, πώς προσδιορίζεται η αξία της παιδικότητας; Σε μία κοινωνία που ο 11χρονος Lil Tay είναι “influencer” με περισσότερο από 1 εκατομμύριο ακόλουθους, τι αξία έχει τελικά το να είσαι απλώς ένα παιδί; 

Αλλά πάλι, δεν είναι μόνο αυτό. Ας αναλογιστούμε όλους αυτούς τους κινδύνους που ενέχει το διαδίκτυο τα παιδιά. Διαδικτυακός εκφοβισμός, grooming, phishing, σεξουαλικά αρπακτικά – πολλές απειλές για να αντιμετωπίσει ένα παιδί. Σύμφωνα με έρευνα του 2016, ένα στα τρία παιδιά ηλικίας 12 έως 17 ετών, έχει υπάρξει θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού. Πώς, λοιπόν, ένα παιδάκι που καλείται να αντιμετωπίσει τέτοια περιστατικά εκφοβισμού να καταφέρει να διατηρήσει την παιδικότητα του; Το να στοχοποιείσαι και να δέχεσαι υβριστικά και κάθε είδους κακόβουλα σχόλια πρόκειται για μία εξαιρετικά επίπονη διαδικασία που μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για τον ψυχισμό του παιδιού, κατακρεουργώντας την αυτοεκτίμησή του. Όλα αυτά είναι προβλήματα της σύγχρονης εποχής, προβλήματα που απορρέουν από την εισβολή του διαδικτύου στη ζωή μας και που τα παιδιά δεν θα έπρεπε να αντιμετωπίζουν. Τα αντιμετωπίζουν όμως, και κάπως έτσι, τα παιδιά παύουν να είναι παιδιά. 

Και κάπου εδώ, ίσως θα πρέπει να μιλήσουμε και για τα στερεότυπα που επιβάλλει η σύγχρονη εποχή. Τα παιδιά αναγκάζονται να συμπεριφέρονται σαν να είναι μεγαλύτερα από ότι στην πραγματικότητα είναι. Τα κορίτσια πρέπει να ανησυχούν για την εμφάνιση τους και το βάρος τους από πολύ μικρή ηλικία, ενώ τα αγόρια πρέπει να φαίνονται σκληρά και να εκπέμπουν δυναμισμό. Το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βρίθουν από σεξιστικά στερεότυπα, με τα κορίτσια να αντικειμενοποιούνται κατά κόρον. Ερχόμενα σε επαφή με όλα αυτά τα στερεότυπα τα παιδιά γαλουχούνται να συμπεριφέρονται με συγκεκριμένο τρόπο. Η ενασχόληση με το σώμα και τη σεξουαλικότητα ξεκινά από πολύ μικρότερη ηλικία σε σχέση με παλιά, ιδίως στα κορίτσια, κι ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης για αυτό κατέχουν τα social media και τα πρότυπα που προωθούν. 

Η πρόωρη ενηλικίωση μπορεί να αποβεί καταστροφική για ένα παιδί, για αυτό είναι σημαντικό οι γονείς να προσπαθήσουν να την αποτρέψουν. Ας υπενθυμίσουμε στα παιδιά μας ότι αυτό που έχει σημασία είναι το παρόν, να ζουν την παιδική τους ηλικία με ό,τι αυτό συνεπάγεται και να μη βιάζονται να μεγαλώσουν. Μόνο έτσι μπορεί να διασφαλιστεί η ομαλή τους ανάπτυξη.