Τι σκέφτεστε όταν ακούτε τον όρο “ψηφιακός γραμματισμός” (digital literacy); Ίσως σκέφτεστε πως αναφέρεται σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο ψηφιακών γνώσεων και μπορεί να χαρακτηρίζει κάποιον που χειρίζεται με μία σχετική ευκολία τα διαδικτυακά μέσα; Δηλαδή, αν μπορείς να παρακολουθήσεις ένα βίντεο στο YouTube ή να στείλεις ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είσαι αυτόματα ψηφιακά αναλφάβητος;
Η Αμερικανική Ένωση Βιβλιοθηκών (ALA) ορίζει τον ψηφιακό γραμματισμό ως «την ικανότητα χρήσης τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών για την εύρεση, αξιολόγηση, δημιουργία και επικοινωνία πληροφοριών, που απαιτούν τόσο γνωστικές όσο και τεχνικές δεξιότητες». Για να το θέσουμε πιο απλά, ο ψηφιακός γραμματισμός σχετίζεται με ένα τεράστιο πλήθος από ικανότητες και δεξιότητες που πρέπει να έχει ο χρήστης ώστε να αναζητά, να διαχειρίζεται, να οργανώνει, να αναλύει, να αξιολογεί και να κατανοεί τις πληροφορίες ψηφιακού περιεχομένου, αλλά και τις διαδικασίες δημιουργίας, ανάπτυξης και συγγραφής αυτών των περιεχομένων.
Άρα, ο ψηφιακός αλφαβητισμός πρόκειται για μία ευρεία έννοια που περικλείει πλήθος δεξιοτήτων και σε καμία περίπτωση δεν περιορίζεται στην επιτυχή αποστολή ενός email ή στην ανάρτηση περιεχομένου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για να γίνει πιο εύληπτο το εύρος της έννοιας, αρκεί να αναλογιστούμε ότι όταν διαβάζουμε ένα κείμενο στο διαδίκτυο για παράδειγμα καλούμαστε να κάνουμε πολλά περισσότερα από το να το αναγνώσουμε απλώς, όπως να κάνουμε κλικ σε κάποιον υπερ-σύνδεσμο (hyperlink) ή να μεγεθύνουμε μία εικόνα.
Γιατί είναι τόσο σημαντικός ο ψηφιακός γραμματισμός;
Στην εποχή που ζούμε, το Διαδίκτυο αποτελεί βασική πηγή πληροφοριών. Όσοι είναι ψηφιακά εγγράμματοι γνωρίζουν πώς να βρίσκουν και να καταναλώνουν ψηφιακό περιεχόμενο. Ξέρουν πώς να δημιουργούν, να επικοινωνούν και να μοιράζονται ψηφιακό περιεχόμενο.
Ο ψηφιακός γραμματισμός είναι επίσης ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για τα παιδιά. Αναπτύσσοντας δεξιότητες ψηφιακής παιδείας είναι σε θέση να κατανοήσουν τα βασικά στοιχεία της ασφάλειας στο Διαδίκτυο, όπως είναι η δημιουργία ισχυρών κωδικών πρόσβασης, η κατανόηση και η χρήση ρυθμίσεων απορρήτου καθώς και η γνώση του τι πρέπει να κοινοποιούν και τι όχι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μπορούν, ακόμη, να κατανοήσουν τους κινδύνους των διάφορων διαδικτυακών απειλών και να τους αντιμετωπίσουν επιτυχώς. Επίσης, ας μην ξεχνάμε ότι στον σημερινό ψηφιακό κόσμο, σχεδόν όλα τα επαγγέλματα απαιτούν αντίστοιχες γνώσεις, οπότε ο εξοπλισμός των παιδιών με ψηφιακές δεξιότητες και γλώσσες προγραμματισμού είναι το κλειδί για το μέλλον τους.
Αξιολόγηση του ψηφιακού περιεχομένου
Μία από τις πιο σημαντικές πτυχές του ψηφιακού γραμματισμού είναι η αξιολόγηση του περιεχομένου που συναντούμε online. Έστω ότι διαβάζουμε ένα διαδικτυακό άρθρο. Ποιος το δημιούργησε και γιατί; Πού διανέμεται η πληροφορία και ποιες τεχνικές χρησιμοποιούνται για να προσελκύσουν την προσοχή; Κατέχοντας τις βασικές δεξιότητες του ψηφιακού γραμματισμού, είμαστε σε θέση να διακρίνουμε μία αξιόπιστη από μία αναξιόπιστη πηγή, να αποφεύγουμε τους τίτλους εντυπωσιασμού (clickbait) και να μην πέφτουμε θύματα παραπληροφόρησης (fake news).
Δημιουργία ψηφιακού περιεχομένου
Όσοι αποκτούν δεξιότητες ψηφιακής παιδείας, εκτός από απλοί δέκτες περιεχομένου, μαθαίνουν να γίνονται υπεύθυνοι δημιουργοί περιεχομένου. Προχωρούν πέρα από την εύρεση, την αξιολόγηση και την κατανάλωση ψηφιακού περιεχομένου στη δημιουργία του, συμπεριλαμβανομένης της ψηφιακής γραφής αλλά και άλλες μορφές περιεχομένου όπως tweets, podcasts, videos και blogs. Έχουμε με αυτόν τον τρόπο τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε το διαδίκτυο ως ένα κανάλι δημιουργικής έκφρασης και να επικοινωνήσουμε τις ανησυχίες και τις απόψεις μας. Επίσης, δε μαθαίνουμε μόνο να δημιουργούμε, αλλά και να αμφισβητούμε τι έχουν δημιουργήσει και μοιραστεί οι άλλοι.
Κοινή χρήση ψηφιακού περιεχομένου
Δεδομένου ότι το ψηφιακό περιεχόμενο συχνά προορίζεται για κοινή χρήση, η εκμάθηση της αποτελεσματικής επικοινωνίας ιδεών με άλλους αποτελεί πυλώνα του ψηφιακού γραμματισμού. Συχνά δε, σκεφτόμαστε τις επιπτώσεις ή τις πιθανές συνέπειες αυτών που μοιραζόμαστε στο διαδίκτυο. Ο ψηφιακός γραμματισμός, όμως, μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει ένα απλό share και να συνειδητοποιήσουμε ότι καθένας από εμάς έχει ένα μοναδικό ψηφιακό αποτύπωμα που περιέχει όλες τις ψηφιακές μας δραστηριότητες, τόσο αυτές που μοιραζόμαστε, όσο και τις προσωπικές μας, όπως είναι οι επικοινωνίες και συναλλαγές μας.
Επομένως, προκειμένου να αντλήσουμε στο έπακρο τα οφέλη που μπορεί να μας παρέχει η τεχνολογία, κρίνεται απαραίτητο να καλλιεργήσουμε τον ψηφιακό γραμματισμό. Σε αντίθετη περίπτωση, διατρέχουμε πολλούς κινδύνους κατά την περιήγησή μας στον Κυβερνοχώρο.
Πηγή: renaissance.com
Ονομάζομαι Βουρλιωτάκη Αγγελική και είμαι τελειόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη διάρκεια των σπουδών μου έχω παρακολουθήσει σεμινάρια πάνω στην εγκληματολογία, ενώ τη συγκεκριμένη περίοδο παρακολουθώ διαδικτυακό σεμινάριο με θέμα την Ψυχολογία της Ποινικής Δικαιοσύνης από το Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ της Αυστραλίας. Ασχολούμαι ενεργά με την αρθρογραφία και κάνω την πρακτική μου άσκηση στο Διεθνές Ινστιτούτο για την Κυβερνοασφάλεια, συμμετέχοντας στη συγγραφή άρθρων και στη γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης.