Μητροκτονία | Ποια είναι τα κίνητρα του δράστη;

Η μητροκτονία, όπως η πατροκτονία και η παιδοκτονία, δεν αποτελούν απλώς ένα έγκλημα. Το άτομο που προβαίνει σε μία τέτοια ενέργεια κρύβει μέσα του ένα μεγάλο εύρος συναισθηματικών καταστάσεων που σχετίζονται άμεσα με το γονέα-θύμα και και τη μεταξύ τους σχέση. Αν και είναι πιο σπάνια περίπτωση εγκλήματος σε συχνότητα, αποτελεί το 10% των ενδοοικογενειακών ανθρωποκτονιών που διαπράττουν ψυχωτικοί ασθενείς. Το μεγαλύτερο ποσοστό των μητροκτονιών επιτελούνται από άνδρες, οι οποίοι πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή, χωρίς να έχουν υποστεί πάντα κάποιας μορφής κακοποίηση.

Συνήθως, σημειώνουν μεγαλύτερο αριθμό οι μητροκτονίες με δράστες γιους, ενώ πιο σπάνια παρατηρείται εγκληματική ενέργεια από κόρες ή εφήβους. Αδιαμφισβήτητα, οι παράγοντες που επηρεάζουν έναν άνθρωπο να στραφεί προς μία τέτοια κατεύθυνση ποικίλλουν και διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο, αναλόγως των ευρύτερων περιστάσεων που σχετίζεται με τη σχέση γονέα-θύματος και παιδιού-θύτη. Κατά γενικό κανόνα διαπιστώνεται ότι παράμετροι όπως το χαμηλό κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο, η ύπαρξη ψυχικής νόσου, η κατάσταση που επικρατεί σε ένα ζευγάρι και πώς αυτή επηρεάζει το παιδί, αποτελούν παράγοντες υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση και τον ενστερνισμό αυτής της συμπεριφοράς.

Μερικά χαρακτηριστικά των μητροκτόνων είναι τα εξής (χωρίς να υπάρχει απολυτότητα ως προς αυτό):

• Οι μητροκτόνοι ζουν συνήθως με τη μητέρα τους τα τελευταία χρόνια.
• Έχει προηγηθεί μία μακρά περίοδος εξάρτησης, καταπίεσης ή απόρριψης από πλευράς της μητέρας, κάτι που αναιρεί στον/στη δράστη τις αναστολές.
• Η μέση ηλικία του δράστη που παρατηρείται είναι 30 ετών.
• Από τις ψυχώσεις κυριαρχεί η σχιζοφρένεια στους μητροκτόνους, πιο συγκεκριμένα ο μη παρανοειδής τύπος.
• Παρουσιάζουν μια μη παραληρητική συμπεριφορά ως προσπάθεια απαλλαγής από την κυριαρχία, την υποταγή ή και την εξαπάτηση από τη μητέρα.
• Συνήθως ο/η δράστης αποφασίζει να προβεί σε αυτό αναπάντεχα, χωρίς να έχει προηγηθεί άμεσα κάτι μεταξύ μητέρας και παιδιού.
• Δεν έχει υπάρξει προμελετημένο σχέδιο και θεωρείται ως η μοναδική διέξοδος, ενώ έχει προηγηθεί μια μακρά περίοδος έντασης στη σχέση μεταξύ αυτών.
• Μετά τη διάπραξη του εγκλήματος επέρχεται η ψυχική εκτόνωση, κάτι που ο/η μητροκτόνος αναζητούσε απελπισμένα εδώ και καιρό.

Ωστόσο, αν και σε μικρότερη κλίμακα, δράστες έχουν υπάρξει και ανήλικοι, των οποίων τα κίνητρα προκύπτουν από τις εξής παραμέτρους:

• Οι ανήλικοι μητροκτόνοι ανήκουν στο στάδιο της μετεφηβικής ηλικίας, ενώ προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι δεν είχαν εμφανίσει προηγουμένως σημάδια βίαιης ή επιθετικής συμπεριφοράς.
• Διαπράττουν το έγκλημα, όταν το θύμα δεν είναι σε θέση να αντεπιτεθεί ή να αμυνθεί (π.χ. όταν κοιμάται).
• Το βασικό κίνητρο είναι η χρόνια κακοποίηση που έχουν υποστεί ως παιδιά, με απώτερο σκοπό τον τερματισμό αυτής (για την περιγραφή αυτή έχει χρησιμοποιηθεί ο όρος
  «το σύνδρομο του κακοποιημένου παιδιού»).
• Οι έφηβοι εισέρχονται σε μία κατάσταση υπερ-επαγρύπνησης, γεγονός που τους ωθεί να αποφασίσουν να βάλουν ένα τέλος σε όσα έχουν υποστεί.
• Σπανιότερα πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή, όπου στην περίπτωση αυτή προβαίνουν σε πιο ακραίες ενέργειες κατά του γονέα-θύματος.

Ως γενικό χαρακτηριστικό των εφήβων με διαταραχή διαγωγής γίνεται αντιληπτή μία επιθετικότητα προς τα ζώα και η καταστροφή περιουσίας (δημόσιας ή ιδιωτικής), χωρίς ίχνος ενοχής. Όσον αφορά τις μεθόδους και το όργανο που χρησιμοποιείται από τους δράστες για τη διάπραξη ενός τέτοιου εγκλήματος, υπάρχουν διαφορές στις προτιμήσεις των ενηλίκων και των ανηλίκων. Οι ενήλικες δράστες μπορούν, λόγω ηλικίας, να έχουν πρόσβαση σε περισσότερες ευκαιρίες όσον αφορά το όπλο ή τη μέθοδο που θα εντρυφήσουν. Στις περισσότερες των περιπτώσεων γίνεται χρήση βαριών και αιχμηρών αντικειμένων ή προηγούμενη άσκηση σωματικής βίας, όπου έχει σημειωθεί ως κατεξοχήν χαρακτηριστικό τους. Όλα αυτά υποδηλώνουν βαθιά συγκινησιακά φορτισμένους ανθρώπους και μία αποδιοργανωμένη συμπεριφορά.

Στην περίπτωση των ανήλικων δραστών χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο κάποιο πυροβόλο όπλο που υπάρχει εντός του σπιτιού. Αυτό συμβαίνει, καθώς μπορεί εξ αποστάσεως, χωρίς άμεση επαφή με το γονέα-θύμα, να πετύχει το στόχο του. Η βασική κινητήριος δύναμη της υιοθέτησης αυτής της τακτικής είναι το γεγονός ότι δεν περιμένει να βρεθεί σε μία εκ νέου αντιπαράθεση με το γονέα, αλλά επιζητά κάτι άμεσα δραστικό και αποτελεσματικό.

Συμπερασματικά, θα μπορούσε να σημειωθεί ότι αυτό που κινητοποιεί έναν άνθρωπο να ενεργήσει κατά αυτόν τον τρόπο εξαρτάται από αμέτρητες παραμέτρους που σχετίζονται τόσο με την προσωπικότητα, το χαρακτήρα, το ηλικιακό στάδιο, το περιβάλλον και τις συνθήκες που μεγάλωσε όσο και το ευρύτερο κοινωνικό – οικονομικό – μορφωτικό επίπεδο του ίδιου, καθώς και της οικογένειας ανατροφής. Τα κίνητρα για το δράστη αναμφίβολα είναι πολύ ισχυρά και υπάγονται σε μία διαδικασία λύτρωσης για τον ίδιο. Συνεπώς, ο τρόπος διαπαιδαγώγησης διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη μετέπειτα ζωή και δράση των ατόμων και σε όλο το φάσμα του τρόπου σκέψης και της συμπεριφοράς αυτών.

Πηγές:

Δουζένης Α.: Ψυχικές Διαταραχές και εγκληματικότητα. Διδακτορική διατριβή, Αθήνα, 1995
Διαούρτα-Τσιτουρίδου Μ., Τσιτουρίδης Σ.: Πατροκτονία και μητροκτονία μεταξύ ψυχιατρικών
ασθενειών. Εγκέφαλος, 2001, 38: 113-130.