Η τηλεργασία, η οποία «εισέβαλε» στην καθημερινότητά μας κατά τη περίοδο της πανδημίας, πλέον υιοθετήθηκε, καθιερώθηκε και κατέκτησε τον επαγγελματικό χώρο μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η υβριδική εργασία, η οποία σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη έχει εξαπλασιαστεί με τάσεις περαιτέρω αύξησης, αποτελεί τεχνολογική καινοτομία, η οποία προσφέρει ευελιξία στο ωράριο και συνολικά στον τρόπο απασχόλησης. Η χρήση των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου έχουν συμβάλει σημαντικά στην εξοικείωση με το νέο ψηφιακό εργασιακό περιβάλλον με θετικές αλλά και αρνητικές επιπτώσεις για τον εργαζόμενο.
Η τηλεργασία, έχει θετικό αντίκτυπο στην καθημερινότητα του υπαλλήλου, μέσω της ελευθερίας και ευελιξίας του χώρου εργασίας με ταυτόχρονη αίσθηση οικειότητας, αυτονομίας και ασφάλειας. Σταδιακά και μακροπρόθεσμα επιφέρει ταχύτατη αύξηση της παραγωγικότητας, χάρη στην ταχύτατη εξέλιξη των νέων τεχνολογιών. Σήμερα, όμως, συζητείται ολοένα και περισσότερο, το ζήτημα διαφύλαξης των προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων καθώς και της παρακολούθησής τους από τον εργοδότη, χαρακτηρίζοντάς τον ως «Μεγάλο Αδελφό» που επιβλέπει κάθε κίνηση του εργαζόμενου.
Η καθιέρωση της τηλεργασίας οδήγησε πολλές εταιρείες στην ανάπτυξη λογισμικών παρακολούθησης εργαζομένων με στόχο την αύξηση παραγωγικότητας και του κέρδους. Τα σύγχρονα λογισμικά παρέχουν τη δυνατότητα καταγραφής και ανάλυσης της λειτουργίας του υπολογιστή του εκάστοτε υπαλλήλου με ταυτόχρονη πρόσβαση και έλεγχο των κινήσεων του. Σ’ αυτό έχει συμβάλλει η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence, AI), καθώς μπορεί να «αναλύσει» κινήσεις και συμπεριφορές των υπαλλήλων, δρώντας ως σύμμαχος των εργοδοτών. Τα εργαλεία της AI «παρακολουθούν» κάθε «κλικ» του υπαλλήλου – χρήστη, έχουν πρόσβαση σε μικρόφωνα και κάμερες και εντοπίζουν το γεωγραφικό τους στίγμα. Επιπλέον, πολλές εταιρείες έχουν εγκαταστήσει κάμερες στους υπολογιστές των εργαζόμενων, αφού νωρίτερα τους έχουν «επιβάλλει» να αποδεχτούν την επεξεργασία και χρήση των προσωπικών τους δεδομένων. Ένα από τα γνωστότερα λογισμικά, που έχει ήδη χρησιμοποιηθεί από το 60% των εργοδοτών στις ΗΠΑ, είναι το Bossware. Όπως μαρτυρά και το όνομά του, πρόκειται για το λογισμικό των «αφεντικών» καθώς περιλαμβάνει εργαλεία ελέγχου παραγωγικότητας και αξιολόγησης υπαλλήλων με βάση την τεχνητή νοημοσύνη. Μ’ αυτό το λογισμικό, η πλειοψηφία των εργοδοτών προέβη σε μαζικές απολύσεις. Σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο, η παρακολούθηση με ένα τέτοιο λογισμικό είναι επιτρεπτή, μόνο όταν ο εργαζόμενος αποδεχτεί τους όρους και παραχωρήσει τη συγκατάθεσή του.
Ως απάντηση στο καθεστώς παρακολούθησης και «αιχμαλωσίας» των προσωπικών δεδομένων, έρχεται η πρόταση του Future Workforce Alliance, της κοινοπραξίας μελών για την προώθηση υγιών και δίκαιων συνθηκών εργασίας, που στοχεύει στη διαφύλαξη των προσωπικών στοιχείων των υπαλλήλων, την απαγόρευση παρακολούθησης των υπολογιστών και την προστασία τους από τις παράνομες απαιτήσεις εργασίας εκτός προβλεπόμενου ωραρίου. Είναι εξαιρετικά σημαντικός ο στόχος της οριοθέτησης και εφαρμογής κανόνων στο πλαίσιο της τηλεργασίας, ώστε να μην παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η προαναφερθείσα πρόταση, έχει ήδη συγκεντρώσει περισσότερες από 30 υπογραφές από τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και «συμπορεύεται» με την πρόταση της ΕΕ σχετικά με το «δικαίωμα αποσύνδεσης» των εργαζομένων. Το δικαίωμα αποσύνδεσης αφορά το δικαίωμα του εργαζόμενου να μην απαντά σε επαγγελματικές κλήσεις σε ώρες εκτός ωραρίου, με προϋπόθεση την ατομική διαπραγμάτευση μεταξύ εργαζόμενου και εργοδότη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εξετάζει διαρκώς το ζήτημα της τηλεργασίας και νέες εξειδικευμένες νομοθετικές ρυθμίσεις με σκοπό την απόλυτη ασφάλεια στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα. Το νομοσχέδιο για την εξ αποστάσεως εργασία, διευκρινίζει τις υποχρεώσεις των εργοδοτών για την τεχνική υποστήριξη, τα έξοδα παροχής, συντήρησης, διαχείρισης εξοπλισμού, το δικαίωμα αποσύνδεσης με αποφυγή διακρίσεων, αλλά δεν θίγει το ζήτημα των δικαιωμάτων, αξιολογήσεων και επιβραβεύσεων των εργαζομένων.
Εν κατακλείδι, η τηλεργασία αποτελεί τη νέα «κανονικότητα», η οποία καθημερινά αναβαθμίζεται, εξελίσσεται και επεκτείνεται με γοργούς ρυθμούς. Η ευκολία και η ευελιξία της υβριδικής εργασίας, έγκειται στα νέα μέσα τεχνολογίας και στην εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης η οποία συνεισφέρει σημαντικά στον διαδικτυακό κόσμο. Από την μία, τα νέα λογισμικά, με τη χρήση της AI προσδίδουν αμεσότητα, ευκολία και αποτελεσματικότητα στο εργασιακό περιβάλλον, αλλά από την άλλη, ενέχουν τον ρόλο «κατασκόπου» και επιτηρητή εις βάρος των εργαζόμενων. Ωστόσο, ο εκάστοτε χρήστης και ταυτόχρονα εργαζόμενος, οφείλει να επιδεικνύει υπεύθυνη διαδικτυακή συμπεριφορά, να παραχωρεί τη συγκατάθεσή του μόνο και εφόσον μελετήσει ενδελεχώς τους όρους απορρήτου και ασφάλειας της επιχείρησης, πριν προχωρήσει σε συνεργασία. Η βασική αρχή που πρέπει να τηρείται, έγκειται στην αποδοχή των όρων για την επίτευξη του στόχου, που αφορά την επιτυχή ολοκλήρωση μιας εργασίας. Η οποιαδήποτε παρεμβατική ή αδικαιολόγητη παρακολούθηση θεωρείται παράνομη και παραβιάζει την ιδιωτικότητα του εργαζόμενου. Η τηλεργασία μπορεί να πραγματοποιηθεί με ασφάλεια και νομιμότητα, εφόσον καθοριστούν οι όροι και οι κανόνες προστασίας και φυσικά εφόσον οριστούν κι οι απαραίτητες κυρώσεις για την αποτροπή παραβίασης της ιδιωτικότητας.
Ονομάζομαι Αντιγόνη Κολιού, είμαι απόφοιτη του Ιονίου Πανεπιστημίου του Τμήματος Ιστορίας, Διερμηνείας και Μετάφρασης. Είμαι μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου στη Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών. Είμαι πιστοποιημένη κάτοχος εξειδικευμένων επιστημονικών προγραμμάτων στους τομείς Συμβουλευτικής, Ψυχικής Yγείας και Ψυχολογίας, καθώς και συνεδρίων και σεμιναρίων στον τομέα της Εγκληματολογίας. Είμαι εθελόντρια στο Διεθνές Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας CSI Institute.