Ο ρόλος των γονέων στην παιδική κακοποίηση

Γονείς. Οι γονείς είναι αυτοί που μας φέρνουν στη ζωή. Μας δίνουν πνοή. Μας ανατρέφουν, μας φροντίζουν, μας παίρνουν αγκαλιά όταν κλαίμε. Μας παίρνουν από το χέρι και με τα εφόδια που μας δίνουν, μας αφήνουν στην κοινωνία. Κάποιες φορές όμως, τους έχουμε ανάγκη λίγο παραπάνω. Όπως όταν φοβόμαστε τα φαντάσματα  κάτω από το κρεβάτι μας την νύχτα. Τι συμβαίνει , όμως, όταν τα πραγματικά τέρατα τα συναντάμε στον έξω κόσμο;

Η κακοποίηση των παιδιών είναι ένα τέρας με πολλά κεφάλια και εμείς οφείλουμε να τα κόβουμε ένα ένα. Η συμβολή των γονέων στην πρόληψη και την εξάλειψη της παιδικής κακοποίησης αναδεικνύεται ως κρίσιμη και αναγκαία.

Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των γονέων στην πρόληψη της παιδικής κακοποίησης;

Σχέση εμπιστοσύνης

Το πρώτο βήμα, είναι η οικοδόμηση μιας υποστηρικτικής σχέσης, βασισμένη στην εμπιστοσύνη, ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. Πολλά παιδιά που υφίστανται κακοποίηση, αποδίδουν στον εαυτό τους ένα  μερίδιο ευθύνης πιστεύοντας ότι προκάλεσαν τον θύτη τους να φερθεί κακοποιητικά ή δεν το εμπόδισαν. Αυτό οδηγεί στη σιωπή των παιδιών από ντροπή ή φόβο ότι θα κριθούν . Επιπλέον , δεν είναι λίγες οι φορές που ο κακοποιητής απειλεί το θύμα πως αν μιλήσει θα συμβεί κάτι κακό είτε στο ίδιο, είτε σε άτομα που αγαπάει.

Οι γονείς πρέπει να δείξουν στα παιδιά τους, ότι είναι και θα είναι ΠΆΝΤΑ δίπλα τους, να τα ακούσουν, να τα στηρίξουν και να τα προστατέψουν, απαλλαγμένοι από αισθήματα προκατάληψης ή θυμού, που θα απομάκρυναν τα παιδιά. Η αίσθησης ασφάλειας επιτρέπει στο παιδί να αναφέρει στους γονείς του οποιοδήποτε περιστατικό κακοποίησης βιώνει και να λάβει την στήριξη και την παρέμβαση που χρειάζεται εγκαίρως. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι, η έγκαιρη παρέμβαση σε περιστατικά βίας  σώζει ζωές.

Εκπαίδευση σχετικά με την κακοποίηση

Οι γονείς οφείλουν να ενημερώσουν τα παιδιά τους για τους κινδύνους που επιφυλάσσει η κοινωνία. Η άγνοια κινδύνου σε συνδυασμό με την παιδική αφέλεια, καθιστά τα παιδιά εύκολους στόχους. Μην ντρέπεστε! Μιλήστε ανοιχτά στα παιδιάς σας για την διαδικτυακή, τη σωματική ,τη συναισθηματική, την σεξουαλική κακοποίηση. Τονίστε τα σημάδια και τις συμπεριφορές στις οποίες πρέπει να δώσουν προσοχή και να αποφύγουν.

Ειδικά, όσον αφορά την σεξουαλική κακοποίηση, είναι σημαντικό να μιλήσετε στα παιδιά σας για το σώμα και την ανατομία τους, να λέτε τα πράγματα με το όνομα τους. Σε μικρότερα παιδιά, μιλήστε για τον κανόνα του εσωρούχου. Εξηγείστε πως κανείς δεν επιτρέπεται να τους ζητήσει να γδυθούν {εκτός από επιλεγμένους γονείς, κηδεμόνες ή ανθρώπους που εργάζονται στον χώρο της υγείας, αλλά πάντα με παρουσία γονέα} , να αγγίξει στις ευαίσθητες περιοχές τους ή να αγγίξουν εκείνα τις ευαίσθητες  περιοχές κάποιου άλλου. Σε εφήβους μιλήστε για την συναίνεση. Βοηθήστε τους να καταλάβουν ότι ο έρωτας είναι κάτι φυσιολογικό, όμορφο, αλλά μόνο όταν νιώθουν έτοιμοι να τον ζήσουν και όταν είναι με την θέλησή τους.

Σχετικά με τη διαδικτυακή κακοποίηση, επιστείστε την προσοχή τους στην ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο. Τονίζουμε ότι, απαγορεύεται να μοιράζονται προσωπικά στοιχεία όπως, ηλικία, διεύθυνση, αριθμό τηλεφώνου, κωδικούς καρτών. Τέτοια στοιχεία είναι επικίνδυνα σε χέρια αγνώστων. Σειρά έχει μια συζήτηση σχετικά, με τις προσωπικές στιγμές και τις φωτογραφίες  που μοιράζονται τα παιδιά στο διαδίκτυο, ειδικά με τα παιδιά στη προεφηβική και εφηβική ηλικία. Χωρίς να δημιουργήσετε αισθήματα ντροπής η ταμπού, ενημερώστε τα παιδιά σχετικά με την επικινδυνότητα της ανταλλαγής προσωπικών φωτογραφιών στο διαδίκτυο. Κάντε μια ανοιχτή συζήτηση για το revenge porn [τι είναι, πως να το αποφύγουν]. Τέλος, ένα από τα πιο βασικά θέματα να τονίσετε είναι ότι, ποτέ δεν βρισκόμαστε με αγνώστους άπω το διαδίκτυο. Το κορίτσι ετών 15 με το οποίο, νομίζει το παιδί σας ότι,  συνομιλεί στο διαδίκτυο, μπορεί στην πραγματικότητα να είναι ένας ενήλικος άνδρας 40 ετών που όταν συναντηθούν  θα βιάσει, θα απαγάγει ή θα κάνει κακό στο παιδί σας. Δυστυχώς, υπάρχουν πάρα πολλά τέτοια περιστατικά να δώσετε στα παιδιά σας ως παράδειγμα.

Εκπαίδευση των ίδιων των γονέων

Φυσικά και οι γονείς οφείλουν να εκπαιδευτούν και οι ίδιοι στο θέμα της κακοποίησης. Η παρακολούθηση σεμιναρίων, η επαφή με ένα  ειδικό ψυχικής υγείας μπορεί να προσφέρει στους γονείς πολλές πληροφορίες σχετικά με τρόπους πρόληψης, παρέμβασης, τρόπους προσέγγισης των παιδιών, σημάδια που υποδηλώνουν κακοποίηση κλπ.

Η παραπληροφόρηση από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δεν είναι σπάνια οπότε καλό θα ήταν οι πληροφορίες να προέρχονται από έγκυρες πηγές.  

Αισθητή παρουσία γονέα και έλεγχος

Δυστυχώς, παρά το γεγονός ότι πολλοί γονείς λαμβάνουν τα παραπάνω μέτρα πρόληψης, ο κίνδυνος δεν παύει να ελλοχεύει ακόμα. Για αυτό θα μιλήσουμε για ένα ακόμα μέτρο πρόληψης που αφορά περισσότερο στον έλεγχο. Όχι τον ασφυκτικό έλεγχο που δεν αφήνει καμία ελευθερία στα παιδιά η χώρο για προσωπική ζωή, άλλα τον έλεγχο που προστατεύει. Οι γονείς καλό θα ήταν από νωρίς να θέτουν όρια και να επιλέγουν με προσοχή τον κύκλο των παιδιών τους σε μικρές ηλικίες. Συγγενείς, οικογενειακοί φίλοι, φροντιστές, που δίνουν σημάδια ότι μπορεί να γίνουν κακοποιητικοί θα πρέπει να απομακρύνονται από τα παιδιά ή να τα συναναστρέφονται μόνο σε ελεγχόμενες περιστάσεις. Για αυτό πρέπει οι γονείς να είναι  ενεργά παρόντες στις ζωές των παιδιών τους. Για να μπορούν να διακρίνουν κακοποιητικές συμπεριφορές και συναναστροφές σε όλο το φάσμα της παιδικής και εφηβικής ηλικίας των παιδιών τους και να τις προλαμβάνουν ή να τις αντιμετωπίζουν έγκαιρα. Επιπλέον, καθήκον των γονέων είναι να βρίσκονται σε εγρήγορση και να είναι παρατηρητικοί. Γνωρίζουμε ότι, η εργασία , τυχόν οικονομικά ή προσωπικά προβλήματα είναι πιθανό να αποσπάσουν τους γονείς από τα καθήκοντά τους, ωστόσο πρέπει να έχουν το νου τους για σημάδια που υποδηλώνουν κακοποίηση. Αλλαγές στη συμπεριφορά, όπως ξεσπάσματα θυμού, καταθλιπτικά επεισόδια , απομόνωση του παιδιού , κρίσεις πανικού, απότομη πτώση των σχολικών βαθμών , απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που παλαιότερα απολάμβανε το παιδί είναι πιθανά σημάδια κακοποίησης. Σημάδια στο σώμα [ που δεν έχουν αιτία ύπαρξης πχ από τραυματισμό σε άθλημα ή παιχνίδι]  όπως μελανιές, γρατσουνιές , αιμορραγίες ή τραυματισμός σε γεννητικά όργανα, πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Τέλος, κυρίως σε μικρότερα παιδιά, που φοβούνται ή ακόμα δεν ξέρουν πως να εκφράσουν αυτό που βιώνουν λεκτικά, δραστηριότητες όπως οι ζωγραφιές, η παντομίμα , ο τρόπος που παίζουν ακόμα και η ακράτεια σε μεγαλύτερη ηλικία από το φυσιολογικό, είναι πιθανό να αποτελέσουν ενδείξεις κακοποιητικής συμπεριφοράς.

Πώς μπορεί όμως να δράσει ένας γονέας εφόσον το παιδί του έχει ήδη υποστεί κακοποίηση;

Νομική οδός

Εφόσον ο γονέας αντιληφθεί κακοποιητική συμπεριφορά εις βάρος του παιδιού του ή το ίδιο το παιδί του το αποκαλύψει, πρέπει να προχωρήσει σε άμεση καταγγελία στις αστυνομικές αρχές. Θα ήταν βοηθητικό να προσκομίζονται [αν υπάρχουν] τυχόν αποδεικτικά στοιχεία όπως ιατρικές γνωματεύσεις, αντίγραφα συνομιλιών ή όπως προαναφέραμε ζωγραφιές κλπ., που θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν στην δικογραφία. Είναι πολύ σημαντικό να μην φοβούνται να μιλήσουν και να καταγγέλλουν στον δράστη για να μην υπάρξουν επόμενα θύματα.

Ψυχολογική υποστήριξη

Οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης δημιουργεί ένα τραύμα στο παιδί. Ένα τραύμα για να θεραπευτεί χρειάζεται ένα υποστηρικτικό σύστημα που θα λειτουργεί με  κατανόηση και υπομονή και πάντα με γνώμονα το καλό του παιδιού. Στο υποστηρικτικό αυτό σύστημα ο γονέας έχει κεντρικό ρόλο. Η συναισθηματική προσέγγιση του παιδιού χρειάζεται προσοχή καθώς βρίσκεται σε μια ευάλωτη κατάσταση. Δεν χρειάζεται πίεση, αντιθέτως το παιδί θέλει χρόνο να επεξεργαστεί αυτό που του συνέβη και όταν είναι έτοιμο να μιλήσει και να δράσει θα το εκφράσει. Ο γονέας πρέπει διαρκώς να δείχνει στο παιδί ότι , όταν θελήσει να μιλήσει θα είναι εκεί να το ακούσει, ότι δεν νιώθει θυμό προς εκείνο και κυρίως ότι δεν θα το κρίνει. Η στήριξη είναι πολύ σημαντικό κομμάτι στην καταπολέμηση του τραύματος. Η οικογενειακή θεραπεία [ πέρα από την ψυχολογική παρακολούθηση του θύματος] μπορεί να βοηθήσει την οικογένεια να μείνει ενωμένη σε αυτή τη δύσκολη στιγμή και θα θωρακίσει τους γονείς με κουράγιο να σταθούν δίπλα στο παιδί τους. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και οι γονείς υποφέρουν σε μια τέτοια κατάσταση καθώς διακατέχονται από συναισθήματα θυμού για αυτό που συνέβη στο παιδί τους , πιθανώς να αισθάνονται και τύψεις που δεν κατάφεραν να  το προστατέψουν καθώς και έντονο άγχος για το πως θα το βοηθήσουν να το ξεπεράσει. Επομένως και η γονεϊκή παρακολούθηση από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας θα κρινόταν αποτελεσματική.

Η παιδική κακοποίηση είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα που μας αφορά όλους. Όλοι μπορούμε να βοηθήσουμε στην πρόληψη και την εξάλειψη με τον δικό μας τρόπο. Πρέπει να ενημερωνόμαστε, να εκπαιδευόμαστε και κυρίως να μην φοβόμαστε να μιλήσουμε και να καταγγείλουμε. Κανένα παιδί να μην μείνει αβοήθητο ξανά.