Το οργανωμένο έγκλημα αποτελεί ένα πολυδιάστατο φαινόμενο, το οποίο μεταλλάσσεται συνεχώς, προσαρμοζόμενο στις διάφορες ευκαιρίες για κέρδος που παρουσιάζονται. Είναι συνυφασμένο με τις επικρατούσες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που επικρατούν. Επίσης έχει επηρεαστεί σημαντικά από τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας που παρατηρείται κατά τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την ανάπτυξη του διαδικτύου.
Ως οργανωμένο έγκλημα νοείται «η οργάνωση προσώπων που έχει ως σκοπό την άσκηση εγκληματικής δραστηριότητας σε διαρκή βάση, με σκοπό να αποκομίσει οικονομικά οφέλη και να ελέγξει εθνικές και διεθνείς καταστάσεις».
Το οργανωμένο έγκλημα εμφανίστηκε σε όλο το κόσμο αιώνες πριν, ενώ εξελίχθηκε με διαφορετικό ρυθμό και τρόπο σε κάθε περιοχή και εποχή, προσαρμόζοντας τα μέσα και τη δράση του με το αντίστοιχο χώρο και χρόνο. Σήμερα στην εποχή της προϊούσας παγκοσμιοποίησης της αγοράς και της ανεμπόδιστης κυκλοφορίας του κεφαλαίου, ο δρόμος για τις εγκληματικές οργανώσεις έχει ανοίξει, προκειμένου να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που δημιουργεί η διερεύνηση της αγοράς στην οποία απευθύνονται, αλλά και τη δυνατότητα να νομιμοποιήσουν τα έσοδα τους από τις παράνομες δραστηριότητες. Έχει αποκτήσει οικουμενικό χαρακτήρα και είναι μια από τις σοβαρότερες απειλές που απασχολεί εδώ και δεκαετίες τις κοινωνίες όλου του κόσμου.
Το οργανωμένο έγκλημα στην Ελλάδα
Στη χώρα μας η έννοια του οργανωμένου εγκλήματος έκανε την εμφάνιση του για πρώτη φορά το 1990. Η Ελλάδα αποτελούσε και αποτελεί μια χώρα προσιτή για το οργανωμένο έγκλημα, εξαιτίας κυρίως της γεωγραφικής της θέσης. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και μετά τις εκτεταμένες γεωπολιτικές αλλαγές στον ευρωπαϊκό χώρο λόγω της κατάρρευσης των καθεστώτων των πρώην ανατολικών χωρών, το οργανωμένο έγκλημα αναπτύσσεται και σταδιακά εδραιώνεται. Η σταδιακή άνοδος του βιοτικού επιπέδου της χώρας, σε συνδυασμό με το ότι η Ελλάδα αποτελούσε από το 1981 μέχρι το 2004, το μοναδικό κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην νοτιοανατολική Ευρώπη και έως το 2007 στη γεωγραφική περιοχή των Βαλκανίων, εκτίναξαν το ενδιαφέρον των εγκληματικών ομάδων, ιδίως των διακινητών ναρκωτικών, λαθρέμπορων διαφόρων προϊόντων και παράνομων μεταναστών προς τις χώρες της Ε.Ε.
Οι οργανωμένες εγκληματικές ομάδες δρουν σε περισσότερες από μια χώρες ταυτόχρονα, αποκτώντας έτσι μια διεθνοποίηση, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται δυσκολίες στην αποτελεσματική και καθολική αντιμετώπιση του φαινομένου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του οργανωμένου εγκλήματος στην Ελλάδα είναι πως οι ομάδες είναι ολιγομελής (έως 6 μέλη), γεγονός που τις καθιστά ευέλικτες, αξιοσημείωτο είναι επίσης πως η σύνθεση των μελών τους έχει σταδιακά αλλάξει τα τελευταία χρόνια, η πλειοψηφία σήμερα των ομάδων είναι αμιγώς Έλληνες (70%) και (30%) αλλοδαποί.
Τα κέρδη του οργανωμένου εγκλήματος στην Ελλάδα, σύμφωνα με επιστημονική έρευνα πανευρωπαΐκού επιπέδου, ανέρχονται σε 3,5 δις ευρώ ετησίως. Για την ευρωπαϊκή οικονομία το 2019 τα έσοδα από εγκληματικές δραστηριότητες στις εγκληματικές αγορές ανήλθαν στο 1% του ΑΕΠ της Ε.Ε, ήτοι σε 139 δις. ευρώ.
Η συμβολή του διαδικτύου
Η συνεχιζόμενη ανάπτυξη του διαδικτύου και η ευρεία χρήση του για νόμιμες δραστηριότητες, έχει γίνει ένας σημαντικός παράγοντας για την εξάπλωση του οργανωμένου εγκλήματος. Το διαδίκτυο διευκολύνει την αναζήτηση και την πρόσβαση σε πληροφορίες, την αλίευση των θυμάτων, την απόκρυψη των εγκληματικών δραστηριοτήτων και τη νομιμοποίηση εγκληματικών εσόδων.Το διαδίκτυο είναι ένας ιστός που προσφέρει ανωνυμία, ή ψευδοανωνυμία, και μπορεί κάποιος να διαπράξει εγκλήματα από απόσταση, καθιστώντας πιο δύσκολο τον εντοπισμό και τη σύλληψη του. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο η χρήση του είναι ευρέως διαδεδομένη.
Με τη χρήση και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, τα οργανωμένα εγκληματικά δίκτυα είναι σε θέση να σχεδιάζουν και να υλοποιούν τις παράνομες δραστηριότητες τους, διασφαλίζοντας υψηλά κέρδη με χαμηλό ρίσκο. Ολόκληρο το φάσμα της οργανωμένης εγκληματικότητας σήμερα υποβοηθάται από το dark web (σκοτεινό διαδίκτυο), παρέχοντας στα οργανωμένα δίκτυα δυνατότητες ασφάλειας και άμεσης επικοινωνίας που δυσχαιρένουν το έργο των αρχών στις έρευνες. Τα μέλη των εγκληματικών ομάδων πλησιάζουν μεγάλο αριθμό δυνητικών θυμάτων μέσω του διαδικτύου, εκμεταλλευόμενοι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα μη επιθυμητά ηλεκτρονικά μηνύματα (spamming), τα λογισμικά κακόβουλης λειτουργίας για ηλεκτρονικό “ψάρεμα” (phishing websites) και τους πλειστηριασμούς που διεξάγονται στο διαδίκτυο. Μέσω της τεχνολογίας προσπαθούν να επικοινωνήσουν, να στρατολογήσουν ή να προσλάβουν εγκληματίες και να προωθήσουν τις δραστηριότητες τους.
Η άγνοια των πολιτών, σε συνδυασμό με την έλλειψη ευαισθητοποίησης σε θέματα κυβερνοασφάλειας, θέτει τα προσωπικά τους δεδομένα σε κίνδυνο εκμετάλλευσης από τους επίδοξους εγκληματίες του κυβερνοχώρου. Τα προσωπικά δεδομένα, που μπορούν να αλιεύσουν οι δράστες μέσω του διαδικτύου μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή πλαστών ή παραποιημένων εγγράφων.
Η χρήση των νέων τεχνολογιών από το οργανωμένο έγκλημα αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν στις μέρες μας οι διωκτικές αρχές, δεδομένων των τεράστιων δυσκολιών και των εξειδικευμένων γνώσεων που απαιτούνται για την αποτελεσματική διερεύνηση και εξιχνίαση των διαπραττόμενων εγκλημάτων. Η Interpol έχει ξεκινήσει μια διεθνή εκστρατεία ενημέρωσης με τίτλο “Online Crime Is Real Crime” προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινωνία για την ένταση της επικινδυνότητας των εγκληματικών ενεργειών που τελούνται μέσω του κυβερνοχώρου. Η ΕΛ.ΑΣ. από πλευράς της, για να περιορίσει την ραγδαία αύξηση των απατών, έχει αναλάβει ενημερωτική καμπάνια για την αποφυγή εξαπάτησης πολιτών, με σκοπό την ενημέρωση ευάλωτων ομάδων, κυρίως της τρίτης ηλικίας για την αποφυγή της διαδικτυακής θυματοποίησης τους.
Απεναντίας οι νέες τεχνολογίες, εφόσον αξιοποιηθούν κατάλληλα από τις διωκτικές αρχές, μπορούν να συμβάλλουν στην καταπολέμηση εγκληματικών δραστηριοτήτων του οργανωμένου εγκλήματος, τόσο σε διεθνές όσο και σε εγχώριο επίπεδο.
Πηγές:
Ονομάζομαι Κούρεντα Ζωή και είμαι τελειόφοιτη του τμήματος Κοινωνιολογίας με κατεύθυνση εγκληματολογία του Παντείου Πανεπιστημίου. Αυτή τη χρονική περίοδο εκπονώ την πρακτική μου άσκηση στο Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας (CSII), συμμετέχοντας σε δράσεις του Ινστιτούτου και στη συγγραφή άρθρων.