Οικονομική δυσχέρεια και ψυχική υγεία | Πώς σχετίζονται μεταξύ τους;

Γράφει η Ειρήνη Ραμαντάνη, φοιτήτρια Ψυχολογίας

Είναι γεγονός πως καθημερινά η ψυχολογία μας επιβαρύνεται από διάφορους παράγοντες και ένας εξ αυτών είναι και ο οικονομικός τομέας. Ως απόρροια των σημερινών εξελίξεων, δηλαδή την άνοδο των τιμών της ενέργειας, τον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας – Ουκρανίας και τις γενικότερες κοινωνικοοικονομικές μεταβολές, τα νοικοκυριά επηρεάζονται περισσότερο με τις αυξήσεις να καταλήγουν να επιβαρύνουν τον καταναλωτή. Τι γίνεται όμως αν κάποιος βρεθεί σε οικονομική ένδεια σε μια τέτοια συγκυρία;

Σε ερευνητικό επίπεδο υπάρχει η κοινή παραδοχή ότι η απώλεια της εργασίας επηρεάζει τον ψυχικό τομέα, με πολλά άτομα να εμφανίζουν συμπτώματα άγχους ή και κατάθλιψης (Λύκουρας & Μπούρας, 2011). Αυτό είναι λογικό εάν σκεφτεί κανείς πως η εργασία όχι μόνο βοηθά τον άνθρωπο προς το ζην, αλλά ενισχύει την αυτοεκτίμηση και προφυλάσσει την ταυτότητά του. Πιο συγκεκριμένα, σε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση των Moser & Paul (2009), αναφέρεται ότι οι άνεργοι εμφάνιζαν δύο φορές περισσότερα προβλήματα στην ψυχική τους υγεία σε σύγκριση με όσους εργάζονταν.

Στην ίδια έρευνα τονίζεται και το στίγμα που δημιουργείται σε έναν άνεργο ανάλογα με το κοινωνικό του φύλο, με τους άντρες να επωμίζονται περισσότερο το βάρος. Αυτό συμβαίνει λόγω κοινωνικών κατασκευών, όπου ο δυτικός τρόπος ζωής “απαιτεί” από τους άνδρες να εργάζονται. Από την άλλη πλευρά οι γυναίκες ‘’προφυλάσσονται’’ από το στίγμα μέσω εναλλακτικών ενασχολήσεων, όπως είναι τα οικιακά ή η ανατροφή ενός παιδιού. Επιπλέον, η κοινωνία έχει διαμορφωθεί έτσι, ώστε οι γυναίκες που δεν εργάζονται να μπορούν να περιμένουν περισσότερη βοήθεια από τους άντρες τους από ό,τι μπορούν να περιμένουν οι άντρες σε αντίστοιχες περιπτώσεις.

Πώς επιβαρύνει το οικονομικό κομμάτι τον μέσο άνθρωπο με απλά λόγια; Αυτό που συμβαίνει είναι ότι δεν μπορεί ο ίδιος να διαμορφώσει τις συνθήκες της αγοράς εργασίας και έτσι καλείται να προσαρμοστεί σε ένα υπάρχον σύστημα που πολλές φορές δεν είναι προς όφελός του. Αυτό μπορεί να είναι ένα επιπρόσθετο βάρος για όσους έχουν ήδη υπάρχοντα προβλήματα ψυχικής υγείας ή για όσους έχουν αναλάβει την φροντίδα ευαίσθητων πληθυσμών που συνήθως δεν έχουν δικό τους εισόδημα (παιδιά, άνθρωποι με σωματικά ή ψυχιατρικά προβλήματα κλπ.).

Τελειώνοντας, θα μπορούσε εύλογα να πει κανείς πως η οικονομική ένδεια έχει διπλό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία: αρχικά επηρεάζει την επιβίωση του ανθρώπου κάνοντάς τον να αισθάνεται άγχος για τις καθημερινές υποχρεώσεις, ενώ σε δεύτερο επίπεδο ενδέχεται να αισθάνεται ανασφαλής, ανίκανος, ανεπαρκής και να νιώθει αβεβαιότητα για το μέλλον. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ότι είναι ‘’εντάξει’’ να τύχει να μην είμαστε παραγωγικοί σε κάποια φάση της ζωής μας και είναι επίσης ‘’εντάξει’’ το γεγονός ότι υπάρχουν κάποια πράγματα που κάποιες φορές δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχό μας.

Πηγές:

Λύκουρας, Μ. & Μπούρας, Γ. (2011). Η οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της στην ψυχική υγεία. Εγκέφαλος, 48, (54-61).

Moser, K. & Paul, K.I. (2009).  Unemployment impairs mental health: Meta-analyses. Journal of Vocational Behavior, 74 (3), (264-282). https://doi.org/10.1016/j.jvb.2009.01.001