Το παιδί μου βαριέται. Γιατί;

Από την Ουρανία Παπανικολάου,

Πολλές φορές στα αυτιά των γονιών κουδουνίζει η φράση «μαμά/μπαμπά, βαριέμαι». Αυτή η φράση ακούγεται πιο συχνά, τα Σαββατοκύριακα, τις αργίες και φυσικά τα καλοκαίρια! Πολλοί γονείς στο άκουσμα αυτό ανησυχούν, προβληματίζονται, δεν ξέρουν αν είναι φυσιολογικό ή όχι και απελπισμένοι προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν το ‘’βαριέμαι’’ και να βρουν άμεσα λύσεις για να δουν το παιδί τους πάλι χαρούμενο και ενεργητικό.

Αν το ρωτήσετε τι εννοεί με το ‘’βαριέμαι’’ οι συνηθέστερες απαντήσεις είναι ‘’δεν ξέρω τι να κάνω’’, ‘’δεν ξέρω με τι να ασχοληθώ’’, ‘’δεν βρίσκω κάτι ενδιαφέρον να ασχοληθώ’’. Συνήθως, ένα παιδί βαριέται όταν νιώθει μόνο του, όταν δεν μπορεί να διαχειριστεί μόνο του τον ελεύθερο χρόνο και να το γεμίσει παραγωγικά, όταν θέλει να τραβήξει λίγο περισσότερο τη δική σας προσοχή και σημασία.

Η πλήξη όμως δεν πρέπει να δαιμονοποιείται. Η ανία, πολλές φορές, είναι ευεργετική καθώς ενεργοποιεί τη φαντασία και τη δημιουργικότητα. Αυτό ισχύει και για τα παιδιά και για τους ενήλικες. Πόσες φορές, καθώς καθόμαστε κοιτώντας το ταβάνι και βαριόμαστε, δεν έχουμε σκεφτεί κάποια νέα ιδέα, δεν έχουμε εμβαθύνει μέσα μας και έχουμε εντοπίσει πράγματα για τον εαυτό μας που δεν τα γνωρίζαμε κτλ. Μέσα στη βαρεμάρα του το παιδί έχει άφθονο χρόνο να πειραματιστεί και να δοκιμάσει πολλά πράγματα, να σκεφτεί, να δει τι του αρέσει και τι όχι. Μέσα από αυτά αποκτά αυτογνωσία, ψυχική ανθεκτικότητα, αυτονομία και αυτάρκεια (και τώρα και μετέπειτα ως ενήλικας).

Το 1993, ο ψυχαναλυτής Άνταμ Φίλιπς στο On Kissing, Tickling and being bored έγραφε ότι η “η ικανότητα του να βαριέται ένα παιδί αποτελεί στάδιο της ανάπτυξής του και η πλήξη αποτελεί μία ευκαιρία ώστε να συλλογιστεί τη ζωή. Η άποψη των ενηλίκων ότι το παιδί θα πρέπει διαρκώς να απασχολείται είναι πέρα για πέρα λανθασμένη και απόλυτα καταπιεστική”. Εδώ να αναφέρω, ότι πολλοί ειδικοί όταν τους επισκέπτονται γονείς, λέγοντάς τους ότι το παιδί τους βαριέται, ξέρετε ποια είναι η απάντησή τους; «Ε! Και!»

Αν το παιδί δεν βαριέται που και που και δεν μένει μόνο του σκεφτεί και να αναλογιστεί, ποιο θα είναι το αποτέλεσμα; Ένα παιδί που δεν θα βρίσκει ευκαιρίες να εξερευνεί καινούρια πράγματα και νέες ιδέες, που δεν πειραματίζεται, δεν δοκιμάζει κάτι νέο και εν τέλει δεν αποτυγχάνει. Το παιδί που είναι διαρκώς απασχολημένο, τη στιγμή που θα ξεμείνει από δραστηριότητες θα νιώσει και πάλι βαρεμάρα. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα, έναν ενήλικα, ο οποίος καταρχάς δεν θα έχει αποκτήσει την αυτονομία του, δεν θα μπορεί να βρει πραγματικό ενδιαφέρον σε τίποτα, θα επιδιώκει να είναι συνεχώς απασχολημένος και να αναζητά έντονες συγκινήσεις που αν δεν τις βρει θα τις αναζητήσει κάπου αλλού. Π.χ εξτρίμ επιλογές στη ζωή του, αγχωτικές καταστάσεις κ.ά.

Συμβουλές για την αντιμετώπιση της ανίας των παιδιών από τους γονείς

• Καλό θα ήταν να αφήνουμε τα παιδιά μας να βρίσκουν τις λύσεις μόνα τους. Η φαντασία, η περιέργεια και η δημιουργικότητα στα παιδιά είναι αστείρευτες! Αν όμως, τα μάθουμε από μικρά να βρίσκουμε εμείς το ‘’αντίδοτο’’ στην ανία τους, το αποτέλεσμα θα είναι η καλλιέργεια μια παθητικής και εξαρτημένης στάσης και σχέσης προς εμάς για το πώς να καλύψουν το κενό τους όταν βαριούνται. Στάση η οποία, πολλές φορές τα ακολουθεί και στη μετέπειτα ζωή τους, κάτι που όπως είδαμε παραπάνω έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορούν να βρουν ενδιαφέρον σε τίποτα.

• Μην τα αφήνετε να σας χειραγωγούν. Πολλά παιδιά ξέρουν πώς να σας κάνουν να τα λυπηθείτε ώστε να πετύχουν αυτό που θέλουν. Όταν πέφτετε σε αυτήν την παγίδα, θα έχετε παρατηρήσει πως ό,τι και να κάνετε δεν τους είναι αρκετό. Αντίθετα, αν τα αφήσετε να πλήξουν, για παράδειγμα, πάνω από μία ώρα, θα πλήξουν τόσο από τη βαρεμάρα που αναγκαστικά και έμφυτα θα αρχίσουν να χρησιμοποιούν τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και την ευφυΐα τους!

• Ακούστε τα και μιλήστε μαζί τους χωρίς όμως να τους δίνετε έτοιμες απαντήσεις. Μπορείτε, λόγου χάρη, να τα ρωτήσετε «Τι θα ήθελες να κάνεις για να μη βαριέσαι; Πώς θα μπορούσες να λύσεις αυτό το πρόβλημα;». Αν σας απαντήσει «δεν ξέρω» μην βιαστείτε να δώσετε έτοιμες απαντήσεις. Εδώ μπορείτε να του πείτε «Χμμμ πιστεύω ότι μπορείς να βρεις έναν τρόπο να λύσεις το πρόβλημα». Άλλη απάντηση θα μπορούσε να είναι «Αυτό δεν είναι κακό, μπορεί το σώμα και το μυαλό σου να χρειάζονται ξεκούραση. Μήπως να ξεκουραστείς λιγάκι και να κάτσεις για λίγο ήρεμα;» Σε αυτές τις απαντήσεις σας, οι αντιδράσεις του μπορεί να είναι 1) Όντως να ξεκουραστεί. 2) Να το βρείτε μετά από λίγο στο δωμάτιό του με ένα βιβλίο, παιχνίδι κτλ.

• Μπορείτε να τα προτρέψετε να κάνετε μαζί κάποιες δουλειές του σπιτιού (δουλειές ρουτίνας). Αυτό θα τα βοηθήσει να γεμίσουν λίγο το χρόνο τους και μειώσουν τη βαρεμάρα τους. Επίσης, πολλά παιδιά νιώθουν πλήξη και ανία γιατί μπορεί να πιστεύουν ότι παραμελούνται από τους γονείς τους, ότι δεν τους δίνουν το χρόνο και την προσοχή που θα ήθελαν. Με αυτόν τον τρόπο θα έρθετε πιο κοντά συναισθηματικά, θα νιώθει ότι κάνετε παρέα και περνάτε χρόνο μαζί του, ότι του δίνετε σημασία. Tα παιδιά αυτά χρειάζονται την αγάπη, την προσοχή και τη φροντίδα των γονιών τους!

• Αφήστε τα να βαρεθούν! Τα παιδιά στην καθημερινότητά τους είναι φορτωμένα με διάφορες δραστηριότητες και υποχρεώσεις. Σχολείο, φροντιστήριο, εξωσχολικές δραστηριότητες. Γιατί το πρόγραμμά τους πρέπει να είναι συνέχεια γεμάτο; Ακόμη και στις διακοπές! Στις διακοπές ή τα καλοκαίρια δίνεται στα παιδιά η μοναδική ευκαιρία να απολαύσουν την όμορφη και αθώα παιδική τους ηλικία χωρίς υποχρεώσεις και γεμάτα καθημερινά προγράμματα! Γιατί φοβόμαστε τόσο τη βαρεμάρα, την ξεκούραση, το να μην έχουμε τίποτα να κάνουμε; «Αφήστε το λοιπόν να χαζέψει γύρω του, να κοιτάξει τον ουρανό, να αφουγκραστεί! Η βαρεμάρα είναι το πρώτο βήμα της έμπνευσης». Από τη blogger και συγγραφέα του βιβλίου The Honest Toddler: A Child’s Guide to Life Bunmi Laditan.

• Ακόμη, μία έξυπνη λύση είναι να του πείτε να γράψει σε χαρτάκια δραστηριότητες που θα ήθελε να κάνει, που του αρέσουν, που το ευχαριστούν (όσα περισσότερα χαρτάκια τόσες περισσότερες επιλογές), να τα τυλίξει, να τα βάλετε σε ένα βαζάκι και κάθε φορά που βαριέται να ανακατεύει το βαζάκι και να επιλέγει ένα χαρτάκι. Τώρα, αν το χαρτάκι γράφει ‘’κούνιες’’, ‘’σινεμά’’ κτλ θα πρέπει να συμμετέχετε! Δεν μπορεί να πάει μόνο του! Ανάλογα πάντα και με την ηλικία του.

Τέλος, αν παρόλο που έχει παρέες και αρκετές επιλογές δραστηριοτήτων στη διάθεσή του, συνεχίζει να παραπονιέται ότι βαριέται, καλό θα ήταν να εξετάσετε με προσοχή τη γενικότερη συμπεριφορά του και τη συναισθηματική του κατάσταση. Δηλαδή, αν σας φαίνεται θλιμμένο, χωρίς κέφι, φοβισμένο ή ανήσυχο τότε πρέπει να παρατηρήσετε πόσο συχνά συμβαίνει αυτό και σε ποιές περιπτώσεις. Συζητήστε μαζί του μήπως ανακαλύψετε κάτι που κρύβεται πίσω από το μανδύα της πλήξης. Πολλές φορές η συζήτηση και μόνο μπορεί να ωφελήσει πολύ περισσότερο από ότι πιστεύετε το παιδί! Αν παρόλα αυτά τα ‘’συμπτώματα’’ συνεχιστούν ίσως να χρειάζεται τη βοήθεια κάποιου ειδικού.