Γράφει η Τζένη Φλώρου
Στη Βουλή έχει κατατεθεί σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, προκειμένου να συμπεριληφθεί το αδίκημα της εκδικητικής πορνογραφίας στον Ποινικό Κώδικα. Αυτή η πρωτοβουλία εκσυγχρονίζει και εμπλουτίζει το ουσιαστικό ποινικό δίκαιο και το γεγονός ότι έγινε με καθυστέρηση στην Ελλάδα, αφού σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχει ήδη θεσμοθετηθεί αυτοτελώς, ωχριά μπροστά στη σημαντικότητά του εγχειρήματος. Πολλά θύματα πια θα μπορέσουν να απευθυνθούν στη δικαιοσύνη ευθέως για την πράξη αυτή, αφού γίνεται πια και στη χώρα μας αυτοτελές αδίκημα.
Μέχρι σήμερα, ελλείψει άλλης νομοθετικής πρόβλεψης, τα θύματα εκδικητικής πορνογραφίας κινούνταν βάσει των διατάξεων του νόμου για τη προστασία προσωπικών δεδομένων, όπως ισχύει (Ν.4624/2019), ενώ αναλογικά σε περιπτώσεις εφαρμόζεται και η διάταξη του άρθρου 370Α παρ. 2,3 ΠΚ., όσον αφορά την αθέμιτη καταγραφή κατά την οποία “2. Όποιος αθέμιτα παρακολουθεί με ειδικά τεχνικά μέσα ή αποτυπώνει σε υλικό φορέα προφορική συνομιλία μεταξύ τρίτων ή αποτυπώνει σε υλικό φορέα μη δημόσια πράξη άλλου, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών. Με την ίδια ποινή τιμωρείται η πράξη του προηγούμενου εδαφίου και όταν ο δράστης αποτυπώσει σε υλικό φορέα το περιεχόμενο της συνομιλίας του με άλλον χωρίς τη ρητή συναίνεση του τελευταίου. 3. Με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών τιμωρείται όποιος κάνει χρήση της πληροφορίας ή του υλικού φορέα επί του οποίου αυτή έχει αποτυπωθεί με τους τρόπους που προβλέπονται στις παραγράφους 1 και 2 αυτού του άρθρου.”. Το θύμα προστατεύεται και με τις διατάξεις για το δικαίωμα στη προσωπικότητα που θεμελιώνεται στον Αστικό Κώδικα, σε συνδυασμό πάντα με διατάξεις του Συντάγματος που προστατεύουν και τα προσωπικά δεδομένα από τη συλλογή, την επεξεργασία και τη χρήση, ιδίως με ηλεκτρονικά μέσα. Βάσει της αιτιολογικής έκθεσης το αδίκημα θα συμπεριλαμβάνεται στα αδικήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας.
Πιο συγκεκριμένα, καταρχήν, ως «εκδικητική πορνογραφία» (“revenge porn”) νοούνται οι με σκοπό την εκδίκηση αναρτήσεις με περιεχόμενο προσωπικές, σεξουαλικές δραστηριότητες του αναρτώντος το υλικό και άλλου ατόμου ή άλλων ατόμων που είναι εμφανώς αναγνωρίσιμα στο οπτικοακουστικό αυτό υλικό και που οι αναρτήσεις αυτές λαμβάνουν χώρα χωρίς τη συγκατάθεση τους ή και παρά τη ρητή εναντίωση αυτών ως σεξουαλικοί σύντροφοι. Επίσης, η εν λόγω συμπεριφορά συνιστά μορφή σύγχρονης κυβερνοβίας, σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης, η οποία αποσκοπεί στο να εκθέσει, στιγματίσει και προσβάλλει τους αποδέκτες της. Στον Ποινικό Κώδικα, λοιπόν κωδικοποιείται από πλημμέλημα έως και κακούργημα στο άρθρο 346 ΠΚ η εκδικητική πορνογραφία με ειδική πρόβλεψη για τους ανηλίκους και την διακίνηση σε ευρύ αριθμό προσώπων, κυρίως όταν πρόκειται για βιντεοσκοπημένο υλικό μεταξύ συντρόφων ή συζύγων. Το άρθρο προστίθεται ως εξής:
Άρθρο 346
Προσβολές της γενετήσιας ζωής
Όποιος χωρίς δικαίωμα κοινολογεί σε τρίτο πρόσωπο ή αναρτά σε κοινή θέα, πραγματική, αλλοιωμένη ή σχεδιασμένη εικόνα ή κάθε είδους οπτικό ή οπτικοακουστικό υλικό, στο οποίο αποτυπώνεται μη δημόσια πράξη άλλου που αφορά στη γενετήσια ζωή του, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) ετών και χρηματική ποινή.
Όποιος απειλεί άλλον ότι θα τελέσει τις πράξεις της παρ. 1 τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός (1) έτους. Αν ο υπαίτιος της πράξης του προηγούμενου εδαφίου εξαναγκάζει άλλον σε πράξη ή παράλειψη ή ανοχή για την οποία αυτός δεν έχει υποχρέωση, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο (2) ετών.
Με κάθειρξη έως οκτώ (8) έτη και χρηματική ποινή τιμωρείται η πράξη της παρ. 1 αν τελείται:
α) με ανάρτηση στο διαδίκτυο ή σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης με αόριστο αριθμό αποδεκτών,
β) από ενήλικο και αφορά σε ανήλικο,
γ) σε βάρος νυν ή πρώην συζύγου ή συντρόφου του υπαιτίου ή σε βάρος προσώπου που συνοικεί με αυτόν ή έχει μαζί του σχέση εργασίας ή υπηρεσίας ή βρίσκεται υπό την επιμέλεια ή την προστασία του ή δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό του,
δ) με σκοπό να προσπορίσει ο υπαίτιος στον εαυτό του ή σε άλλον περιουσιακό όφελος.
Αν κάποια από τις πράξεις των προηγούμενων παραγράφων οδήγησε το θύμα σε απόπειρα αυτοκτονίας επιβάλλεται κάθειρξη και χρηματική ποινή. Αν η πράξη του προηγούμενου εδαφίου οδήγησε στο θάνατο επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών και χρηματική ποινή.»
Πάντως, η χωρίς συναίνεση δημοσιοποίηση ταυτοποιήσιμων προσωπικών δεδομένων σεξουαλικού χαρακτήρα επιφέρει βλάβη σε πολλές εκφάνσεις της προσωπικότητας του θύματος, όπως είναι η πληροφοριακή αυτοδιάθεση, η αξιοπρέπεια, η τιμή, η σεξουαλική ελευθερία και αυτονομία, το δικαίωμα έκφρασης, η ψυχική υγεία εν συνόλω, ενώ δυνητικά μπορεί να πλήξει και το δικαίωμα στη ζωή, οπότε το αδίκημα τιμωρείται στη κακουργηματική μορφή του. Το θύμα, λοιπόν, άμα τη γνώση της δημοσιοποίησης υλικού εκδικητικής πορνογραφίας και του διασυρμού του θα δύναται πια να καταγγείλει το περιστατικό βάσει ευθείας στον νόμο τυποποίησης. Το θύμα μπορεί να μηνύσει το δράστη, ενώ μπορεί να αιτηθεί να αποσυρθεί το υλικό δια παντός από το διαδίκτυο, να αρθεί η προσβολή που υπέστη μέσω αυτής της δημοσιοποίησης και να μην επαναληφθεί στο μέλλον και να διεκδικήσει και χρηματικό ποσό για την αποκατάσταση της ηθικής βλάβης που υπέστη από το γεγονός αυτό. Σε περίπτωση που ο δράστης δεν μπορεί να προσδιοριστεί, το θύμα θα πρέπει χωρίς καθυστέρηση να απευθυνθεί στη δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος, η οποία θα τον βοηθήσει να εντοπίσει το ηλεκτρονικό αποτύπωμα αυτού που δημοσιοποίησε και διέρρευσε το υλικό. Το θύμα είναι καλό να κινητοποιηθεί άμεσα, προκειμένου να προλάβει τη διάδοση του υλικού σε περισσότερα μέσα αναπαραγωγής και να βοηθήσει τις αρχές στην αποτελεσματικότερη και συντομότερη εξιχνίαση του εκάστοτε δράστη.
Η νομοθέτηση του αδικήματος της εκδικητικής πορνογραφίας φαίνεται πως είναι επιτακτικής αναγκαιότητας, αφού με τη ευρεία χρήση του διαδικτύου, η κοινολόγηση οπτικοακουστικού υλικού ερωτικού περιεχομένου χωρίς συναίνεση διευκολύνεται. Δεδομένων, λοιπόν, των πάμπολλων περιπτώσεων διαρροής του ως άνω υλικού και της ανεπανόρθωτης ψυχολογικής, ηθικής βλάβης που υφίστανται τα θύματα, σε συνδυασμό με την αναγκαιότητα να αποτραπούν οι δράστες τέτοιων πράξεων από τη τέλεση, αλλά και να τιμωρηθούν όσοι τελούν τη πράξη αυτή, η τυπολόγηση του αδικήματος ήταν αδήριτη. Σε κάθε περίπτωση, η πρόληψη και η όσο το δυνατόν αποτροπή της πράξης πριν το θύμα υποστεί τη βάσανό της και καταφύγει στη δικαστική οδό, επιτυγχάνεται μεταξύ άλλων με τα παρακάτω βήματα. Το άτομο που επιθυμεί να αποστείλει υλικό ερωτικού περιεχομένου, που είναι κάτι φυσιολογικό – είναι καλό να το στέλνει σε άτομα απολύτου εμπιστοσύνης και να εξασφαλίζει την απόκρυψη χαρακτηριστικών που μπορεί με ευκολία να αποκαλύψουν τη ταυτότητά του. (π.χ. να αποκρύπτεται το πρόσωπο). Επίσης, αν αποσταλεί σε κάποιον υλικό ιδιωτικού ερωτικού περιεχομένου, καλό είναι να μην το αναπαράγει ή διακινήσει περαιτέρω, αφού έτσι θα εμποδίσει την διάδοση του και τυχόν δημοσιοποίησή του σε ιστοσελίδες. Τέλος, αν κάποιος απειληθεί ότι θα δημοσιοποιηθεί υλικό ιδιωτικού ερωτικού περιεχομένου που τον αφορά (sextortion) δεν πρέπει να διστάσει να καταγγείλει τον εκβιασμό άμεσα, χωρίς ενδοιασμό. Είναι αυτονόητο, βέβαια, ότι τα θύματα εκδικητικής πορνογραφίας μπορεί να είναι άτομα που προσέχουν τα προσωπικά τους δεδομένα και λαμβάνουν μέτρα προστασίας. Οι “καλοθελητές” δράστες είναι οι μόνοι υπεύθυνοι και πλέον θα λογοδοτούν ευθέως για τη πράξη αυτή.
Ενδεικτικές πηγές
dikastiko.gr https://www.dikastiko.gr/articles/ilias-sideris-gia-tin-ekdikitiki-pornografia/
https://www.lawspot.gr/nomika-nea/sextortion-vs-sextortion-scam
Ονομάζομαι Ευγενία Φλώρου και είμαι δικηγόρος Αθηνών. Παράλληλα, φοιτώ στο τμήμα Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Αυτή τη περίοδο εκπονώ την πρακτική μου άσκηση στο Διεθνές Ινστιτούτο για τη Κυβερνοασφάλεια (CSI), συνεπικουρώντας το σημαντικό έργο του, με τη συμβολή μου στην αρθρογραφία, στην έρευνα, την γραμμή τηλεφωνικής υποστήριξης και σε άλλες ανατεθείσες εργασίες πάσης φύσεως.
Η εθελοντική ομάδα του CSI Institute, αποτελούμενη από εξειδικευμένους επιστήμονες όπως, ψυχολόγους, εγκληματολόγους, κοινωνιολόγους καθώς και τεχνικούς δικτύων & πληροφορικής, είναι κοντά σας παρέχοντας πληροφορία, ενημέρωση και γνώση μέσα από ποικίλα θέματα αρθρογραφίας.