Όσο και αν μας τρομάζει να το παραδεχθούμε μέσα μας οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε ότι ότι ο κόσμος μας είναι βίαιος. Η βία, σε όλες τις μορφές της έχει υπάρξει κοινό χαρακτηριστικό όλων των κοινωνιών καθόλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας.
Αποφάσισα να γίνω εγκληματολόγος γιατί πάντα με ενδιέφερε να αποκαλύψω τους λόγους και τους παράγοντες που συσχετίζονται με τη βία. Υπάρχουν πολλές εγκληματολογικές θεωρίες σχετικά με τη βία. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες είναι η General Strain Theory (GST).
Σύμφωνα με την GST, το έγκλημα, συμπεριλαμβανομένων των πράξεων βίας, είναι το αποτέλεσμα της συναισθηματικής καταπόνησης στη ζωή κάποιου. Η καταπόνηση μπορεί να προέλθει είτε από την απώλεια κάποιας σημαντικής αξίας στη ζωή κάποιου, όπως η σταδιοδρομία ή ο γάμος, είτε μπορεί να προκύψει από την αποτυχία επίτευξης κάποιου επιθυμητού στόχου, όπως η οικονομική σταθερότητα ή οι εκπαιδευτικοί στόχοι. Η καταπόνηση μπορεί επίσης να οφείλεται σε δυσλειτουργικές και τεταμένες διαπροσωπικές σχέσεις.
Η καταπόνηση στη ζωή κάποιου οδηγεί σε αρνητικά συναισθήματα όπως η θλίψη, το άγχος ή ο θυμός. Σύμφωνα με την GST, όταν τα αρνητικά συναισθήματα παίρνουν τη μορφή θυμού, είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν σε βίαιες εγκληματικές πράξεις.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο θυμός που προκύπτει από την καταπόνηση οδηγεί πάντα στο έγκλημα. Όλοι μας θυμώνουμε από καιρό σε καιρό, αλλά οι περισσότεροι από εμάς δεν ανταποκρίνονται στον θυμό με τη διάπραξη εγκλημάτων. Μερικοί άνθρωποι φωνάζουν και κραυγάζουν, ενώ άλλοι μπορούν να πίνουν αλκοόλ για να διαχειριστούν τον θυμό τους. Οι πιο σταθεροί από εμάς απλά περιμένουμε λίγο μέχρι να ηρεμήσουμε.
Το βασικό σημείο της GST είναι ότι υπάρχει μια ισχυρή αιτιώδης σχέση μεταξύ της συναισθηματικής καταπόνησης, του θυμού και της εγκληματικότητας. Η εκτεταμένη έρευνα έχει δείξει ότι ορισμένα συναισθήματα συνδέονται με το έγκλημα. Μερικά από τα πρωταρχικά συναισθήματα που συνδέονται με τη βία είναι η έπαρση, η ζήλια, η σφοδρή επιθυμία και η μνησικακία. Ωστόσο, σύμφωνα με τη GST, η σύγχρονη έρευνα αποκαλύπτει ότι το ανθρώπινο συναίσθημα που πιθανότατα οδηγεί στη βία είναι ο θυμός.
Ο θυμός ή η οργή συνδέονται με μια μεγάλη ποικιλία βίαιων πράξεων και ειδεχθών εγκλημάτων, όπως η ανθρωποκτονία, ο βιασμός, η ενδοοικογενειακή βία, η κακοποίηση παιδιών, ο εκφοβισμός, τα βασανιστήρια και ακόμη και η τρομοκρατία.
Σκεφτείτε τη συσχέτιση μεταξύ δολοφονίας και θυμού. Υπάρχουν πολλές περισσότερες δολοφονίες που διαπράττονται εν βρασμώ ψυχής σε σχέση με εκείνες που διαπράττονται εκ προμελέτης.
Η συσχέτιση μεταξύ θυμού και βίας μπορεί να γίνει ακόμα πιο κατανοητή όταν ο θυμός κλιμακώνεται σε οργή, ένα συναίσθημα που τροφοδοτείται από την αδρεναλίνη. Ο θυμός απαιτεί δράση, και η βία παρέχει στο άτομο την καθαρτική απελευθέρωση στις απαιτήσεις της οργής που τροφοδοτούνται με αδρεναλίνη.
Σαφώς, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά είναι για το θυμό ό,τι η βενζίνη για τη φωτιά. Ωστόσο, προσωπικά καταλήγω στο συμπέρασμα ότι ο θυμός δεν είναι ένα πρωταρχικό συναίσθημα. Ο θυμός είναι μια δευτερεύουσα αντίδραση. Πιστεύω ότι ο φόβος είναι στην πραγματικότητα η ρίζα του κάθε θυμού.
Πολλοί βίαιοι εγκληματίες σε μεγάλο βαθμό βρήκαν στη βία και το έγκλημα μια απάντηση στον φόβο που βίωσαν στην παιδική τους ηλικία. Στην πραγματικότητα, οι πιο βίαιοι εγκληματίες είναι αυτοί που έχουν τεράστιους φόβους απόρριψης, ανεπάρκειας, αποτυχίας και εγκατάλειψης.
Η βία τους στην ενήλικη ζωή είναι μία παιδική ανταπόκριση σε έναν τρομακτικό κόσμο που πιστεύουν ότι ήταν άδικος γι ‘αυτούς και αξίζει την τιμωρία τους.
Πάρτε για παράδειγμα έναν οργισμένο άνθρωπο που σκοτώνει την σύζυγό του ή τον εραστή του λόγω παθολογικής ζήλειας- δηλαδή, διαπράττει ένα έγκλημα πάθους, γνωστό και ως ανθρωποκτονία σε βρασμό ψυχικής οργής. Σε μια τέτοια περίπτωση, η οργή έχει τις ρίζες της στο φόβο αυτού του ατόμου για την απόρριψη, την εγκατάλειψη και την προδοσία του εραστή του.
Το να ισχυρίζεται κανείς ότι η βία προκαλείται από το θυμό και ότι ο θυμός έχει τις ρίζες του στο φόβο δεν είναι για να μετριάσει τις ευθύνες του ατόμου που εμπλέκεται στη βία μετά από φόβο και οργή. Αντίθετα, όλοι πρέπει να κάνουμε ορθολογικές επιλογές στη ζωή μας ανεξάρτητα από τη συναισθηματική μας κατάσταση και είμαστε όλοι νομικά υπεύθυνοι για τις ενέργειές μας.
Ωστόσο, υπάρχουν στιγμές που τα ανθρώπινα συναισθήματα υπερβαίνουν τον ορθολογισμό. Και κανένα συναίσθημα δεν είναι πιο ισχυρό από τον φόβο.
Ονομάζομαι Κέλλυ Ιωάννου. Είμαι Υπ. Διδάκτωρ Ψηφιακής Εγκληματολογίας και Τrauma Coach. Ως Διευθύντρια του CSI Institute, υποστηρίζω θερμά το όραμα του Ινστιτούτου που προάγει εκπαιδευτικούς και κοινωφελείς σκοπούς όπως την πρόληψη και την αντιμετώπιση θεμάτων ασφαλείας στο διαδίκτυο. Διαθέτω κλινική εμπειρία στον τομέα του Hλεκτρονικού Τραύματος (εξαρτήσεις από διαδίκτυο/ διαδικτυακούς εκβιασμούς, εκφοβισμούς, παρενοχλήσεις κ.ο.κ) και είμαι ιδρύτρια του Traumahelp, του μοναδικού κέντρου στην Ελλάδα για τη θεραπεία και την αποκατάσταση του ηλεκτρονικού τραύματος.