Σίγουρα, ο τίτλος του άρθρου προδιαθέτει πολλούς για το περί τίνος πρόκειται. Βέβαια, υπάρχει και μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων που δε γνωρίζουν το λεγόμενο “Σχήμα Πόντσι”, ή άλλως “πυραμίδα”, και τις καταστροφικές συνέπειες που ενδέχεται να επιφέρει στα περισσότερα θύματα. Αλλά, πώς πήρε το όνομά του; Ο “πατέρας” του Σχήματος ήταν ένας Ιταλός, ονόματι Charles Ponzi, που έδρασε στις αρχές του 1920, ο οποίος μέσα σε λίγα χρόνια έγινε ένας από τους μεγαλύτερους επενδυτές των Ηνωμένων Πολιτειών εκείνη την εποχή. Όμως, στα τέλη του ίδιου έτους, δήλωσε ένοχος για απάτες και συνολικά 85 κατηγορίες.
Η λογική της “πυραμίδας” έγκειται στην προσφορά μιας υπηρεσίας ή ενός προϊόντος, που υπόσχονται τεράστια κέρδη στους ενδιαφερομένους με μηδαμινό ρίσκο. Στην πραγματικότητα, φυσικά, τα “κέρδη” προέρχονται από τις επενδύσεις άλλων θυμάτων, στα οποία δόθηκαν οι ίδιες υποσχέσεις και εγγυήσεις. Επομένως, τα βασικά συστατικά του Σχήματος Πόντσι είναι η επενδυτική ιδέα (για παράδειγμα επένδυση στο εμπόριο σε χώρες του εξωτερικού), το ελκυστικό κέρδος προς τον ενδιαφερόμενο και η αρχική εκπλήρωση των υποσχέσεων, δηλαδή η αύξηση των κερδών του θύματος, κάτι που μπορεί να προσελκύσει νέους πελάτες, ακόμα και τους πιο δύσπιστους (Tamar Frankel, 2012, The Ponzi Scheme Puzzle: A History and Analysis of Con Artists and Victims).
Όπως γίνεται αντιληπτό, εύκολα θα μπορούσε ο καθένας να πέσει θύμα μιας τέτοιας απάτης με πολύ δυσάρεστες συνέπειες, ειδικότερα σε μια εποχή, όπου όλοι αναζητούν το εύκολο και γρήγορο χρήμα. Ωστόσο, υπάρχει η αίσθηση ότι θύματα των απατεώνων γίνονται μόνο οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας και όσοι δε γνωρίζουν επαρκώς τον κόσμο των αγορών, κάτι που αποδεδειγμένα δεν ισχύει.
Η μεγαλύτερη απάτη που υπήρξε ποτέ, αξίας περίπου 50 δις. δολαρίων, στήθηκε από τον Bernard Madoff, ο οποίος είχε διατελέσει και πρόεδρος της Nasdaq. Χρησιμοποιώντας τη δημοτικότητα του ονόματός του στους κύκλους των επενδυτών, προσέλκυσε χιλιάδες ενδιαφερόμενους με την υπόσχεση τεράστιων κερδών. Τα θύματα του Bernard Madoff δεν ήταν μόνο συνταξιούχοι ή απλοί άνθρωποι, που ήθελαν να αποκομίσουν χρήματα μέσω επένδυσης των οικονομιών τους, αλλά, και πολλοί επενδυτές με μεγάλη εμπειρία στις αγορές. Ο Madoff κατάφερε να μείνει στην κορυφή των αγορών για 20 ολόκληρα χρόνια, εξαπατώντας χιλιάδες. Ο τρόπος ήταν απλός: οι αρχικοί επενδυτές λάμβαναν κανονικά τους τόκους και τα κέρδη των επενδύσεών τους, μέσω της διαρκής εισροής χρημάτων από άλλα θύματά του. Όμως, με την ολοένα και αυξανόμενη πτώση της οικονομίας το 2008, οι πελάτες του Madoff ζήτησαν την επιστροφή του αρχικού κεφαλαίου της επένδυσης, καθώς και των κερδών τους. Η επιχείρηση του Madoff δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στο αίτημα των επενδυτών, καθώς λεφτά δεν υπήρχαν από νέους πελάτες, και κάπως έτσι το σκάνδαλο αποκαλύφθηκε, με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να χάσουν χρήματα, άλλοι λιγότερα, άλλοι τις οικονομίες μιας ζωής.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, το “Σχήμα Πόντσι” είναι κάτι που μας αφορά όλους. Όλοι μας δυνητικά θα μπορούσαμε να εξαπατηθούμε, είτε έχουμε επενδυτικές γνώσεις, είτε όχι. Όπως και στην υπόθεση Madoff, τα θύματα ήταν και απλοί άνθρωποι και γνώστες των αγορών. Οπότε, χρειάζεται μεγάλη προσοχή και σίγουρα δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε ανθρώπους που μας υπόσχονται πλούτη με μηδαμινή προσπάθεια.
Πηγές:
https://www.nasaa.org/4303/madoff-a-21st-century-ponzi-scheme/
Ονομάζομαι Ραφαήλ Αδαμίδης και είμαι απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, καθώς και του Μεταπτυχιακού Προγράμματος της Εγκληματολογίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Είμαι εθελοντής αρθρογράφος στο Διεθνές Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας (CSI Institute).