Πράσινη εγκληματολογία και εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος

Παρακολουθώντας με αγωνία και φόβο τις εξελίξεις στα πολλαπλά μέτωπα όπου έχουν ξεσπάσει πυρκαγιές στη χώρα μας, τις τελευταίες ημέρες, νιώθουμε την ανάγκη πρώτα από όλα να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη προς τους ανθρώπους αυτούς που μάχονται καθημερινά με τις φλόγες (πυροσβέστες, εθελοντές κ.α.), καθώς και σε όσους συμβάλλουν με οποιονδήποτε τρόπο μπορούν στην οδυνηρή αυτή περιβαλλοντική καταστροφή. Οι συνέπειες των καταστροφών αυτών, είναι ποικίλες (μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα), ενώ παράλληλα οφείλουμε να αναλογιστούμε και να σεβαστούμε όλες τις πλευρές που έχουν πληγεί ( ανθρώπινα και μη όντα, κατοικίες και περιουσίες, δασικές εκτάσεις κλπ).

Με αφορμή τις εξελίξεις αυτές, στο συγκεκριμένο άρθρο, θα αναφερθούμε επιγραμματικά, στον όρο ¨πράσινη εγκληματολογία¨ και στο επίκεντρο της, όπου είναι τα περιβαλλοντικά εγκλήματα. Ο όρος ¨πράσινη εγκληματολογία¨, εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1990  στο άρθρο του M. Lynch «The greening of criminology: a perspective for the 1990s» στο περιοδικό Critical Crimonology (Σιζοπούλου, 2016). Πρόκειται για έναν κλάδο της εγκληματολογίας, που αναφέρεται στη μελέτη των βλαβών κατά της ανθρωπότητας, κατά των μη ανθρώπινων όντων, κατά του περιβάλλοντος (συμπεριλαμβανομένου και του διαστήματος), στη μελέτη των καταστροφών της ποιότητας της φύσης, του αέρα και των υδάτων, των στρατιωτικών επεμβάσεων στη διάρκεια πολέμων, παρακολουθούν τις βίαιες πράξεις εις βάρος ζώων (σφαγεία, πειράματα) και ούτω κάθε εξής, που προκαλούνται τόσο από ισχυρούς οργανισμούς (παραδείγματος χάριν κυβερνήσεις, πολυεθνικές επιχειρήσεις, στρατιωτικούς εξοπλισμούς)  όσο και από τους απλούς ανθρώπους. (Beirne και South).

 Ο κλάδος αυτός, έχει γνωρίσει ιδιαίτερη ανάπτυξη τελευταία, χωρίς να σημαίνει πως παλιότερα δεν υπήρχε ενδιαφέρον για την προστασία του περιβάλλοντος, για τις συνέπειες των καταστροφών κλπ. Η ¨πράσινη εγκληματολογία¨ πρόκειται για έναν όρο που χρησιμοποιείται για να καλύψει και να συλλάβει τη μελέτη της οικολογίας ή τα εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος ή τις βλάβες και τα συναφή θέματα των περιβαλλοντικών αδικιών, παρέχοντας μεθόδους για εξέταση των προαναφερθέντων. (Beirne και South, 2007). 

 Ο South κάνει αναφορά σε μια «πράσινη οπτική». Ερευνητές έχουν καταλήξει σε τρεις προσεγγίσεις ως προς την πράσινη εγκληματολογία, οι οποίες παρουσιάζουν διαφορετικές διαστάσεις της αδικίας (Γάκη Ε, 2019). Συγκεκριμένα:

• Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη

Η ανησυχία για τον άνθρωπο βρίσκεται στο επίκεντρο της συγκεκριμένης προσέγγισης, δηλαδή γίνεται αναφορά στο γεγονός πως ο καθένας, έχει το δικαίωμα σε ένα υγιές περιβάλλον, ενώ πραγματοποιείται η κατανομή των περιβαλλόντων μεταξύ των λαών σε σχέση με την πρόσβαση τους σε φυσικούς πόρους, γεωγραφικές περιοχές, καθώς και στις επιπτώσεις που προκαλούν τα περιβαλλοντικά προβλήματα- κίνδυνοι σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες ή πληθυσμούς και είναι σημαντικό να γίνει αυτή η διάκριση ανάμεσα σε άτομα και ομάδες δηλαδή που επηρεάζονται δυσανάλογα. (Γάκη Ε, 2019).

• Οικολογική Δικαιοσύνη

Αναφέρεται στη σχέση του ανθρώπινου όντος, αναφορικά  με το υπόλοιπο του φυσικού κόσμου , και περιλαμβάνει ανησυχίες σχετικά με την υγεία της βιόσφαιρας , και πιο συγκεκριμένα  σε σχέση με φυτά και  πλάσματα που κατοικούν επίσης τη βιόσφαιρα (Smith 1998). Η κύρια ανησυχία έχει να κάνει με την ποιότητα του πλανητικού περιβάλλοντος  και τα δικαιώματα των άλλων ειδών ( ιδιαίτερα τα ζώα) τα οποία πρέπει να απαλλαχθούν από τα βασανιστήρια, τις κακοποιήσεις και τις καταστροφές στο φυσικό τους περιβάλλον.

• Δικαιοσύνη των ειδών

Αφορά, τα μη ανθρώπινα όντα καθώς και τα δικαιώματά τους (Benton 1998, Beirne 2007 ). Εδώ έγκειται και ο σπισισμός, δηλαδή η πρακτική διαχωρισμού ανάμεσα στα ανθρώπινα και τα  μη ανθρώπινα όντα,  αντιλαμβάνοντας τα δεύτερα  ως κατώτερο είδος από το ανθρώπινο, όπως ακριβώς συμβαίνει στον ρατσισμό και το σεξισμό. (  Beirne).

 Πιο συγκεκριμένα,  ο Ε. Carrabine (2004) χώρισε σε δύο κατηγορίες, τα περιβαλλοντικά εγκλήματα.

• Πρωτοβάθμια εγκλήματα ( αυτά που στρέφονται άμεσα κατά του περιβάλλοντος, με άμεσες καταστροφές πχ εμπρησμός δασών, απόρριψη βλαβερών απόβλητων κ.α.) .
• Δευτεροβάθμια εγκλήματα ( πρόκειται για καταπατήσεις κανόνων που έχουν σκοπό την πρόληψη ή ρύθμιση περιβαλλοντικών καταστροφών).

Η πράσινη εγκληματολογία, έχει θέσει ισχυρές βάσεις, στο κόσμο της εγκληματολογίας. Ασχολείται με περισσότερα θέματα από όσα θα μπορούσαμε να αναδείξουμε στο άρθρο, ερμηνεύει γεγονότα και συμπεριφορές από διαφορετικές σκοπιές. Θεωρούμε, πως θα κερδίσει μεγαλύτερο ¨χώρο¨ με το πέρασμα των χρόνων. Ήδη μας απασχολούν ολοένα και περισσότερα ¨πράσινα¨ ζητήματα, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά αντίθετα πρόκειται για παγκόσμια ζητήματα.

 Διανύουμε δύσκολες καταστάσεις, με συνέπειες συνταρακτικές , σκεπτόμενοι πως το περιβάλλον μας, ο πλανήτης μας καταστρέφεται καθημερινά, με μικρές και ¨αθώες¨ φαινομενικά κινήσεις ,ωστόσο πλέον μιλάμε για κλιματικές καταστροφές και όχι απλά για αλλαγές. Θρηνούμε ανθρώπινες και μη ζωές, χάνουμε ¨ανάσες¨ παράλληλα με τα δέντρα μας.

 Ίσως στον κόσμο μας, ένα χαρούμενο δέντρο, να ζει κάπου εκεί.

Bob Ross, 1942-1995, Αμερικανός Ζωγράφος

Βιβλιογραφικές και ηλεκτρονικές πηγές:

Σιζοπούλου, Ε. (2016). Πράσινη Εγκληματολογία: Περιεχόμενο και άνοδος. http://applications.ucy.ac.cy/dailypress/dailypress.manage_documents2.download?p_file=44511

Beirne, P. & South, N. (2007). Issues in green crimnology. Willan Publshing

Γάκη, Ε. (2019). Εισαγωγή στην πράσινη Εγκληματολογία τον 21ο αιώνα. ΠερΔικ 1/2019

 M. Smith. Ecologism. Towards Ecological Citizenship, Minneapolis: University of Minnesota Press, 1998

https://clcjbooks.rutgers.edu/books/murdering-animals-writings-on-theriocide-homicide-and-nonspeciesist-criminology/