Το «Stalking» στα ελληνικά μπορεί να αποδοθεί με τον όρο «παρενοχλητική συμπεριφορά». Ωστόσο, ο όρος δεν αποδίδει με τον ορθότερο τρόπο τη φύση του «stalking», η οποία έγκειται στο χαρακτηριστικό της εμμονής. Η εμμονή εκφράζεται με την επαναληπτικότητα της παρέμβασης στην ιδιωτική ζωή του ατόμου. Το αποτέλεσμα συχνά δεν είναι μόνο ο οικονομικός αντίκτυπος, ο φόβος, και το άγχος που προκαλούν οι πράξεις του δράστη, αλλά και η κατάληψη του νου και ο κλονισμός του θύματος, το οποίο αισθάνεται συνεχώς ότι παρακολουθείται.
Τα κίνητρα και οι τύποι «stalker» ποικίλουν. Άνδρες και γυναίκες όλων των ιδιοτήτων μπορεί να επιδοθούν σε τέτοιες πράξεις. Ο/η «stalker» μπορεί να είναι γνωστός ή άγνωστος στο θύμα. Ωστόσο, το άρθρο αυτό αναφέρεται στο «stalking» που γίνεται από έναν δράστη με τον οποίο το θύμα διατηρούσε ή διατηρεί σχέση.
Οι πιο σοβαρές μορφές «stalking» συνδέονται συχνά με ηγεμονικούς πρώην συντρόφους. Αυτή η συμπεριφορά συχνά προμηνύει ή συνοδεύει την άσκηση κι άλλων μορφών βίας από τους συντρόφους (π.χ. ψυχολογική, σωματική και σεξουαλική βία). Στις περιπτώσεις έμμονης παρενοχλητικής συμπεριφοράς που συμβαίνει στο οικογενειακό περιβάλλον, η παρενόχληση εντείνεται λίγο πριν τελειώσει η σχέση του ζευγαριού και κορυφώνεται κατά τη λύση της. Καταλήγοντας, δράστης και θύμα μπορεί να συνδέονται με προγενέστερη συζυγική ή ερωτική σχέση και τα θύματα «stalking», συχνά, έχουν υποστεί κι άλλες μορφές κακοποιητικής συμπεριφοράς στο παρελθόν. Επίσης, πολλά θύματα έχουν παιδιά με τον «stalker» τους. Σε αυτή την περίπτωση, η έμμονη παρενόχληση μπορεί να τελείται από το γονέα που δεν έχει την επιμέλεια των παιδιών και επιθυμεί να συνεχίσει τις επαφές μαζί τους. Εντούτοις, το «stalking» μπορεί να συμβεί και εντός και εκτός της σχέσης ή γάμου.
Σύμφωνα με στοιχεία του «SPARC» (Stalking Prevention Awareness and Resource Center), υπάρχει μια πραγματική και σημαντική σχέση μεταξύ του stalking και της βίας από τους οικείους συντρόφους. Η έμμονη παρενοχλητική συμπεριφορά μετά από έναν χωρισμό μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για βία. Επίσης, αυξάνει τον κίνδυνο ανθρωποκτονίας από σύντροφο κατά τρεις φορές.
- Το 40% των θυμάτων καταδιώκονται από νυν ή πρώην συντρόφους.
- Το 57% των θυμάτων που υφίστανται «stalking» από άτομο του στενού τους περιβάλλοντος, καταδιώκονται κατά τη διάρκεια της σχέσης.
- Το 81% των γυναικών που καταδιώκονται από νυν ή πρώην σύζυγο ή σύντροφο με τον οποίο συμβιώνουν, δέχθηκαν και σωματική επίθεση από αυτόν τον σύντροφο.
Πως εκδηλώνεται:
- Συνεχής επικοινωνία: Οι συχνές τηλεφωνικές κλήσεις και η αποστολή μηνυμάτων πολλαπλές φορές τη μέρα αποτελούν ένα πρώιμο σημάδι «stalking». Ο δράστης θέλει να μαθαίνει συνεχώς που βρίσκεται και τι κάνει το θύμα. Η τεχνολογία διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό τους στόχους του «stalker».
- Έλεγχος: Ο διαρκής έλεγχος του προγράμματος και των δραστηριοτήτων του θύματος. Ο δράστης μπορεί να κάνει, πολλές φορές μέσα στην ημέρα, ερωτήσεις που αφορούν το άτομο, όπως η τοποθεσία, η εργασία, οι άνθρωποι με τους οποίους έρχεται σε επαφή, ενώ μπορεί να προβεί σε ψηφιακό εντοπισμό του θύματος.
- Παρακολούθηση: Κατασκοπεία στο διαδικτυακό (cyberstalking) και στο φυσικό χώρο. Ο δράστης γνωρίζει υπερβολικά πολλές λεπτομέρειες για το θύμα, τις οποίες έχει αποκτήσει παράνομα. Ακόμη, ένα άλλο καμπανάκι κινδύνου, είναι οι συνεχείς ερωτήσεις από τον δράστη που αφορούν την προσωπική ζωή του θύματος και είναι υπερβολικά λεπτομερείς (για παράδειγμα ζητούν υπερβολικά πολλές πληροφορίες για μια συγκεκριμένη δημοσίευση στο instagram που απεικονίζεται ο/η πρώην του ατόμου).
- Ξαφνικές επισκέψεις: Ο δράστης μπορεί να έρχεται απρόσκλητος σε διάφορες τοποθεσίες στις οποίες βρίσκεται το θύμα (σπίτι, εργασία), να κάνει ακατάλληλα δώρα κ.τ.λ.. Παράδειγμα αποτελεί, η ξαφνική εμφάνιση ενός δράστη έξω από τη δουλειά του ατόμου, ενώ αυτό έχει ενημερώσει ότι θα βγει με συναδέλφους. Η επαναληπτικότητα αυτής της συμπεριφοράς διαχωρίζει την ρομαντική έκπληξη από το stalking.
- Απειλές: Οι απειλές σε περίπτωση εγκατάλειψης, το πέταγμα αντικειμένων στην οικία του χρήστη κι ο εκφοβισμός του, αποτελούν ξεκάθαρα επικίνδυνες εκφάνσεις stalking που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης.
Τα όρια μεταξύ ρομαντισμού και «stalking» είναι πολλές φορές δυσδιάκριτα για το άτομο το οποίο το υφίσταται. Σημασία έχει αν αισθάνεται φόβο ή άγχος ή αν πιστεύει ότι απειλείται. Επίσης, ένα δεύτερο στοιχείο, αφορά την επαναληπτικότητα της συμπεριφοράς, την εμμονή.
Νομοθεσία:
Σύμφωνα με το Ν. 4619/2019, το άρθρο 333 ΠΚ έχει ως εξής:
- Όποιος προκαλεί σε άλλον τρόμο ή ανησυχία απειλώντας αυτόν με βία ή άλλη παράνομη πράξη ή παράλειψη, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή. Με την ποινή του προηγούμενου εδαφίου τιμωρείται και όποιος, χωρίς απειλή βίας ή άλλης παράνομης πράξης, προκαλεί σε άλλον τρόμο ή ανησυχία με την επίμονη καταδίωξη ή παρακολούθησή του, όπως ιδίως με την επιδίωξη διαρκούς επαφής με τη χρήση τηλεπικοινωνιακού ή ηλεκτρονικού μέσου ή με επανειλημμένες επισκέψεις στο οικογενειακό, κοινωνικό ή εργασιακό περιβάλλον αυτού, παρά την εκφρασμένη αντίθετη βούλησή του.
- Επιβάλλεται φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή αν η πράξη τελείται σε βάρος ανηλίκου ή προσώπου που δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό του, εφόσον τα πρόσωπα αυτά βρίσκονται υπό την επιμέλεια ή την προστασία του δράστη βάσει νόμου, δικαστικής απόφασης ή πραγματικής κατάστασης, συνοικούν με αυτόν ή έχουν με αυτόν σχέση εργασίας ή υπηρεσίας. Η ίδια ποινή επιβάλλεται όταν η πράξη τελείται σε βάρος συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου ή σε βάρος συντρόφου κατά τη διάρκεια της συμβίωσης.
- Για την ποινική δίωξη της πράξης της παραγράφου 1 απαιτείται έγκληση.
Με την αναθεώρηση του νόμου, ποινικοποιείται το αδίκημα της ενδοοικογενειακής απειλής στην περίπτωση που η πράξη τελείται σε βάρος ανηλίκου ή σε βάρος συζύγου/συντρόφου κατά τη διάρκεια της συμβίωσης. Η συμβίωση προσλαμβάνεται ως μια «πραγματική κατάσταση» και δεν απαιτείται επίσημο σύμφωνο συμβίωσης. Η ενδοοικογενειακή εμμονική παρενόχληση δεν αφορά μόνο τον σύντροφο, αλλά και όλα τα μέλη της οικογένειας, τα οποία επηρεάζονται και αυτά.
Συμπεραίνεται πως για να γίνει λόγος για stalking, βασικά κριτήρια είναι η πρόκληση τρόμου ή ανησυχίας και η διάρκεια. Για το λόγο αυτό, σημαντική είναι η συγκέντρωση στοιχείων που αποδεικνύουν πως η συμπεριφορά του δράστη προκαλεί στο θύμα υπέρμετρο φόβο ή ανησυχία για την ασφάλειά του (διατήρηση ημερολογίου με ακριβείς πληροφορίες παρενόχλησης και συμπληρωματικά αποδεικτικά στοιχεία). Επίσης, το θύμα είναι σημαντικό να ενημερώσει νωρίς τις αρχές, ώστε να εγγραφεί το όνομα του δράστη στο ιστορικό.
Πηγές:
Ονομάζομαι Τιτίνα Στάμου και είμαι τελειόφοιτη του τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου με κατεύθυνση τη δημοσιογραφία. Παράλληλα, σπουδάζω στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος (Deree) στο πρόγραμμα με τίτλο «Έγκλημα, Νόμος και Δικαιοσύνη». Έχω συμμετάσχει στο διαπανεπιστημιακό ερευνητικό πρόγραμμα, διάρκειας έξι μηνών, «The Room Where it Happens» σχετικά με την παραπληροφόρηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επίσης έχω παρακολουθήσει σεμιναριακό κύκλο με τίτλο «Πληροφορική ηθική και η κοινωνία της πληροφορίας» που πραγματοποιήθηκε με εισηγητή τον Δρ. Γιάννη Σταματέλλο. Τον τελευταίο καιρό κάνω την πρακτική μου άσκηση στο CSI Institute.