Romance Scams & Παρενοχλήσεις στον Κυβερνοχώρο

Μία ιδιάζουσα μορφή απάτης φαίνεται να αναδύεται ολοένα και πιο τακτικά μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπου παρατηρούνται ύποπτοι και άγνωστοι στους χρήστες λογαριασμοί, οι οποίοι “υπόσχονται” δώρα, υπέρογκα χρηματικά ποσά αλλά και προτάσεις σύναψης ερωτικών σχέσεων από απόσταση. Οι εν λόγω λογαριασμοί φαίνεται να στοχοποιούν κυρίως μεσήλικες και ανήλικους χρήστες, καθώς φαινομενικά αποτελούν τα πιο ευεπηρέαστα και εύπιστα μέλη της διαδικτυακής κοινότητας. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται “dating/romance scam”.

Οι δράστες λοιπόν υπόσχονται χρήματα και ακριβά δώρα, στέλνουν αποδείξεις αυτών μέσω φωτογραφιών, δηλώνουν έντονα το ενδιαφέρον τους με την πρώτη επαφή, στη συνέχεια προτείνουν γάμο και κάνουν σχέδια να συναντηθούν προσωπικά με το θύμα, κάτι το οποίο δεν θα συμβεί ποτέ. Κάποια στιγμή θα ζητήσουν χρήματα, με την δικαιολογία ότι τους έχει μπλοκάρει τον λογαριασμό τους η τράπεζα ή ότι έμειναν ξαφνικά άνεργοι και δυσκολεύονται να επιβιώσουν. Άλλες δικαιολογίες που συχνά προφασίζονται είναι ότι χρειάζονται τα χρήματα για κάποιου είδους προσωπική έκτακτη ανάγκη. Για παράδειγμα, μπορεί να ισχυριστούν ότι έχουν ένα βαριά άρρωστο μέλος της οικογένειας που χρειάζεται άμεση ιατρική φροντίδα, όπως μια δαπανηρή επέμβαση. Συχνά δηλώνουν ότι θέλουν να ταξιδέψουν ώστε να συναντήσουν το θύμα, αλλά δεν μπορούν να το υποστηρίξουν οικονομικά εκτός και αν το ίδιο το θύμα τους δανείσει χρήματα για να καλύψουν τα έξοδα του ταξιδιού. Μια άλλη δίοδο που χρησιμοποιούν έντονα είναι ο εκβιασμός, για αυτό και συχνά αποζητούν γυμνές φωτογραφίες του θύματος, με την δικαιολογία ότι είναι κάτι φυσιολογικό από την στιγμή που έχουν επισυνάψει μια διαδικτυακή ερωτική σχέση, στην οποία υπάρχει απόσταση. Με αυτό τον τρόπο, εάν το θύμα υποκύψει, θα μπορέσουν να το εκβιάσουν ότι θα τις δημοσιευτούν προκειμένου να αποσπάσουν σημαντικά χρηματικά ποσά.

Το γεγονός ότι οι scammers προέρχονται συνήθως από διαφορετική χώρα ή ήπειρο από αυτή που διαμένει το θύμα, καθώς και η ανωνυμία που διατηρούν μέσα στο διαδίκτυο, δυσχεραίνουν οποιαδήποτε αστυνομική έρευνα εναντίον τους, ενθαρρύνοντας τους έτσι στο να συνεχίζουν ανενόχλητοι την δράση τους. Τα προφίλ που δημιουργούν είναι ψεύτικα, δεν αναλογούν κατ’ επέκταση σε κάποιο πραγματικό άτομο, ή μπορεί και να παριστάνουν κάποιο υπαρκτό πρόσωπο εν αγνοία του. Η κύρια πρόθεση του εκάστοτε romance scammer είναι να δημιουργήσει μια σχέση όσο το δυνατόν γρηγορότερα, να γίνει αγαπητός στο θύμα και να κερδίσει την εμπιστοσύνη του. “Ψαρεύει” τα θύματα του μέσω εφαρμογών γνωριμιών ή και μέσω γνωστών πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης, και επικεντρώνεται στο να γίνει η επαφή πιο “στενή”, με το να ζητά το νούμερο τηλεφώνου ή και το email του χρήστη. Με αυτό τον τρόπο, αποκτά εύκολη πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα που ενδεχομένως να μην αναγράφονται στο διαδικτυακό προφίλ του θύματος.

Ένας τέτοιος δράστης έχει κατακτήσει την τέχνη της πειθούς και μπορεί να την εφαρμόζει για μήνες προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του, δηλαδή την χρηματική απομύζηση. Ενδέχεται να φτάσει μέχρι και το σημείο να απειλήσει ότι θα κάνει κακό στον εαυτό του/της, προκειμένου να πιέσει και πείσει το θύμα να του αποστείλει χρήματα, ξεγελώντας το και ασκώντας του ψυχολογική χειραγώγηση. Οι romance scammers μπορεί να είναι εξίσου άνδρες και γυναίκες. Χρησιμοποιούν την επίκληση στο συναίσθημα και “ποντάρουν” στην μοναξιά και την ανάγκη για επικοινωνία των σύγχρονων, τεχνολογικά συνδεδεμένων, ανθρώπων. Κατά την διάρκεια της πανδημίας του Covid-19 παρατηρήθηκε ραγδαία αύξηση του φαινομένου, καθώς η απομόνωση και ο εγκλεισμός δημιούργησαν μια ολοένα αυξανόμενη ανάγκη για επικοινωνία. 

Συμβουλές που πρέπει να ακολουθούν όλοι ανεξαιρέτως οι χρήστες στον κυβερνοχώρο, σχετικά με το φαινόμενο του “romance scam”:

• Σταμάτα να μιλάς. Εάν έχεις υποψίες ότι το άτομο με το οποίο συνομιλείς πρόκειται για έναν romance scammer, διέκοψε αμέσως την επικοινωνία μαζί του/της.
• Μην δίνεις προσωπικά στοιχεία. Μην συζητάς ποτέ την οικονομική σου κατάσταση με κανέναν που δεν γνωρίζεις προσωπικά. Μην δίνεις σε κανέναν τραπεζικά στοιχεία, αριθμό κοινωνικής ασφάλισης, αντίγραφα της ταυτότητας ή του διαβατηρίου σου ή άλλα ευαίσθητα δεδομένα.
• Μην στέλνεις πολύ προσωπικές φωτογραφίες σου. Αργά ή γρήγορα, μπορεί να χρησιμοποιηθούν εναντίον σου, μέσω απειλών και εκβιασμών.
• Ρώτησε έναν φίλο ή μέλος της οικογένειας σου για συμβουλές. Μίλησε για την κατάσταση με άτομα που γνωρίζεις και εμπιστεύεσαι. Ειδικά εάν είσαι ανήλικος/η, είναι επιτακτική ανάγκη να ενημερώσεις τους γονείς σου σε περίπτωση που σε προσεγγίσει κάποιο ύποπτο προφίλ. 
• Ακόμα και αν πέσεις θύμα, κατάγγειλε το άμεσα στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, στο 11188. Κράτα ως αποδείξεις όλα τα μηνύματα και τις πληροφορίες που έχεις μοιραστεί. Κάνε αναφορά του συγκεκριμένου προφίλ και ενημέρωσε την πλατφόρμα μέσω της οποίας είχατε διαδικτυακή επαφή σχετικά με το συμβάν. Επιπλέον, ενημέρωσε την τράπεζα μέσω της οποίας μετέφερες χρήματα, ενδεχομένως να υπάρχουν πιθανότητες να ακυρωθεί η ενέργεια αυτή και να σου επιστραφούν. 
• Μην ντραπείς για την εμπλοκή σου σε μια τέτοια κατάσταση. Οι συγκεκριμένοι δράστες είναι  επαγγελματίες σε αυτό που κάνουν, έχοντας την δυνατότητα να παραπλανήσουν με μεγάλη ευκολία τα άτομα που στοχοποιούν. Μην τους επιτρέψεις να σου δημιουργήσουν αμφιβολίες για τον εαυτό σου, όπως επίσης να σου κλονίσουν την εμπιστοσύνη σου για τους ανθρώπους και τις προθέσεις τους γενικότερα.