Γράφει η Δήμητρα Κατραμάδου
Το τελευταίο διάστημα το Tik-Tok έχει κατακλυστεί από βίντεο που εμφανίζουν μέσω της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) νεκρά θύματα να περιγράφουν λεπτομερώς τις ειδεχθείς δολοφονίες τους. Ο όρος που έχει αποδοθεί σε αυτό το φαινόμενο είναι το misery ή αλλιώς trauma porn, καθώς πρόκειται για ένα είδος που ασχολείται με το τραύμα, είτε ως ψυχική είτε ως σωματική κακοποίηση.
Πρόσφατη σχετική υπόθεση ήταν αυτή του δίχρονου αγοριού από το Λίβερπουλ, όπου το 1993, αφού πρώτα απήχθη κατά τη διάρκεια βόλτας με τη μητέρα του, στη συνέχεια κακοποιήθηκε και δολοφονήθηκε από δύο δεκάχρονα αγόρια.
Στο βίντεο φαίνεται η προσομοίωση του δίχρονου να περιγράφει τα όσα υπέστη, κάτι που προκάλεσε την οργή των γονέων του, οι οποίοι ζήτησαν την απόσυρση του βίντεο χωρίς να λάβουν απάντηση από την πλατφόρμα. Οι παραγωγοί υποστηρίζουν ότι σκοπός τους είναι η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινού για την αποφυγή επανάληψης τέτοιων γεγονότων στο μέλλον, κάτι που ωστόσο φαίνεται ότι δεν έχει πείσει το κοινό, βάσει των σχολίων που έχουν γραφτεί στο διαδίκτυο.
Είναι γενικά αποδεκτό ότι στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης στόχος είναι τα likes και τα views, επομένως είναι λογικό οι παραγωγοί να επιστρατεύουν τη φαντασία τους για να προκαλέσουν επίκληση στο συναίσθημα μέσω της συγκίνησης αλλά και της πρόκλησης του αισθήματος απόδοσης δικαιοσύνης. Τέτοιες εικόνες καταφέρνουν να συνδυάσουν τη δημοφιλία των εγκληματολογικών θεμάτων με τον κόσμο των social media και της εικόνας πετυχαίνοντας την εμπορικότητα και το κέρδος.
Ζήτημα που χρήζει μελέτης αποτελούν τα όρια της ηθικής απέναντι σε τέτοιου είδους υποθέσεις. Υπάρχουν πράγματι αισθήματα όπως ο σεβασμός και η ενσυναίσθηση ή εξαλείφονται μπροστά στο οικονομικό όφελος; Είναι δύσκολο να βρεθούν λέξεις να περιγράψουν τη ψυχική κατάσταση των γονέων παρακολουθώντας το αποθανόν παιδί τους να διηγείται τα όσα βίωσε στα χέρια των δολοφόνων του. Είναι σαν βιώνουν την απώλεια του ξανά και ξανά. Η προσπάθεια ευαισθητοποίησης, λοιπόν, δεν συνάδει με την αναπαραγωγή και απεικόνιση του τραγικού συμβάντος, καθώς την στιγμή που οι συγγενείς των θυμάτων προσπαθούν να διαχειριστούν το πένθος τους και χρειάζονται κατανόηση και υποστήριξη, παρατηρείται σε αυτούς η ενίσχυση συναισθημάτων όπως η ενοχή, η αδικία, ο θυμός και η εκδίκηση.
Όσον αφορά τώρα τον προληπτικό χαρακτήρα αντίστοιχων βίντεο, δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται. Στην πραγματικότητα οι προσομοιώσεις αυτές δημιουργούν την ψευδαίσθηση της αυτοψίας, σαν να βρισκόμαστε μπροστά στη σκηνή του εγκλήματος κατευνάζοντας παροδικά το σύνδρομο της κλειδαρότρυπας. Οι αναπαραστάσεις αυτές θυμίζουν περισσότερο την παρακολούθηση κάποιου ριάλιτι και αντικατοπτρίζουν μια εικονική εγκληματικότητα, διεγείροντας το αίσθημα του φόβου και της ανασφάλειας και οδηγώντας στη δημιουργία πανικού. Ενώ, λοιπόν, ο σκοπός τους στην αρχή είναι η πρόληψη, καταλήγουν στην ενίσχυση της καταστολής – απαιτώντας περισσότερη αστυνόμευση και αυστηρά μέτρα- και στην ενίσχυση της τιμωριτικότητας (αύξηση στερεοτύπων και εκδικητικές τάσεις).
Οι ώρες που περνάμε μπροστά στην οθόνη του κινητού μας και στον κόσμο των social media είναι πολλές, επομένως καλό είναι να είμαστε προσεκτικοί αναφορικά με το τι επιλέγουμε να δούμε. Μπορεί τα βίντεο είναι μικρής διάρκειας και πολλές φορές να μην δίνουμε μεγάλη βαρύτητα, καταφέρνουν ωστόσο να διαμορφώνουν το κοινωνικό γίγνεσθαι ενώ διαδραματίζουν και σημαντικό ρόλο αναφορικά με το φόβο του εγκλήματος.
Πηγή:
Η εθελοντική ομάδα του CSI Institute, αποτελούμενη από εξειδικευμένους επιστήμονες όπως, ψυχολόγους, εγκληματολόγους, κοινωνιολόγους καθώς και τεχνικούς δικτύων & πληροφορικής, είναι κοντά σας παρέχοντας πληροφορία, ενημέρωση και γνώση μέσα από ποικίλα θέματα αρθρογραφίας.