Για ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, το καλοκαίρι του 2021 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αρκετά φιλόδοξο, κυρίως εξαιτίας του πολύμηνου εγκλεισμού που είχε προηγηθεί. Παρά την αρχική διστακτικότητα του μήνα Ιουνίου λόγω μέτρων, οι προσδοκίες έβαιναν διαρκώς αυξανόμενες, με αποτέλεσμα οι πρώτες διακοπές να είναι ήδη προγραμματισμένες και η ελληνική κοινωνία να φαίνεται ότι επιστρέφει έστω και πλασματικά, σε μία «εύθραυστη» κανονικότητα. Ή μήπως όχι;
Η αλήθεια είναι ότι από τα μέσα Ιουλίου, το ζήτημα του κορωνοϊού επανήλθε στο επίκεντρο των μέσων ενημέρωσης, την ίδια ώρα που τα πρώτα φαινόμενα κοινωνικού αυτοματισμού εμφανίζονταν, διακρίνοντας την ελληνική κοινωνία σε εμβολιασμένους και ανεμβολίαστους. Και εκεί που λες ότι τα Κυριακάτικα τραπέζια αποκτούν ενδιαφέρον, μιας και γίνονται πεδίο έντονης αντιπαράθεσης σχετικά με τη χρησιμότητα και τις επιπτώσεις του εμβολιασμού, ξαφνικά η «επικοινωνιακή ατζέντα», όπως και η προσοχή της ελληνικής κοινωνίας μετατοπίζονται. Είναι η στιγμή που ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τα όρια αλλά και τις ευθύνες της ατομικής δράσης. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κατακλύζονται από εικόνες, όπου θεόρατες φλόγες «καταπίνουν» τα πάντα στο πέρασμά τους. Εικόνες που θα μείνουν για πάντα χαραγμένες στη μνήμη μας. Είναι η εποχή που η οικολογική καταστροφή συναντά το ανθρώπινο δράμα, «υπενθυμίζοντας» στον άνθρωπο ότι αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου οικολογικού συστήματος, υποδεικνύοντας παράλληλα την κυριαρχία της φύσης.
Από την επιδημιολογική στην κλιματική κρίση…
Από το 2019 η παγκόσμια κοινότητα βιώνει μία νέα κρίση, αυτή του κορωνοϊού. Ένας ιός που είναι σχετικά «ήπιος», αφού σκοτώνει περίπου το 2% των θυμάτων του, όταν η ευλογιά και η ιλαρά το 30%, ενώ ο έμπολα το 70%. Υπάρχει όμως μία άλλη κρίση που «απειλεί» την παγκόσμια κοινότητα εδώ και δεκαετίες, έστω και αν μοιάζει να «αποσιωπάται» εσκεμμένα. Πρόκειται για τη λεγόμενη κλιματική αλλαγή. Μία πραγματική απειλή για τον πολιτισμό μας, που επιφέρει την εξάντληση των πόρων και την όξυνση των παγκόσμιων ανισοτήτων. Μία διαρκή κρίση με δυσμενείς επιπτώσεις στο βιοτικό μας επίπεδο, αλλά και μία «υποθήκη» για τις μελλοντικές γενιές.
Το ερώτημα που τίθεται σε αυτό το σημείο είναι για ποιο λόγο το παγκόσμιο ενδιαφέρον επικεντρώνεται στον κορωνοϊό και όχι στην πιο σοβαρή απειλή, που βρίσκεται στο κατώφλι μας; Η απάντηση μοιάζει να είναι απλή. Τα θύματα του ιού είναι άμεσα και ευδιάκριτα. Ένας αριθμός νοσούντων από τον ιό, ενδέχεται να καταλήξουν μέσα σε λίγες ημέρες ή και σε εβδομάδες, εξαιτίας των επιπλοκών, που προκαλεί ο ιός. Αντίθετα, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με ότι αυτό συνεπάγεται σε υλικές και ανθρώπινες απώλειες, είναι αργές και διφορούμενες. Η ερημοποίηση ολόκληρων περιοχών, η αύξηση της θερμοκρασίας, η μείωση της παραγωγής τροφίμων, η αύξηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η εξάπλωση τροπικών ασθενειών, όπως και η εμφάνιση νέων ασθενειών είναι ορισμένα από τα φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής.
Στη χώρα μας, μέχρι πρότινος η κλιματική αλλαγή έμοιαζε με κάτι πολύ μακρινό, που αφορούσε κυρίως το λιώσιμο των πάγων. Μία άποψη λανθασμένη, μιας και η Μεσόγειος «μετρά» ήδη τις πληγές της. Σύμφωνα με έκθεση της WWF (2021) οι θερμοκρασίες στη Μεσόγειο αυξάνονται κατά 20% πιο γρήγορα σε σχέση με τον παγκόσμιο πληθυσμό. Το γεγονός αυτό έχει άμεσο αντίκτυπο στους οικοτόπους και στους πληθυσμούς των ψαριών, επηρεάζοντας δυσμενώς την ανθεκτικότητα των θαλασσών μας. Εκτιμάται μάλιστα, ότι η στάθμη της θάλασσας επρόκειτο να ανέβει πάνω από ένα μέτρο έως το 2100, με τη Μεσόγειο να γίνεται η ταχύτερα θερμαινόμενη και η πιο αλμυρή θάλασσα στον πλανήτη μας.
Η Ελλάδα δεν μένει ανεπηρέαστη από την κλιματική αλλαγή, με τις προβλέψεις να είναι εξαιρετικά δυσοίωνες. Το υδάτινο μέλλον της χώρας παρουσιάζεται αρκετά αμφίβολο, με αποτέλεσμα η χώρα να αντιμετωπίζει το κίνδυνο ερηματοποίησης της επιφάνειάς της κατά 30% (Καλογερόπουλος,2020). Σε έρευνα της διαΝΕΟσις προβλέπεται αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,5°C στα μέσα του αιώνα, φθάνοντας τους 3,8°C κατά τόπους τους θερινούς μήνες. Τα ακραία φαινόμενα θα είναι συχνότερα, ιδίως στις περιφέρειες της Κεντρικής Μακεδονίας, της Θεσσαλίας, της Δυτικής Μακεδονίας και της Αττικής. Επιπτώσεις που θα είναι έκδηλες στο χώρο της οικονομίας, στον τουρισμό και στο βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων.
Για την ελληνική κοινωνία, ο Αύγουστος μήνας ήταν το πραγματικό καμπανάκι κινδύνου της κλιματικής αλλαγής. Η χώρα βρέθηκε αντιμέτωπη με πολλαπλές καταστροφικές εστίες πυρκαγιάς σχεδόν, σε ολόκληρη την έκτασή της. Ένα θλιβερό ρεκόρ με πολυδιάστατες και πολλαπλές συνέπειες, έστω και αν δεν θρηνήσαμε ανθρώπινες απώλειες. Οι εικόνες των καμένων ζώων ή εκείνων που προσπαθούσαν να γλυτώσουν από την πύρινη λαίλαπα θα μείνουν για πάντα χαραγμένες στη μνήμη μας. Εικόνες που προβάλλονταν διαρκώς από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης «στιγματίζοντας» τη ψυχοσυναισθηματική υγεία όλων των θεατών και ιδίως των παιδιών. Εικόνες που έδειχναν τον αγώνα χιλιάδων πολιτών μας να γλυτώσουν την περιουσία τους ή και ανθρώπους που έβλεπαν τους αγώνες μιας ζωής να γίνονται στάχτη μέσα σε ένα λεπτό. Πρόσωπα που έγιναν σύμβολα του ανθρώπινου δράματος αλλά και πρόσωπα που έγιναν σύμβολο αυτοθυσίας, υπενθυμίζοντας τη δύναμη της συλλογικότητας.
Προφανώς και οι ευθύνες είναι πολλές, σε όλα τα επίπεδα. Το παράδοξο ωστόσο στη χώρα μας είναι ότι αντί να σχεδιάζουμε δράσεις και στρατηγικές για να μην ξανά δούμε τέτοιες εικόνες, επιλέγουμε να κάνουμε πολιτική πάνω σε καμένες εκτάσεις. Ένα κράτος ευάλωτο εξαιτίας των δημοσιονομικών περικοπών σε καίριους τομείς, όπως και μία κοινωνία πληγωμένη που «είδε» για ακόμη μία φορά να χάνει την περιουσία της και να θυματοποιείται.
Αν κάτι πρέπει να μάθουμε από παλαιότερες καταστροφικές εμπειρίες, είναι ότι η πολιτική αντιπαράθεση δεν φτάνει. Απαιτείται πρόβλεψη, ώστε να μπορούμε να προλαμβάνουμε αλλά και να διαχειριζόμαστε παρόμοιες καταστάσεις. Χρειάζεται όμως και ένα κράτος πρόνοιας που θα μπορέσει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, ιδίως όσον αφορά την Εύβοια που οι παραγωγικές δραστηριότητες των κατοίκων της περιορίζονται αισθητά, με την οικονομία της να συρρικνώνεται. Φαινόμενα που έχουν αντίκτυπο και στη συνολική οικονομία της χώρας. Με αυτή την έννοια η ελληνική Πολιτεία χρειάζεται αν επιδείξει την ανάλογη προσοχή και ευαισθησία απέναντι στην κλιματική αλλαγή, διότι οι απώλειες μόνο ενός καλοκαιρινού μήνα είναι πολλαπλές, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για το τι επρόκειτο να συναντήσουμε κατά τους χειμερινούς μήνες.
Πηγή:
Ονομάζομαι Μουζάκη Μαρία και είμαι απόφοιτη του τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχω ολοκληρώσει μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και είμαι υποψήφια διδάκτορας του τμήματος. Εργάζομαι ως σύμβουλος ψυχικής υγείας, καθώς και ως εκπαιδεύτρια σε προγράμματα επιμόρφωσης.