Όταν ακούμε τη λέξη “επικοινωνία”, πιθανότατα το πρώτο πράγμα που μας έρχεται στο μυαλό είναι ο διάλογος. Πράγματι, ο διάλογος, η συνομιλία, η συζήτηση, είναι από τα βασικότερα συστατικά της ανθρώπινης επικοινωνίας. Ωστόσο, πολλές φορές τείνουμε να ξεχνάμε ότι επικοινωνία δεν είναι μόνο ό,τι λέγεται – είναι κυρίως ό,τι δε λέγεται. Ό,τι υπονοείται, υποβόσκει, υπαινίσσεται, αλλά για κάποιους λόγους δεν μπορεί να βρει διέξοδο μέσω λεκτικών οδών.
Σας έχει τύχει ποτέ ενώ συνομιλείτε με κάποιον να σας λέει ένα εξόφθαλμο ψέμα αλλά παρόλα αυτά εσείς να μην το αντικρούετε γιατί γνωρίζετε ότι θα επιμείνει στην εξωφρενική ιστορία του; Αυτό είναι πολύ συνηθισμένο με τα παιδιά μικρής ηλικίας που επινοούν διάφορες ιστορίες για να εντυπωσιάσουν. Εσείς, λοιπόν, μπορεί λεκτικά να αντιδράτε με εκφράσεις τύπου “Έλα; Σοβαρά; Και τι έγινε μετά;”, αλλά πώς αντιδράει το σώμα σας στο άκουσμα αυτής της “φανταστικής” ιστορίας; Μήπως πιάνετε τον εαυτό σας να τρίβετε τα μάτια σας; Πολύ πιθανό αφού το τρίψιμο των ματιών πρόκειται για πολύ συνηθισμένη σωματική αντίδραση που υποδηλώνει αμφιβολία ή
δυσπιστία. Η γλώσσα του σώματος, λοιπόν, αναφέρεται σε όλα τα μη λεκτικά σήματα που χρησιμοποιούμε για να επικοινωνήσουμε και περιλαμβάνει τις εκφράσεις του προσώπου και το βλέμμα, τις κινήσεις και τη στάση του σώματος, την αναπνοή, την εμφάνιση και την αντίδραση στη σωματική επαφή. Τα μη λεκτικά μηνύματα που στέλνουμε μπορεί να είναι αποτέλεσμα συνειδητών, υποσυνείδητων, ή ακόμα και ασυνείδητων διεργασιών και σύμφωνα με έρευνες αντιπροσωπεύουν από το 70 μέχρι το 93% της επικοινωνίας μας.
Βλέμμα
Λένε πως τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής και πράγματι μπορούν να αποκαλύψουν πάρα πολλά για έναν άνθρωπο. Όταν ένα άτομο μας κοιτά κατάματα ενώ κάνουμε μία συζήτηση, αυτό δείχνει πως ενδιαφέρεται για όσα λέγονται. Από την άλλη, εάν συχνά ρίχνουν αλλού το βλέμμα τους αυτό δηλώνει ότι δεν είναι πλήρως συγκεντρωμένοι στον διάλογο και αποσπώνται από τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα ή τις σκέψεις τους. Εξ ολοκλήρου αποφυγή της άμεσης οπτικής επαφής φανερώνει ότι το άλλο άτομο αισθάνεται άβολα, δεν έχει αυτοπεποίθηση, ή κάτι κρύβει. Το ανοιγοκλείσιμο των ματιών μπορεί επίσης να μας πει πολλά. Εάν ο συνομιλητής μας ανοιγοκλείνει πολύ γρήγορα τα μάτια του, είναι δείγμα ότι δε νιώθει άνετα ή βιώνει έντονο στρες. Τέλος, η κόρη των ματιών αποτελεί εξαιρετικά ισχυρό μη λεκτικό σήμα επικοινωνίας, καθώς διαστέλλεται ή συστέλλεται ανάλογα με τα συναισθήματά μας. Για παράδειγμα, όταν νιώθουμε ερωτική έλξη για κάποιον, το μέγεθος της κόρης των ματιών μπορεί να τετραπλασιαστεί (φαινόμενο γνωστό ως “bedroom eyes”), ενώ όταν είμαστε νευριασμένοι, η κόρη τείνει να μικραίνει.
Χείλη και χαμόγελο
Οι εκφράσεις που πραγματοποιούμε με το στόμα μας είναι υψίστης σπουδαιότητας στην επικοινωνία μας. Το δάγκωμα των χειλιών υποδεικνύει συναισθήματα ανησυχίας, ανασφάλειας ή φόβου, ενώ τα σφιγμένα χείλη υποδηλώνουν αποδοκιμασία ή/και έλλειψη εμπιστοσύνης. Ακόμη, εάν κάποιος καλύπτει το στόμα του με τα χέρια του, ίσως προσπαθεί να κρύψει μία συναισθηματική αντίδραση. Όσον αφορά στο χαμόγελο, ένα γνήσιο χαμόγελο δημιουργεί ρυτίδες στις γωνίες των ματιών και του στόματος. Άλλα βασικά είδη χαμόγελου είναι: α) το χαμόγελο με
σφιγμένα χείλη, που δείχνει ότι εκείνος που χαμογελά δε θέλει να μοιραστεί κάτι μαζί μας, β) το στραβό χαμόγελο που υποδηλώνει σαρκαστική διάθεση, γ) το χαμόγελο με πεσμένο σαγόνι που είναι προσποιητό και γίνεται για να διασκεδάσει κάποιους, δ) το πλάγιο χαμόγελο μέσω του οποίου στέλνονται ερωτικά μηνύματα.
Τα χέρια και τα πόδια
Φυσικά, εκτός από το πρόσωπο, στέλνουμε επικοινωνιακά μηνύματα και μέσω των υπόλοιπων μερών του σώματος. Το σταύρωμα των χεριών υποδεικνύει αμυντική στάση ενώ το σταύρωμα των ποδιών μπορεί να δηλώνει ότι το άτομο χρειάζεται ιδιωτικότητα. Η υπερβολική έκταση των χεριών συχνά αποτελεί προσπάθεια του ατόμου να φανεί πιο επιβλητικό, ενώ όταν κάποιος στέκεται με τα χέρια ακουμπισμένα στους γοφούς, είναι ένδειξη ετοιμότητας ή/και επιθετικότητας. Το νευρικό χτύπημα των δαχτύλων και το σφίξιμο των χεριών πίσω από την πλάτη μπορεί να αποτελούν σημάδια ανίας, ανυπομονησίας, ή εκνευρισμού.
Στάση του σώματος
Η στάση του σώματός μας μπορεί να μεταδώσει πληθώρα πληροφοριών για τα συναισθήματα μας, αλλά και χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας. Η όρθια στάση δείχνει ένα άτομο που είναι συγκεντρωμένο και προσέχει τι συμβαίνει γύρω του, ενώ αντίθετα το να καμπουριάζουμε είναι σημάδι πλήξης ή αδιαφορίας. Η στάση του σώματος μπορεί να είναι “ανοιχτή” ή “κλειστή”. Η “ανοιχτή” στάση δείχνει φιλική διάθεση και προθυμία ενώ αντίθετα η “κλειστή” στάση, δηλαδή το καμπούριασμα, το σταύρωμα των χεριών και των ποδιών, αποτελεί ένδειξη εχθρικής διάθεσης και άγχους. Μαθαίνοντας να κατανοούμε τη γλώσσα του σώματος, μαθαίνουμε παράλληλα να
επικοινωνούμε πιο αποτελεσματικά με τους άλλους, να αυξάνουμε την επικοινωνιακή μας αμεσότητα, να καταλαβαίνουμε καλύτερα αυτό που θέλουν να μας πουν, αλλά και να μεταδίδουμε σωστά τα δικά μας μηνύματα. Ωστόσο, εκτός από τη γλώσσα του σώματος, πρέπει πάντοτε να λαμβάνουμε υπόψη και το πλαίσιο μέσα στο οποίο
λαμβάνει χώρα η επικοινωνία, καθώς και τυχόν πολιτισμικές διαφορές που μπορεί να παρισφρέουν, εφόσον, πέραν ελάχιστων οικουμενικών επικοινωνιακών σχημάτων, η γλώσσα, τόσο η ομιλούμενη όσο και του σώματος, αποτελούν αμιγώς πολιτισμικά προϊόντα.
Πηγές: verywellmind.com
Ονομάζομαι Βουρλιωτάκη Αγγελική και είμαι τελειόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη διάρκεια των σπουδών μου έχω παρακολουθήσει σεμινάρια πάνω στην εγκληματολογία, ενώ τη συγκεκριμένη περίοδο παρακολουθώ διαδικτυακό σεμινάριο με θέμα την Ψυχολογία της Ποινικής Δικαιοσύνης από το Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ της Αυστραλίας. Ασχολούμαι ενεργά με την αρθρογραφία και κάνω την πρακτική μου άσκηση στο Διεθνές Ινστιτούτο για την Κυβερνοασφάλεια, συμμετέχοντας στη συγγραφή άρθρων και στη γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης.