Η έννοια της αυτοδικίας είναι διαδεδομένη και βαθιά ριζωμένη στην χώρα μας, αφού θεωρείται αρκετές φορές υποχρέωση κάποιου ή θέμα τιμής ή το ορίζει και το απαιτεί η παράδοση να παρακάμπτει τα έννομα μέσα και να πραγματοποιεί αυθαίρετες ενέργειες. Σύμφωνα με το άρθρο 331 Π.Κ της αυτοδικίας, προβλέπεται τιμωρία με κράτηση ή με πρόστιμο. Όταν τα φαινόμενα αυτοδικίας λαμβάνουν χώρα στο διαδίκτυο μέσων κοινωνικής δικτύωσης ονομάζεται ψηφιακή αυτοδικία.
Με τον όρο digital vigilantism ή ψηφιακή αυτοδικία ορίζεται σύμφωνα με τον Trottier “η διαδικασία όπου οι πολίτες προσβάλλονται συλλογικά από δραστηριότητες άλλων πολιτών και απαντούν συντονισμένα μέσω ψηφιακών πλατφορμών, συμπεριλαμβανομένων των φορητών συσκευών και των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης”. Περιλαμβάνει άμεσες διαδικτυακές ενέργειες στοχευμένης παρακολούθησης, αποτροπής ή τιμωρίας, οι οποίες τείνουν να βασίζονται σε δημόσια καταγγελία ή σε υπερβολική προσοχή και πραγματοποιείται για χάρη της δικαιοσύνης, της τάξης και της ασφάλειας.
Η ψηφιακή αυτοδικία εμφανίζεται με διαφορετικές μορφές, οι οποίες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τέσσερις ομάδες.
- Flagging (Επισήμανση) : Πρόκειται για χαμηλής έντασης αποδοκιμασίες. Πραγματοποιείται με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να ενημερώσουν και προειδοποιήσουν τους ενδιαφερόμενους σχετικά με συμπεριφορές και ενέργειες που θεωρούνται παράνομες και υπερβαίνουν τους κοινωνικούς κανόνες. Συνήθως γίνεται με τη μορφή της δημόσιας αποδοκιμασίας, αποφεύγοντας όμως να δημοσιοποιήσουν και στοχοποιήσουν συγκεκριμένα πρόσωπα που εμπλέκονται, Οι κινητοποίηση τους πραγματοποιείται στο διαδίκτυο μέσω συγκεκριμένων hashtag και μερικές φορές ιστοσελίδων ή σελίδων κοινωνικών μέσων. Ένα παράδειγμα Flagging είναι η δράση καθημερινών ανθρώπων που ασχολούνται με τα κοινά, όπως η ομάδα Street Panthers, οι οποίοι είναι άτομα που έρχονται αντιμέτωπα με την αντικανονική στάθμευση. Στρατηγική τους είναι να επιλύσουν το ζήτημα, μια από τις δράσεις τους είναι η δημιουργία αυτοκόλλητων που κολλούνται πάνω σε παράνομα σταθμευμένα αυτοκίνητα.
- Investigating (Έρευνα): Πρόκειται για συλλογική προσπάθεια εντοπισμού ατόμων που είναι ύποπτoι για αδικήματα, εγκλήματα και τρομοκρατικές ενέργειες. Γίνεται συνήθως υπό τη μορφή πρόσκλησης προς το κοινό μετά από ένα γεγονός, και στη συνέχεια εξελίσσεται σε συγκέντρωση προσωπικών ψηφιακών ιχνών και αρχείων ως αποδεικτικά μέσα, έπειτα το υλικό αυτό κοινοποιείται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στόχος είναι η επίλυση ενός μυστηρίου, αλλά παράλληλα και η αναγνώριση των ατόμων που εμπλέκονται στη συγκεκριμένη υπόθεση. Η ενέργεια μπορεί να γίνει είτε από ανήσυχους πολίτες που μπορεί να μοιραστούν τα ευρήματα τους με τις αρχές, είτε μπορεί να προκληθεί και από τις ίδιες τις αρχές (π.χ. πρόσκληση για εύρεση μαρτύρων). Η δημόσια έκθεση αποτελεί από μόνη της ένα είδους τιμωρίας για το δράστη. Για παράδειγμα, το 2011 στο Βανκούβερ, κατά τη διάρκεια αγώνα χόκεϊ προκλήθηκαν ταραχές και αρκετές φωτογραφίες βανδαλισμού και βίας κοινοποιήθηκαν στο Facebook ακόμη και από τους ίδιους τους δράστες. Η αστυνομία δημιούργησε ειδικό ιστότοπο και παρότρυνε το κοινό να τους κοινοποιήσουν ότι υλικό έχουν αλλά και να ταυτοποιήσουν τυχόν υπόπτους. Η συγκεκριμένη κινητοποίηση παρουσιάστηκε ως μια μορφή πολιτικής δράσης.
- Hounding (Δίωξη): Αυτό το φάσμα είναι η επιτομή της ψηφιακής αυτοδικίας. Εδώ, τα άτομα κινητοποιούνται εναντίον ενός συγκεκριμένου στόχου ύστερα από έντονη οργή. Σκοπός τους είναι η δημόσια κατηγορία του ατόμου, η απαξίωση και η ταπείνωση του μέσω της διαπόμπευσης του δράστη στο διαδίκτυο, δημοσιεύοντας προσωπικές πληροφορίες (όπως διεύθυνση κατοικίας, φωτογραφίες). Οι τακτικές αυτής της ψηφιακής αυτοδικίας περιλαμβάνει το doxing (η πρακτική της έρευνας με βάση το διαδίκτυο και η μετάδοση ιδιωτικών πληροφοριών ή πληροφοριών ταυτοποίησης) με τη μορφή συλλογικής καταδίωξης. Επίσης άλλη τακτική είναι με τη μορφή του hacking, για κοινωνικοπολιτικούς σκοπούς μέσω κυρίως του ακτιβισμού, για να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια τους. Ακόμη μέσω του scambaiting (απάτη) σε αυτή τη περίπτωση οι απατεώνες παρουσιάζονται ως πιθανά θύματα για να εκμαιεύσουν χρήσιμες πληροφορίες για τις αρχές και να εκθέσουν δημόσια τους απατεώνες. Κάποιοι κινητοποιούνται από το αίσθημα του πολιτικού καθήκοντος ή κάποιοι απλώς για διασκέδαση. Η τελευταία τακτική αυτής της αυτοδικίας περιλαμβάνει το crowdsourcing, που αποτελεί τη συντονισμένη έρευνα για την αποκάλυψη των δραστών, που η δράση τους έχει σχηματιστεί σε βίντεο και έχει διαρρεύσει στο διαδίκτυο. Παράδειγμα hounding αποτέλεσε η δράση της ομάδας Dark Justice στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η συγκεκριμένη ομάδα είχε ως στόχο τον εντοπισμό και αποκάλυψη ύποπτων ατόμων για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων. Δημιουργούσαν προφίλ παριστάνοντας ανήλικους σε διάφορες πλατφόρμες επικοινωνίας και περίμεναν μηνύματα από άλλους χρήστες. Όλο το υλικό των συνομιλιών παραδίδονταν στην αστυνομία.
- Organised leaking (Οργανωμένη Αποκάλυψη): Η μορφή αυτή στρέφεται κατά των θεσμών και των οργανισμών. Πραγματοποιείται μέσω συγκεκριμένων διαδικασιών και τεχνολογικών εργαλείων που στοχεύουν στην ενίσχυση και διαχείριση προβληματικών καταστάσεων ή αποκάλυψης εμπιστευτικών και ενοχοποιητικών πληροφοριών. Συνήθως, πραγματοποιείται για λόγους ηθικής τάξης απέναντι σε προβληματικά συστήματα. Οι ερευνητές έχουν μελετήσει τη διαρροή σε διάφορα πολιτικά συστήματα και το βασικό εύρημα τους ήταν ότι, παρά τη συχνότητα των διαρροών, οι δημόσιες διοικήσεις δεν δίνουν προτεραιότητα στη πρόληψη. Για παράδειγμα τους πρώτους μήνες της προεδρίας του Τράμπ στις Η.Π.Α, κυριαρχούσαν τακτικές διαρροές με τις έρευνες να πληθαίνουν υπό τον εισαγγελέα Jeff Sessions.
Η ενασχόληση με την ψηφιακή αυτοδικία ποικίλει, καθώς είναι ένα μέσο μετατροπής της οργής των ανησυχιών για την ασφάλεια ή των παραδοχών περί αδικίας σε αποτελεσματική δράση στο διαδίκτυο. Ως άτυπος αλλά δυνητικά ισχυρός τρόπος κοινωνικού ελέγχου αναστατώνει τους θεσμούς, όπως την αστυνόμευση και τα νομικά συστήματα τα οποία είναι υπεύθυνα για την αποκάλυψη και τη τιμωρία των παραβατικών συμπεριφορών σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο. Η ψηφιακή αυτοδικία πυροδοτείται εύκολα, είναι γεμάτη από λάθη, ακούσιες συνέπειες, αυτοδικαίωση, παρεμβάσεις στην επιβολή του νόμου και σε κάποιες φορές χρησιμοποιείται και βία.
Πηγές:
Ονομάζομαι Κούρεντα Ζωή και είμαι τελειόφοιτη του τμήματος Κοινωνιολογίας με κατεύθυνση εγκληματολογία του Παντείου Πανεπιστημίου. Αυτή τη χρονική περίοδο εκπονώ την πρακτική μου άσκηση στο Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας (CSII), συμμετέχοντας σε δράσεις του Ινστιτούτου και στη συγγραφή άρθρων.