Πολλές φορές κατά τη διάρκεια αυτής της κοινωνικής κρίσης που βιώνουμε, οι γονείς εκφράζουν την ανησυχία τους σχετικά με το αν τα παιδιά θα καταφέρουν να είναι «εντάξει» και να βγουν «αλώβητα», κυρίως κοινωνικά…
Η σύντομη απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι ότι τα παιδιά θα είναι εντάξει, ότι δεν θα υπάρξει με κανέναν τρόπο βλάβη σε αυτά λόγω της παύσης της δια ζώσης κοινωνικοποίησης αλλά ίσως και λόγω της εκτεταμένης οικογενειακής κοινωνικοποίησης. Είναι αξιοσημείωτο ότι και άλλοι που μελετούν την ανάπτυξη των παιδιών έχουν πει το ίδιο – ότι κυρίως τα παιδιά μαθαίνουν κοινωνικές συμπεριφορές μέσω των πρωτοβάθμιων φροντιστών τους και μέσω των σχέσεων που έχουν μαζί μας, ως γονείς τους. Αυτό είναι κάτι που ξεκινά από πολύ νωρίς μέσω της βλεμματικής επαφής, της επικοινωνίας και στη συνέχεια, τα παιδιά αρχίζουν να μιλάνε και να επικοινωνούν με εμάς.
Η κοινωνική μάθηση είναι, πιθανώς, ένας από τους πιο περίπλοκους τύπους μάθησης. Είναι αρκετά διαφορετικό από το να μαθαίνει κανείς προπαίδεια και μαθηματικές πράξεις. Στην αρχή, φυσικά, υπάρχουν κάποια σημάδια ότι τα παιδιά βρίσκονται σε καλό δρόμο αλλά καθώς μεγαλώνουν υπάρχει ένα ευρύ φάσμα «φυσιολογικού». Στο σημείο αυτό μπαίνει στο παιχνίδι η ιδιοσυγκρασία – έχουμε εξωστρεφή και εσωστρεφή παιδιά – οπότε δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα σχετικά με το πότε τα παιδιά θα πρέπει να επιτυγχάνουν το Α το Β ή το Γ, πέρα από εκείνα τα επιτεύγματα που δείχνουν ότι τα παιδιά, μάλλον, μπορούν να κοινωνικοποιηθούν φυσιολογικά .
Ωστόσο, υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε. Και ίσως αυτά τα πράγματα να είναι ακόμη πιο σημαντικά στην φάση της πανδημίας, όταν υπάρχει μεγαλύτερη απομόνωση και λιγότερες ευκαιρίες για τα παιδιά να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες με συνομηλίκους. Μερικά από αυτά τα πράγματα θα προσπαθήσουμε να παραθέσουμε παρακάτω.
“Μην περιμένετε να επικοινωνήσετε, ξεκινήστε να μιλάτε με το μωρό σας, ξεκινώντας αμέσως μια αμφίδρομη συνομιλία”.
Αυτό δεν σημαίνει ότι αρχίζουμε να μιλάμε για τον καιρό και ελπίζουμε ότι το παιδί μας θα απαντήσει. Σημαίνει να μιλάμε για σχετικά πράγματα, να τα ενημερώνουμε όταν κάνουμε κάτι μαζί τους αλλά και το τι κάνουμε, «βήμα προς βήμα». Για παράδειγμα: «Τώρα θα φάμε, μετά είναι ώρα για μπάνιο, υπάρχει ζεστό νερό».
Θα επικοινωνήσουμε λοιπόν για ουσιαστικά πράγματα, έτσι ώστε το παιδί να καταλάβει ότι αυτό είναι ένα σημαντικό εργαλείο που βοηθά να αισθάνεται συνδεδεμένο όχι μόνο με το άλλο άτομο, αλλά με τη ζωή του και τον υπόλοιπο κόσμο.
“Μέσω της παρατήρησης του παιδιού μας”.
Για παράδειγμα, όταν το παιδί ξυπνά και αρχίζει να παίζει, μπορούμε να το παρατηρούμε, να βλέπουμε τι κάνει και το παιδί να καταλαβαίνει ότι εμείς το παρατηρούμε. Δεν είναι απαραίτητο να περιμένουμε την ανταπόκριση, αυτό που έχει σημασία είναι να νιώθουμε ότι το παιδί καταλαβαίνει ότι «ερχόμαστε κοντά του» και αυτό μπορεί να γίνει φανερό και μέσα από ένα βλέμμα του. Το σημαντικό όμως και σε αυτή την περίπτωση είναι να μην το παρακάνουμε, να αφήνουμε στο παιδί τον χώρο και τον χρόνο του, προκειμένου να μην νιώθει καταπίεση.
Υπάρχει αυτό το υπέροχο απόσπασμα από τη Magda Gerber:
«Αυτό που διδάσκουν οι γονείς είναι τους ίδιους τους εαυτούς ως πρότυπα μέσα από τη διάθεσή τους, τις αντιδράσεις τους, τις εκφράσεις του προσώπου και τις ενέργειές τους. Αυτά είναι τα πραγματικά πράγματα που πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς και πώς αυτά επηρεάζουν τα παιδιά τους. Αφήστε τους να σας γνωρίσουν και μπορεί να γίνει ευκολότερο για αυτά να μάθουν για τον εαυτό τους.»
Η επόμενη συμβουλή, νομίζω έγινε ήδη φανερή, “να αφήνουμε τα παιδιά να μας γνωρίζουν και να τους δείχνουμε ότι και εμείς θέλουμε να τα γνωρίσουμε”. Αυτή η σύνδεση είναι αυτό που χρειάζονται τα παιδιά. Δεν χρειάζεται να παίζουν με άλλα παιδιά για να καταλάβουν πώς να είναι με άλλα άτομα, απλά πρέπει να είναι σε θέση να συνδεθούν με ένα άτομο, ή ίσως υπάρχουν δύο άτομα ή τρία άτομα, αλλά αυτό είναι μόνο που χρειάζονται – μια βαθιά σύνδεση με ένα άτομο.
Να σημειωθεί ότι δεν χρειάζονται αυτήν τη σύνδεση όλη την ημέρα, γιατί αυτό είναι κάτι που απασχολεί πολύ τους γονείς ειδικά κατά την περίοδο της πανδημίας. Οι γονείς προσπαθούν να εργαστούν από το σπίτι και το γεγονός αυτό δεν είναι κάτι που θα πρέπει να τους αγχώνει. Σίγουρα, όλοι θα ήθελαν να αφιερώσουν λίγο παραπάνω χρόνο στα παιδιά τους αλλά όταν αυτό είναι αδύνατο, δεν πρέπει να κατηγορεί κάποιος τον εαυτό του επειδή δουλεύει.
Η επόμενη συμβουλή σχετίζεται με την προηγούμενη και έχει να κάνει με το ότι “πρέπει να κατανοήσουμε ότι σίγουρα τα παιδιά βιώνουν απώλεια αλλά πρέπει να συμφιλιωθούμε με αυτό”.Δηλαδή, σίγουρα τα παιδιά δεν νιώθουν καλά που δεν μπορούν να παίξουν με συνομηλίκους, που δεν μπορούν να παίζουν όλη την ημέρα με εμάς και γενικώς που δεν μπορούν να κάνουν όσα πράγματα μπορούσαν πριν. Παρόλα αυτά, πρέπει ως άνθρωποι να κατανοούμε ότι δεν γίνεται να έχουμε λύσεις για τα πάντα, ειδικά μέσα σε αυτή την πρωτόγνωρη κατάσταση. Σίγουρα πολλοί νιώθουν τύψεις αλλά τουλάχιστον πρέπει να κατανοήσουμε ότι εφόσον κάνουμε το καλύτερο δυνατό ώστε τα παιδιά να μην μένουν τόσο μόνα τους και να περνάνε δημιουργικό χρόνο με εμάς, δεν υπάρχουν πολλά παραπάνω που μπορούμε να κάνουμε και επίσης αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σε όλους. Επομένως, είναι σημαντικό να απενοχοποιούμε τον εαυτό μας, στο βαθμό που βλέπουμε ότι όντως κάνουμε μια φιλότιμη προσπάθεια να είμαστε δίπλα στα παιδιά.
Επίσης, μια συμβουλή που αφορά τα μεγαλύτερα παιδιά είναι “να τους δίνουμε τον χώρο τους αλλά να είμαστε και παρόντες”. Στις εφηβικές ηλικίες τα παιδιά συνήθως απομακρύνονται σε κάποιον βαθμό από τους γονείς. Στην περίοδο της πανδημίας όμως, είναι σημαντικό να προσπαθούμε όσο πιο πολύ μπορούμε να είμαστε κοντά τους, χωρίς παρόλα αυτά να τα κουράζουμε. Είναι πλήγμα για ένα άτομο στην εφηβεία να χάνει μεγάλο μέρος των κοινωνικών του επαφών και σε πολλές περιπτώσεις βλέπουμε τους εφήβους να αντιδρούν ακραία στη συγκεκριμένη φάση. Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό οι γονείς να ξέρουν πότε πρέπει να παρέμβουν και πότε το παιδί όντως θέλει τον χώρο και τον χρόνο του. Αυτό που πρέπει να γίνεται είναι να αφήνουμε το παιδί να αποφασίζει σχετικά με το πώς θέλει να ξοδεύει τον -πολύ- ελεύθερό του χρόνο αλλά πρέπει στον βαθμό που μπορούμε να είμαστε και παρόντες. Μπορούμε να δούμε μαζί μια ταινία, να κάνουμε μια κουβέντα και γενικώς να προσπαθήσουμε να φτάσουμε κοντά στον έφηβο χωρίς να τον καταπιέζουμε. Και ποιος ξέρει, ίσως στο τέλος όλης αυτής της κατάστασης οι σχέσεις με τα παιδιά μας να είναι ακόμα καλύτερες απ΄ ό,τι ήταν στην αρχή της πανδημίας.
Mετάφραση- Επιμέλεια: Αδαμαντία Νικολάου
Ένας από τους σκοπούς του CSI Institute είναι η άμεση, έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση όλων των πολιτών. Πάντα κοντά σας για ενημέρωση και επαγρύπνηση.