Στη σημερινή εποχή, η αρνητική χρήση του διαδικτύου, προχωρά παράλληλα, με την ανάδειξη καινών φαινομένων, τα οποία αποτελούν προκλήσεις, για την σύγχρονη κοινωνία, αλλά και εν γένει την επιστημονική κοινότητα. Το παρόν άρθρο, αναφέρεται στο φαινόμενο της κυβερνοχονδρίας, στα αίτια, στις συνέπειες της στο άτομο και το στενό περιβάλλον του, αλλά και σε τρόπους αποφυγής ή ακόμη και παρέμβασης, προκειμένου να εξαλειφθεί το φαινόμενο.
Η κυβερνοχονδρία, αναφέρεται σε ένα, συνήθως, επαναλαμβανόμενο μοτίβο, το οποίο ενεργοποιείται από την υπερβολική και καταναγκαστική ανάγκη ενός ατόμου, να ενημερωθεί μέσα από πηγές του διαδικτύου, για πιθανή ή ακόμη και υπαρκτή συμπτωματολογία, που τυχόν εμφανίζει (Mathes et al., 2018). Αυτό το φαινόμενο, οδηγεί το άτομο, στην ακολουθία ενός φαύλου κύκλου, που φαίνεται να πυροδοτεί στο μέγιστο βαθμό, υποχονδριακές προβληματικές, καθώς συνδέεται με έντονο άγχος, τόσο σε σχέση με τον εντοπισμό ιατρικών δεδομένων, όσο και με την επιδίωξη εξακρίβωσης διάφορων αξιόπιστων ή μη πληροφοριών.
Ο αυξανόμενος επιπολασμός της κυβερνοχονδρίας, είναι ένα παράδειγμα του πώς η ψηφιακή τεχνολογία, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διευκόλυνση της ανάπτυξης ψυχοπαθολογίας. Πυρηνικό αίτιο της εμπλοκής του ατόμου, με την προσπάθεια ενημέρωσης για την κατάσταση της υγείας του, αποτελεί το άγχος υγείας, αλλά και ο συγκερασμός πολλαπλών παθολογικών και μη οντοτήτων, όπως η κλασική μορφή της υποχονδριάσης (Jungmann et al., 2024), συννοσηρότητες με καταθλιπτική συμπτωματολογία, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, εθισμός στο διαδίκτυο, ιδεοληψίες και γενικότερα μη λειτουργική χρήση του διαδικτύου ή ακόμη και μανιακά ή ψυχωτικά επεισόδια.
Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, η πρόληψη της κυβερνοχονδρίας, δεν συνεπάγεται αποφυγή αναζήτησης στον κυβερνοχώρο, καθώς το διαδίκτυο, είναι η κύρια πηγή πληροφοριών και για θέματα υγείας στον εικοστό πρώτο αιώνα, γεγονός που αναδεικνύει πως αυτή η διαδικτυακή δραστηριότητα δεν μπορεί από μόνη της να θεωρηθεί παράγοντας κινδύνου. Επομένως, οποιαδήποτε πρόταση για «αποχή» από την διαδικτυακή αναζήτηση, είναι μη ρεαλιστική, αλλά και -σε κάποιες περιπτώσεις- παραπλανητική. Ωστόσο, είναι χρήσιμο, να αναφερθεί πως η κυβερνοχονδρία, μπορεί να οδηγήσει σε πολυεπίπεδες εκπτώσεις τόσο στη ζωή του ατόμου, λ.χ αποκοπή διαπροσοπικών σχέσων, απομόνωση, παρατεταμένο άγχος και επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις, όσο και στη ζωή του στενού κοινωνικού του κύκλου, π.χ ανάληψη ευθυνών και πρόσθετων ρόλων, άγχος, φοβικά συναισθήματα, ψυχικό κόστος κ.α.
Αποτελεσματικές στρατηγικές, βιβλιογραφικά, φαίνεται να αποτελούν, από τη μια πλευρά, ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική προσέγγιση, η οποία μπορεί να προσφέρει, σε θεραπευτικό επίπεδο, στην εξάλειψη των στρεβλών γνωσιών, σε σχέση με διάφορες σωματικές ανησυχίες, αλλά και στην σχετική εκπαίδευση διαχείρισης μη αξιόπιστων διαδικτυακών πληροφοριών και ερεθισμάτων (Newby & McElroy, 2020). Από την άλλη, φαρμακευτικές παρεμβάσεις, ενδεχομένως, να χρειαστούν, αναλόγως του ασθενούς και της σύνδεσης της παθολογίας του με άλλες κλινικές οντότητες, ενώ και εκστρατείες με ενημερωτικό χαρακτήρα, για τη σχέση του διαδικτύου με την (αυτο-) διάγνωση, φαίνεται πως λειτουργούν, παραγωγικά, προς τον γενικό πληθυσμό. Τέλος η άσκηση, η υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών, η συμμόρφωση σε μια αγωγή, η διαντίδραση και η τακτική παρακολούθηση της κατάστασης της υγείας, από ειδικούς, δυνητικά μπορεί να αποτελέσουν, προστατευτικούς παράγοντες από το φαινόμενο της κυβερνοχονδρίας.
Καταληκτικά, η κυβερνοχονδρία, αν και αποτελεί έναν αναδυόμενο κίνδυνο του ψηφιακού κόσμου, με υψηλές τάσεις εμφάνισης, σε πολλούς τομείς της κοινωνίας, μπορεί να αναχθεί σε ένα φαινόμενο διαχειρίσιμο και ουσιαστικό προς το άτομο, έτσι ώστε -μέσα από την τήρηση κανόνων ασφαλούς πλοήγησης, που παρέχουν αυτασφάλεια και παράλληλα με την ψυχοεκπαίδευση- οι άνθρωποι, να μπορούν να αξιοποιούν τον χρηστικό ρόλο, που παρέχουν τα οφέλη του κυβερνοχώρου, αλλά, ταυτόχρονα, να μπορούν να απευθύνονται στην αρμόδια υπηρεσία ή τον ειδικό, για την επίλυση των εκάστοτε δυσκολιών, που αντιμετωπίζουν σε όλη την πορεία της ζωής τους.
Προτεινόμενη σχετική αρθρογραφία & video:
traumahelp-Cyberchondria: Τι είναι και πως να την αντιμετωπίσεις.
APA-PsycNetCyberchondria: An old phenomenon in a new guise?
Cyberchondria: Do Online Health Searches Prompt Symptoms (and Worse)?
Cyberchondria: Signs, Symptoms, & Treatments
Cyberchondria: Challenges of Problematic Online Searches for Health-Related Information
Πηγές:
Jungmann, S. M., Gropalis, M., Schenkel, S. K., & Witthöft, M. (2024, March). Is cyberchondria specific to hypochondriasis? Journal of Anxiety Disorders, 102, 102798. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2023.102798
Mathes, B. M., Norr, A. M., Allan, N. P., Albanese, B. J., & Schmidt, N. B. (2018, March). Cyberchondria: Overlap with health anxiety and unique relations with impairment, quality of life, and service utilization. Psychiatry Research, 261, 204–211. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2018.01.002
Newby, J. M., & McElroy, E. (2020, January). The impact of internet-delivered cognitive behavioural therapy for health anxiety on cyberchondria. Journal of Anxiety Disorders, 69, 102150. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2019.102150
Ονομάζομαι Εμμανουήλ Γκίγκας και είμαι επί πτυχίω Φοιτητής Ψυχολογίας του SCG-Επιστημονικό Κολλέγιο Ελλάδος, σε συνεργασία με το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου, τελειόφοιτος του Τμήματος Φιλοσοφικών & Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης και μετεκπαιδευθείς σε προγράμματα εγκληματολογίας στο Κέντρο Πρόληψης & Συμβουλευτικής. Ως εθελοντής του CSI Institute, χαιρετίζω, με ιδιαίτερη θέρμη, το φιλόδοξο όραμα του Ινστιτούτου, που προάγει εκπαιδευτικούς σκοπούς και στοχεύει στην συλλογική αντιμετώπιση θεμάτων ασφαλείας στο διαδίκτυο σε όλη την επικράτεια. Αυτή την περίοδο, συμμετέχω, εθελοντικά, σε αξιόλογες δράσεις ενημέρωσης για την ψυχική υγεία και πρόληψης από το ηλεκτρονικό έγκλημα, στην συγγραφή άρθρων, αλλά και στην παροχή υπηρεσιών τηλεφωνικής συμβουλευτικής και υποστήριξης σε πλήθος συμπολιτών μας.