Ντροπαλά παιδιά: Xρειάζεται όντως να τα αλλάξουμε;

Από την Ουρανία Παπανικολάου,

Πολλοί από εμάς είτε έχουμε υπάρξει οι ίδιοι είτε έχουμε παρατηρήσει παιδάκια, όταν βρίσκονται σε άγνωστο κοινωνικό περιβάλλον, να κρύβονται πίσω από τους γονείς τους, να κοκκινίζουν σαν παντζάρια, να χαμηλώνουν το βλέμμα τους, να ντρέπονται όταν πρόκειται να πουν κάποιο ποίημα κτλ. Αυτό όμως δεν πρέπει απαραίτητα να μας φοβίζει, να μας προβληματίζει. Δεν είναι κακό ούτε διαταραχή να είσαι ντροπαλός!

Κάθε παιδί έχει τη δική του προσωπικότητα και ιδιοσυγκρασία. Άλλα παιδιά είναι ντροπαλά και άλλα εξωστρεφή. Το πώς ένα παιδί γίνεται ντροπαλό δεν είναι ακόμη βιβλιογραφικά ξεκάθαρο. Καθώς υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι γονείς είναι αρκετά εξωστρεφείς και κοινωνικοί και αυτό μπορεί να επισκιάζει το παιδί και από την άλλη υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι γονείς είναι και οι ίδιοι ντροπαλοί και το παιδί μπορεί να υιοθετεί τη συμπεριφορά τους.

Τα περισσότερα παιδιά εμφανίζουν αισθήματα ντροπής, αμηχανίας και φόβου στην προσχολική ηλικία (4-5ετών). Την περίοδο, δηλαδή, που αποχωρίζονται το ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον και πάνε στον παιδικό σταθμό και καλούνται να αναπτύξουν σχέσεις με άγνωστα παιδιά και δασκάλους.

Πολλοί γονείς ανησυχούν όταν τα παιδί τους είναι ντροπαλό και το κακό είναι ότι έχουν την τάση να απολογούνται στους άλλους για τη συμπεριφορά του (ΜΠΡΟΣΤΑ ΤΟΥ), λέγοντάς τους «Είναι ντροπαλό μωρέ. για αυτό δεν σας μιλάει». Αυτόματα, με αυτό τον τρόπο του βάζουν την ταμπέλα του ντροπαλού παιδιού. Το παιδί το ακούει φυσικά και δεν είναι καθόλου υγιές για τη ψυχοσυναισθηματική του εξέλιξη.

Πιστεύουν επίσης, ότι επειδή είναι ντροπαλό σημαίνει ότι έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση. Ενώ, θα μπορούσαν  να σκεφτούν ότι μπορεί απλά να θέλει το χρόνο του να εξοικειωθεί με το καινούριο και άγνωστο περιβάλλον και κόσμο μέχρι να νιώσει άνεση και ασφάλεια.

Σύμφωνα με τους ειδικούς της ψυχικής υγείας τα ντροπαλά παιδιά είναι αρκετά χαρισματικά. Είναι εξαιρετικοί ακροατές, έχουν ήθος, σταθερό και μεθοδικό τρόπο σκέψης, ήρεμα, σπάνια παρεκτρέπονται, αυτάρκη και με ενσυναίσθηση.

Κύρια χαρακτηριστικά των ντροπαλών παιδιών

• Συχνά μιλούν με απαλή και ήσυχη φωνή.
• Σπάνια παίρνουν το λόγο μόνα τους τους/οικειοθελώς.
• Χαμηλώνουν το βλέμμα τους όταν βρίσκονται με άγνωστα άτομα ακόμη και όταν τους απευθύνουν το λόγο.
• Συχνά απλά παρακολουθούν τα άλλα παιδιά να παίζουν αλλά δεν συμμετέχουν τα ίδια στο παιχνίδι.
• Σε άγνωστες καταστάσεις, σε μη οικεία περιβάλλοντα και πρόσωπα φαίνονται και φέρονται ανήσυχα, νευρικά ή και αφηρημένα.
• Σε αυτές τις άγνωστες καταστάσεις δεν θέλουν να συμμετέχουν εκτός και αν υπάρχει δίπλα τους κάποιος οικείος ενήλικας να τους κάνει να νιώσουν άνετα.

Σημάδια ότι πρέπει να ανησυχούμε

• Δεν θέλει να πάει σχολείο.
• Δυσκολεύεται ή δεν θέλει να κάνει φίλους.
• Δυσφορεί όταν πρόκειται να πάει σε κάποιο πάρτι ή κάποια άλλη κοινωνική δραστηριότητα π.χ αθλητική εκδήλωση.
• Έχει μια συνεχή ανησυχία όταν πρόκειται να παρευρεθεί σε άγνωστο κοινωνικό περιβάλλον.

Όλα τα παραπάνω σημάδια πρέπει να μας θορυβήσουν καθώς δεν αφορούν μια απλή ντροπαλότητα, συστολή αλλά μπορεί κάτι πολύ βαθύτερο. Μπορεί να είναι σημάδι βαθύτερου κοινωνικού άγχους το οποίο μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στη λειτουργικότητα του παιδιού. Για παράδειγμα, όπως αναφέραμε παραπάνω, να μην θέλουν να πάνε σχολείο. Τα παιδιά αυτά φοβούνται να πουν ή να κάνουν κάτι, μπροστά σε άλλα παιδιά ή γενικά σε μη οικείους καθώς πιστεύουν ότι θα γελοιοποιηθούν ή θα απορριφθούν.

Ακόμη, η συστολή μπορεί να είναι και μια μορφή άμυνας. Εδώ, αναφερόμαστε στο ντροπαλό παιδί που έχεις όντως χαμηλή αυτοεκτίμηση και λόγω της  εσωτερικής του ανασφάλειας κατά κάποιο τρόπο νιώθει να απειλείται. Και έτσι για να προστατεύσει τον εαυτό του προσπαθεί να μένει απαρατήρητος, στο «σκοτάδι», και αντί να υιοθετεί και να καλλιεργεί μια υγιή διεκδικητική συμπεριφορά εν τέλει υιοθετεί μια διστακτική και υποτακτική συμπεριφορά.

Μπορεί, σαφώς, να υποβόσκει και κάποιο συμβάν, που έχει λάβει χώρα, είτε στο σπίτι, που το έκανε να νιώθει όλα τα παραπάνω για τον εαυτό του, είτε στο σχολείο π.χ εκφοβισμός (bullying).

Επίσης, τα παιδιά με τα σημάδια/καμπανάκια αυτά είναι πολύ πιθανό, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, να έχουν περιορισμένες δυνατότητες και ικανότητες ανάπτυξης κοινωνικών σχέσεων και σαν παιδιά και στην ενήλική ζωή τους, να έχουν χαμηλή επίδοση στα μαθήματα και να μην απολαμβάνουν το σχολείο. Αργότερα, στην εφηβική και ενήλικη ζωή τους, τείνουν να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, να είναι οι λεγόμενοι «ανήσυχοι έφηβοι», να φέρονται κάπως εχθρικά στους συνομηλίκους τους και να είναι μοναχικοί.

Τι μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε τα ντροπαλά παιδιά

Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Παιδιατρική Ακαδημία η καλύτερη λύση είναι να αφήσετε το παιδί σας να κινηθεί στους δικούς του ρυθμούς.

• Δώστε του το χρόνο που χρειάζεται για να προσαρμοστεί και να εξοικειωθεί με νέες καταστάσεις και περιβάλλοντα. Και αν στην αρχή χρειαστεί να σας κρατά το χέρι μη διστάσετε να του το δώσετε, σε λίγο καιρό θα τρέχει μόνο του από εδώ και από εκεί.
• Αποδεχτείτε την προσωπικότητα του παιδιού σας και σεβαστείτε τον τρόπο που συμπεριφέρεται. Για παράδειγμα με το να αποδεχτείτε και να σεβαστείτε τη δυσκολία του παιδιού σας να μιλήσει μπροστά σε κόσμο είναι πάρα πολύ σημαντικό για τη ψυχοσύνθεσή του και την αυτοπεποίθησή του. Με τον να το επικρίνετε και να το πιέζετε να μιλήσει και να συμπεριφερθεί όπως ΕΣΕΙΣ θα θέλατε μόνο τα αντίθετα αποτελέσματα θα έχετε.
• Αντί να του λέτε ότι είναι ντροπαλό και να το λέτε και μπροστά σε άλλους (δεν βάζουμε ποτέ ταμπέλες ΠΟΤΕ!) καλό θα ήταν να αντιμετωπίσετε τη συμπεριφορά του σαν κάτι φυσιολογικό. Με αυτό τον τρόπο και οι άλλοι θα το βλέπουν σαν κάτι φυσιολογικό και δεν θα το αναφέρουν αλλά και το ίδιο το παιδί θα το νιώθει έτσι κάτι που θα το βοηθήσει στο αναπτύξει αυτοπεποίθηση και όχι χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αν οι γύρω σας αναφέρουν μπροστά στο παιδί σας το πόσο ντροπαλό είναι, τους λέτε ευγενικά (λίγο πιο πέρα φυσικά) ότι δεν θέλετε όταν είναι μπροστά το παιδί σας να το αναφέρουν.
• Καθησυχάστε το και εξηγήστε του ότι είναι φυσιολογικό να νιώθουμε ανήσυχοι και ντροπαλοί όταν βρισκόμαστε σε νέες καταστάσεις ή μη οικείο περιβάλλον.
• Μπορείτε να κάνετε παιχνίδι ρόλων (role playing) με το παιδί σας π.χ για το πώς να συστήνεται, πώς να χαιρετάει, πώς να λέει ευχαριστώ, πώς να παραγγέλνει μόνο του κτλ.
• Μπορείτε να το ενθαρρύνετε να συμμετάσχει σε εξωσχολικές δραστηριότητες που θα επιλέξει εκείνο, που του ταιριάζουν. Έτσι, θα έρθει σε επαφή με ακόμη περισσότερο κόσμο και να προσαρμόζεται και να εξοικειώνεται και σε ακόμη περισσότερα μη οικεία περιβάλλοντα.
• Ενισχύστε την αυτοπεποίθησή του. Συνήθως, τα συνεσταλμένα παιδιά έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και φοβούνται να κάνουν λάθη και να εκτεθούν μπροστά σε κόσμο. Αυτό που χρειάζονται εδώ είναι να τονίζετε και να εστιάζετε στα θετικά τους σημεία και χαρακτηριστικά και να τους δείχνετε ότι πιστεύετε σε αυτά και στις δυνατότητές τους. Ταυτόχρονα, να τονίζετε συχνά πυκνά ότι κανείς δεν είναι τέλειος και ότι όλοι κάνουμε λάθη.
• Συζητήστε μαζί του. Όταν, λόγου χάρη, πρόκειται να πάτε σε κάποια επίσκεψη συζητήστε μαζί τις ανησυχίες του. Ακούστε προσεκτικά και κατανοήστε το. Έπειτα, μπορεί να επακολουθήσει ένα παίξιμο ρόλων, όπως αναφέραμε παραπάνω, πώς θα χαιρετήσει, πώς θα προσεγγίσει παιδιά, κατάλληλες φράσεις τις οποίες μπορείτε να επιλέξετε από κοινού κτλ.
• Τέλος, αν όλα αυτά δεν έχουν αποτέλεσμα η επίσκεψη σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας είναι μονόδρομος, ούτως ώστε το παιδί να μπορέσει άμεσα να αποφορτιστεί, να είναι πιο κοινωνικό, ήρεμο και χαρούμενο.

Το να είναι ένα παιδί ντροπαλό ή εξωστρεφή δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα είναι έτσι και στο μέλλον. Θα το έχετε σίγουρα παρατηρήσει είτε στον εαυτό σας, είτε στα αδέρφια σας, είτε στους παλιούς συμμαθητές μας, είτε γενικά στους γύρω σας. Αλλά και έτσι να παραμείνουν αν έχουν υγιή προσωπικότητα και αυτοπεποίθηση δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας! Το μόνο που χρειάζονται από εσάς είναι αγάπη, αποδοχή και ενθάρρυνση!

Πίσω από κάθε παιδί που πιστεύει στον εαυτό του υπάρχει ένας ενήλικας που πίστεψε πρώτα σε αυτό. (Mathew Jacobson).