Σεξουαλικά εγκλήματα: Αυστηρότερες οι ποινές στον νέο Ποινικό Κώδικα
Από τη δημιουργία των πρώτων οργανωμένων κοινωνιών μέχρι και σήμερα, η απονομή δικαιοσύνης διέπεται από τις εκάστοτε περί περί δικαίου αντιλήψεις, οι οποίες αντανακλούν την αποδοκιμασία του κοινωνικού συνόλου απέναντι στο έγκλημα, επιβάλλοντας την αντίστοιχη ποινή στον δράστη προς σωφρονισμό του. Η ποινή αυτή καθορίζεται από ποικίλες παραμέτρους, για παράδειγμα τη βαρύτητα του εγκλήματος, τις συνθήκες διάπραξής του, τη μεταμέλεια που τυχόν επιδεικνύει ο δράστης, την ηλικία του θύματος, κτλ. Πλέον, οι σύγχρονες κοινωνίες είναι πιο σύνθετες, κάτι που αντανακλάται και στην ίδια την τέλεση ενός εγκλήματος, κατά συνέπεια, η τιμωρία του δράστη πρέπει να συμβαδίζει με τα σύγχρονα κοινωνικά δεδομένα (πόσες φορές δεν έχουμε αναρωτηθεί όλοι μας γιατί στον δράστη ενός ειδεχθούς εγκλήματος δεν επιβλήθηκε αυστηρότερη ποινή;).
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι το κράτος, το οποίο είναι υπεύθυνο για την απονομή δικαιοσύνης μέσω της έκδοσης δικαστικών αποφάσεων, καθώς και για τη χάραξη μιας αποτελεσματικής αντεγκληματικής πολιτικής, θα πρέπει να βρίσκεται σε διαρκή επαγρύπνηση. Με άλλα λόγια, οφείλει να αφουγκράζεται τις αλλαγές που συμβαίνουν εντός της κοινωνίας (και τις αντίστοιχες ανάγκες προς κάλυψη που ανακύπτουν), προβαίνοντας, όποτε απαιτείται, στην τροποποίηση της ανωτέρω πολιτικής του με στόχο τη βελτίωσή της (για παράδειγμα μέσω της αυστηροποίησης των ποινών, της αλλαγής της διαδικασίας ποινικής δίωξης κάποιων εγκλημάτων ή του χρόνου παραγραφής τους, κτλ).
Αναφορικά με την ελληνική κοινωνία ειδικότερα, όλοι μας, ανά καιρούς, έχουμε πληροφορηθεί, μέσω των δελτίων ειδήσεων/εφημερίδων, την τέλεση ειδεχθών εγκλημάτων. Τα τελευταία, λόγω έλλειψης ειδικότερων διατάξεων, φαίνονται να μην καλύπτονται επαρκώς από το ισχύον ποινικό πλαίσιο απονομής δικαιοσύνης (έχουν τελεστεί με μεγάλη αγριότητα από τον δράστη, το θύμα είναι ανήλικο, άρα πιο ευάλωτο σε τέτοιες επιθέσεις, κτλ). Για αυτούς τους λόγους, την τρέχουσα χρονική περίοδο δρομολογούνται αλλαγές στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα, ώστε συγκεκριμένες κατηγορίες αδικημάτων να έχουν μια ορθότερη ποινική αντιμετώπιση, άρα και επιμέτρηση (ήτοι, υπολογισμό) της προβλεπόμενης ποινής. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο η ίδια η απονομή δικαιοσύνης θα καθίσταται πιο «δίκαιη» απέναντι στον δράστη και ιδίως στο θύμα (σε πολλές περιπτώσεις το θύμα, μετά την περάτωση της ποινικής διαδικασίας, νιώθει μη δικαιωμένο), αλλά, μπορεί να λειτουργήσει και αποτρεπτικά ως προς την τέλεση νέων, συναφών εγκλημάτων.
Ειδικότερα, ο νέος Ποινικός Κώδικας προβλέπει, κυρίως, την αυστηροποίηση των ποινών για τα σεξουαλικά εγκλήματα που τελούνται σε βάρος ανηλίκων. Αναφορικά με τον χρόνο παραγραφής των συγκεκριμένων αδικημάτων (πχ βιασμός, αποπλάνηση, αιμομιξία, κτλ), μέχρι τώρα αφορά μόνο κακουργήματα, ξεκινώντας από την ενηλικίωση του θύματος (τα 18 έτη). Πλέον, εφόσον ψηφιστούν οι προβλεπόμενες τροποποιήσεις, η παραγραφή θα ξεκινάει και πάλι από την ενηλικίωση, όμως τώρα θα παρεκτείνεται ένα επιπλέον έτος, εφόσον πρόκειται για πλημμέλημα, ή τρία επιπλέον έτη, εφόσον πρόκειται για κακούργημα. Στόχος είναι να υφίσταται επαρκής χρόνος για την καταγγελία της αξιόποινης πράξης, ώστε να μην παραμείνει ατιμώρητη. Έτσι, σε περίπτωση εγκλήματος κατά της γενετήσιας ελευθερίας με θύμα ανήλικο, εφόσον πρόκειται για πλημμέλημα, η έναρξη παραγραφής θα είναι τα 19 έτη και, σε περίπτωση κακουργήματος, τα 21 έτη.
Πέρα από την παραγραφή, αλλαγή υφίσταται και στον τρόπο άσκησης της ποινικής δίωξης των εγκλημάτων σε βάρος ανηλίκων, καθώς και στην επιμέτρηση της ποινής. Για παράδειγμα, η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας (άρθρο 337 ΠΚ) θα διώκεται αυτεπαγγέλτως μέσα σε προθεσμία πέντε ετών, σε αντίθεση με το ισχύον ποινικό πλαίσιο που προβλέπει τη δίωξη με έγκληση μέσα σε προθεσμία τριών μηνών (άρα το ίδιο το θύμα πρέπει από μόνο του να κινεί τη σχετική διαδικασία με την υποβολή καταγγελίας σε βάρος του δράστη). Ως προς το αδίκημα της αποπλάνησης ανηλίκου (άρθρο 339 ΠΚ), θα διώκεται μόνο ως κακούργημα (με την ισχύουσα διάταξη, η ποινή εξαρτάται από την ηλικία του θύματος, ήτοι τη συμπλήρωση των 12 ετών). Επιπροσθέτως, ως κακούργημα θα διώκεται και η αιμομιξία (άρθρο 345 ΠΚ), ήτοι με ποινή κάθειρξης από 5 μέχρι 10 έτη, εφόσον η πράξη τελείται από τους γονείς/παππούδες με θύματα τα παιδιά/εγγόνια (με βάση το ισχύον άρθρο διώκεται ως πλημμέλημα). Τέλος, στο άρθρο 336 ΠΚ περί βιασμού προστίθεται ειδικότερη διάταξη, κατά την οποία, σε περίπτωση που το θύμα της πράξης είναι ανήλικο, η προβλεπόμενη ποινή θα είναι αποκλειστικά εκείνη της ισόβιας κάθειρξης.
Ως προς τα ενήλικα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης (πχ περιπτώσεις βιασμού), εισάγεται αυτοτελής πρόβλεψη για εξέτασή τους παρουσία ψυχολόγου, ο οποίος θα αποφαίνεται για την ψυχική κατάστασή τους. Ειδικά για το αδίκημα του ομαδικού βιασμού (καθώς και για εκείνο του θανατηφόρου βιασμού), ενώ ο ισχύων Ποινικός Κώδικας προβλέπει, στην παρ. 3 του άρθρου 336, τη δυνατότητα διαζευκτικής επιβολής πρόσκαιρης ή ισόβιας κάθειρξης, πλέον, θα επιβάλλεται αποκλειστικά η ισόβια κάθειρξη. Τέλος, ενδιαφέρουσα είναι και η νομοθετική πρωτοβουλία ως προς την προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας στον εργασιακό χώρο. Και εδώ, σε αντίθεση με το ισχύον ποινικό πλαίσιο που προβλέπει τη δίωξη με έγκληση εντός τριών μηνών (άρα, όπως προαναφέρθηκε, το ίδιο το θύμα πρέπει να μεριμνήσει για την έναρξη της ποινικής διαδικασίας σε βάρος του δράστη), πλέον, το συγκεκριμένο αδίκημα θα διώκεται αυτεπαγγέλτως, με χρόνο καταγγελίας τα πέντε έτη.
Οι ανωτέρω αλλαγές αποσκοπούν, ιδίως, στην ισχυροποίηση του νομοθετικού πλέγματος προστασίας των ανηλίκων, έχουν εφαρμογή, δηλαδή, σε αδικήματα που πλήττουν την γενετήσια ελευθερία και την ανηλικότητα, δύο παραμέτρους που επηρεάζουν άμεσα την μελλοντική ψυχοσωματική εξέλιξη της συγκεκριμένης κατηγορίας θυμάτων. Το ζητούμενο, βέβαια, σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν είναι μόνο η αυστηροποίηση του ισχύοντος ποινικού πλαισίου (αν και αποτελεί ένα καλό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση), αλλά η ανάληψη περισσότερων στοχευμένων κρατικών πρωτοβουλιών (για παράδειγμα, η άμεση ενεργοποίηση του μηχανισμού άσκησης ποινικής δίωξης κατά του δράστη, η προστασία του θύματος, ιδίως του ανηλίκου, κατά τη διεξαγωγή της δίκης, η ταχεία έκδοση της αντίστοιχης δικαστικής απόφασης, κτλ), ώστε να αποφεύγονται οι υπέρμετρες καθυστερήσεις που παρατηρούνται στον χώρο της Δικαιοσύνης και η τελευταία να απονέμεται πραγματικά.
Πηγές:
Η Αθηνά Κουφού είναι Διδάκτωρ Εγκληματολογίας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με διατριβή στο αντικείμενο της εμπορίας οργάνων. Έκανε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στις Εγκληματολογικές επιστήμες (πανεπιστήμιο ”La Sapienza”, Ρώμη), με τη διπλωματική της πάνω στα όπλα και την ανάλυση σκηνής εγκλήματος. Έχει συμμετάσχει σε μεγάλο αριθμό συνεδρίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με αντίστοιχη αρθρογραφία.