Το Υπουργείο Παιδείας έχει θεσπίσει την 6η Μαρτίου ως την Πανελλήνια Ημέρα κατά του σχολικού εκφοβισμού (bullying) και της βίας στα σχολεία. Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού δεν είναι κάτι καινούριο, ωστόσο έχει πάρει έκταση και έχει τύχει ιδιαίτερης επιστημονικής προσοχής τις τελευταίες δεκαετίες. Με τον όρο σχολικό εκφοβισμό αναφερόμαστε στην εσκεμμένη, επαναλαμβανόμενη, και απρόκλητη επιθετική συμπεριφορά μεταξύ μαθητών εντός σχολικού περιβάλλοντος – η οποία ενίοτε συνεχίζεται και εκτός αυτού, γεγονός που τον καθιστά ένα μη μεμονωμένο περιστατικό. Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί κατάχρηση εξουσίας και εμπεριέχει ανισότητα όσον αφορά τη δύναμη, είτε αυτή είναι σωματική είτε αντιληπτή. Με λίγα λόγια στρέφεται προς εκείνα τα άτομα που οι θύτες θεωρούν σωματικά ή ψυχολογικά αδύναμα.
Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές, εκ των οποίων οι κυριότερες είναι: η σωματική, η λεκτική, η κοινωνική και η ηλεκτρονική. Η σωματική μορφή του εκφοβισμού περιλαμβάνει: χτυπήματα, κλωτσιές, σπρωξίματα, και οτιδήποτε άλλο θεωρείται σωματική βία. Παρομοίως, η λεκτική μορφή εκφοβισμού περιλαμβάνει προσβολές, κοροϊδίες, βρισιές, σεξουαλικά υπονοούμενα, και χειρονομίες. Αυτές οι δύο μορφές είναι οι πιο άμεσες μορφές σχολικού εκφοβισμού, και συνήθως και οι πιο επικίνδυνες. Ωστόσο, και οι άλλες μορφές – κοινωνική και ηλεκτρονική- μπορεί να γίνουν εξίσου επικίνδυνες. Ως κοινωνικός εκφοβισμός θεωρούνται οι εκβιασμοί, οι απειλές για σωματική βία, η διάδοση φημών κλπ. Τέλος, τα τελευταία χρόνια με τη ραγδαία αύξηση του διαδικτύου, έχει πάρει έκτος και ο ηλεκτρονικός(διαδικτυακός) εκβιασμός – cyberbullying-, ο οποίος περιλαμβάνει απειλές μέσω κινητού ή διαδικτύου, δυσφήμηση, κοινωνική απομόνωση, δημοσιοποίηση πληροφοριών και φωτογραφιών χωρίς συναίνεση, ακόμα και δημιουργία ψεύτικων προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για εκμαίευση πληροφοριών ή διασυρμό.
Ο σχολικός εκφοβισμός έχει σοβαρές συνέπειες και αντίκτυπο στα θύματα, οι οποίες μπορεί να είναι σωματικές, κοινωνικές και ψυχολογικές. Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικά οι πιο συχνές συνέπειες.
Σωματικές συνέπειες: αύξηση στρεσογόνων ορμονών, άγχος, απώλεια όρεξης ή βουλιμία, μώλωπες, κατάγματα, πονοκέφαλοι, αϋπνίες/εφιάλτες, ακόμα και αδύναμο ανοσοποιητικό.
Κοινωνικές συνέπειες: τα θύματα μπορεί να ακολουθήσουν μια ομάδα νταήδων και να υπομένουν τη κοροϊδία από φόβο μην αντιμετωπίσουν ακόμα χειρότερη μορφή βίας, υποτακτική προσκόλλησε σε ένα φίλο από φόβο να μην μείνουν μόνα, δυσκολία στο να δημιουργήσουν αληθινές φιλίες λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης, ακόμα και όταν η βία σταματήσει.
Ψυχολογικές συνέπειες: μειωμένη αυτοεκτίμηση, ευαισθησία στην κριτική, επικρίνουν τον εαυτό τους και τους άλλους, φόβος, νευρικότητα, επιθετικότητα, μελαγχολία, θλίψη, σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί το θύμα να εμφανίσει αυτοκτονικές τάσεις.
Το 2022 1 παιδί κάθε 3 μέρες καλούσε τις γραμμές υποστήριξης που έχει το “Χαμόγελο του Παιδιού”.
Το 56% των μαθητών δημοτικού έχουν υποστεί έστω και μια φορά λεκτικές υβριστικές επιθέσεις και κοροϊδίες.
Το 13% των μαθητών γυμνασίου/λυκείου έχουν πέσει θύματα σχολικού εκφοβισμού.
“Στο γυμνάσιο είχα πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού λόγω της εμφάνισής μου. Ήμουν κοντούλα (1,58 εκ.), είχα άγρια και φριζαρισμένα μαλλιά, και σκούρο δέρμα. Τα άλλα παιδιά με κορόιδευαν και σχολίαζαν το πάχος μου και τις αναλογίες μου. Με αποκαλούσαν γουρουνάκι, χοντρή και άλλους χαρακτηρισμούς, μου πετούσαν πράγματα, και δεν με έκαναν παρέα. Για αυτούς ήμουν κάτι για να γελάνε. Όλα αυτά τα δημοφιλή κορίτσια με έκαναν να νιώθω ανασφάλεια, να χάσω την όποια αυτοπεποίθηση είχα, με αποτέλεσμα να νιώθω άχρηστη, άσχημη και μόνη. Οι βαθμοί μου στο σχολείο είχαν πέσει πολύ. Ήταν τα πιο δύσκολα χρόνια της ζωής μου” .
Μαθήτρια Γυμνασίου
“Όταν ήμουν μαθητής λυκείου είχα πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού από μια παρέα συμμαθητών μου. Ο λόγος; Τα ρούχα μου. Οι γονείς μου ήταν χωρισμένοι και η μητέρα μου δεν τα έβγαζε πέρα εύκολα οικονομικά. Ο πατέρας μου μας είχε ξεγραμμένους. Λόγω αυτής της κατάστασης τα περισσότερα από τα λιγοστά ρούχα που είχα ήταν φθαρμένα, και κάποια είχαν και τρύπες. Η συγκεκριμένη παρέα με κορόιδευε πολλές φορές (και τα τρία χρόνια μέχρι να τελειώσω το λύκειο) αποκαλώντας με λέτσο, άστεγο, βρομιάρη και ότι άλλο μπορείτε να φανταστείτε. Ούτε και εγώ τα θυμάμαι πλέον όλα όσα μου έλεγαν. Μια μέρα μετά το σχόλασμα με ακολούθησαν στο δρόμο και άρχισαν να με κοροϊδεύουν, μέχρι που με στρίμωξαν σε μια γωνία και άρχισαν να μου τραβάνε τη μπλούζα μέχρι που την έσκισαν τελείως. Γύρισα σπίτι κλαίγοντας. Από εκείνη τη μέρα δεν ήθελα να ξαναπάω στο σχολείο. Είχα κλειστεί στον εαυτό μου. Τα είχα βάλει με τη μαμά μου πιστεύοντας ότι εκείνη φταίει για όλα αυτά που περνάω. Και μετά ξεκίνησα το κάπνισμα.. και άρχισα να κάνω παρέα με εξωσχολικές παρέες που ήταν περίεργες. Ένιωθα ένα τίποτα”.
Μαθητής Λυκείου
Το νομοσχέδιο για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού
Η υπουργός Παιδείας, Νίκη Κεραμέως, κατέθεσε πρόσφατα στη Βουλή το νομοσχέδιο για τον σχολικό εκφοβισμό, με τίτλο: “Ζούμε Αρμονικά Μαζί – Σπάμε τη Σιωπή: Ρυθμίσεις για τη πρόληψη και αντιμετώπιση της Βίας και του Εκφοβισμού στα σχολεία και άλλες διατάξεις”. Το νομοσχέδιο αναμένεται να τεθεί σε επεξεργασία από τη Διαρκή Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων και εν συνεχεία προς ψήφιση στην Ολομέλεια της Βουλής.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα εντάσσεται στην προσπάθεια του Υπουργείου Παιδείας για τη πρόληψη και αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού και της σχολικής βίας. Κάποια από τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο εν λόγω πρόγραμμα είναι ο διπλασιασμό; των ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία, η ενίσχυση υποστηρικτικών φορέων, επιμορφώσεις εκπαιδευτικών σχετικά με το φαινόμενο, η εισαγωγή σχετικών θεμάτων στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων, και ο εμπλουτισμός των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών.
Το πρόγραμμα έχει στόχο την πρόληψη, την εκπαιδευτική προσέγγιση, την αντιμετώπιση και τη προστασία των παιδιών/εφήβων από κάθε μορφή βίας και σχολικού εκφοβισμού. Ακόμα στοχεύει στη δημιουργία ασφαλών ενταξιακών σχολικών και εκπαιδευτικών περιβάλλοντων που είναι ικανά να προάγουν την αρμονική ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και πρόοδο όλων των μαθητών. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε ολόκληρη την εκπαιδευτική κοινότητα: μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς και στελέχη εκπαίδευσης.
Ονομάζομαι Χριστίνα Μπομπογιάννη, είμαι απόφοιτη της Εγκληματολογικής Ψυχολογίας (BSc Forensic Psychology) στο ICPS, σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο UCLAn της Αγγλίας και αυτή τη στιγμή βρίσκομαι στο στάδιο του Μεταπτυχιακού (MSc in Applied Forensic Psychology). Είμαι εθελόντρια στο το Διεθνές Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας (CSI Institute) ως αρθρογράφος και υποστήριξη στα social media.