Δρ. Αθηνά Κουφού, Δικηγόρος/ Διδάκτωρ Εγκληματολογίας
Κάθε χρόνο, η 30η Ιουλίου μνημονεύεται ως παγκόσμια ημέρα κατά της εμπορίας ανθρώπων (World Day against Trafficking in Persons), με στόχο την αφύπνιση του κοινού απέναντι σε ένα έγκλημα με ποικίλες εκφάνσεις (εργασιακή, σεξουαλική εκμετάλλευση, εξαναγκασμός σε επαιτεία, καταναγκαστικοί γάμοι, εμπορία οργάνων, κτλ) και «υπόγειο» χαρακτήρα. Φέτος, στις ήδη υπάρχουσες παραμέτρους που διευκολύνουν την τέλεση πράξεων εμπορίας πρέπει να προστεθεί και το ιδιαίτερο πλαίσιο συνθηκών που έχει διαμορφωθεί λόγω της πανδημίας COVID-19, το οποίο, με τη σειρά του, πολλαπλασίασε, σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα κρούσματα εκμετάλλευσης παιδιών.
Ειδικότερα, με βάση έρευνα του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (United Nations Office on Drugs and Crime, UNODC) που δημοσιεύθηκε την 8η Ιουλίου 2021, κατά τη διάρκεια της πανδημίας παρατηρήθηκε αύξηση των κρουσμάτων εμπορίας κοριτσιών με σκοπό την τέλεση καταναγκαστικών γάμων και τη διαδικτυακή σεξουαλική τους εκμετάλλευση. Αντιστοίχως, αύξηση των κρουσμάτων εμπορίας παρατηρήθηκε και στα αγόρια, με σκοπό τον εξαναγκασμό τους σε επαιτεία και τη συμμετοχή τους σε παράνομες δραστηριότητες. Εξάλλου, τα ίδια τα μέτρα περιορισμού κυκλοφορίας και ο επακόλουθος εγκλεισμός λόγω της πανδημίας προκάλεσαν (και προκαλούν) μια διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση για υλικό σχετικό με τη σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών [(child sexual exploitation materials (CSEM)], το οποίο διανέμεται με τη βοήθεια σύγχρονων τεχνολογικών μέσων [Peer-to-peer (P2P) networks, Dark Web, κτλ].
Ήδη, αρκετές χώρες έχουν αναφέρει ότι, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, υπήρξε αύξηση των προσπαθειών διαδικτυακής πρόσβασης σε απαγορευμένο υλικό. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, τον Απρίλιο 2020, έλαβαν χώρα περίπου 9.000.000 απόπειρες εισόδου σε ιστοσελίδες με υλικό σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών, οι οποίες προηγουμένως είχαν μπλοκαριστεί από τις αρμόδιες αρχές. Στην Αυστραλία, η φόρτωση (download) ιστοσελίδων συναφούς υλικού αυξήθηκε κατά 86% μετά τον Μάρτιο 2020 (έναρξη του lockdown στη συγκεκριμένη χώρα). Τέλος, στις Φιλιππίνες, τον Φεβρουάριο 2020, υπήρξαν 59.000 αναφορές περί διακίνησης του ανωτέρω υλικού, με τον Μάρτιο 2020 (ομοίως, μήνας έναρξης lockdown) να φτάνουν τις περισσότερες από 101.000.
Επιπροσθέτως, η πανδημία COVID-19 είχε ως αποτέλεσμα την περιορισμένη πρόσβαση των παιδιών στην εκπαίδευση, άρα και την αύξηση των κρουσμάτων καταναγκαστικής εργασίας και καταναγκαστικών γάμων, δεδομένου ότι οι τελευταίοι αποτελούν τρόπους αποκόμισης πρόσθετου εισοδήματος για τις οικογένειες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα διαβίωσης. Μάλιστα, εκτιμάται ότι τα επόμενα 10 έτη, ως απόρροια της πανδημίας, 10.000.000 κορίτσια θα στοχοποιηθούν, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως «νύφες» σε ανάλογους γάμους. Στην Καμπότζη, για το έτος 2020, λόγω της μαζικής απώλειας θέσεων εργασίας που προκλήθηκε από τον COVID-19, αναφέρθηκε κατακόρυφη αύξηση του αριθμού κοριτσιών-νυφών, με κάποια από τα θύματα να είναι 14 ετών, ενώ αντίστοιχες αναφορές έλαβαν χώρα για τη Βραζιλία και το Νεπάλ. Κατά συνέπεια, το κλείσιμο των σχολείων, σε συνδυασμό με το χαμηλό οικογενειακό εισόδημα ορισμένων νοικοκυριών, ενεργοποίησε τη συμμετοχή του παιδιού στη κάλυψη των οικονομικών αναγκών της οικογένειας (ακόμα και εάν το τελευταίο δεν βρισκόταν σε νόμιμη, προς εργασία, ηλικία), με αποτέλεσμα τις υψηλότερες πιθανότητες στοχοποίησης και εκμετάλλευσής του.
Τέλος, η έρευνα τονίζει το γεγονός ότι, οι περιορισμοί μετακίνησης που επιβλήθηκαν λόγω της πανδημίας είχαν, ως συνέπεια, και τον αντίστοιχο περιορισμό των πιθανοτήτων, για τα θύματα, να δραπετεύσουν από το καθεστώς ομηρίας υπό το οποίο οι διακινητές τους τα είχαν θέσει. Το, δε, κλείσιμο των συνόρων είχε ως επακόλουθο την αναγκαστική παραμονή, επί μήνες, των διασωθέντων θυμάτων εμπορίας σε καταφύγια που βρίσκονται στις χώρες θυματοποίησής τους, χωρίς τη δυνατότητα επιστροφής στην πατρίδα τους. Επίσης, οι υπηρεσίες που παρείχαν κάθε είδους υποστήριξη για τα θύματα (υλική, ψυχολογική, κτλ) υπολειτουργούσαν ή και σταμάτησαν ολοκληρωτικά να λειτουργούν, με αποτέλεσμα τα θύματα να εκτίθενται σε κίνδυνο εκ νέου στοχοποίησης και θυματοποίησής τους.
Συμπερασματικά, η πανδημία COVID-19, ως επιδημιολογική κατάσταση, εξελίσσεται συνεχώς, επιφέροντας τεράστιες αλλαγές στην πορεία της κάθε χώρας, ανεξαρτήτως γεωγραφικών συνόρων και κοινωνικών μοντέλων. Η χάραξη μιας αποτελεσματικότερης αντεγκληματικής πολιτικής, η οποία θα λαμβάνει υπόψιν τις νέες συνθήκες τέλεσης ορισμένων εγκλημάτων (μεταξύ αυτών και της εμπορίας ανθρώπων), καθώς και την αλματώδη χρήση του Διαδικτύου ως παράγοντα στρατολόγησης, αλλά και παραγωγής και διανομής υλικού σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών, πρέπει να βρίσκεται ψηλά στις προτεραιότητες κάθε εθνικού συστήματος απονομής δικαιοσύνης, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τις αρμόδιες αρχές επιβολής του νόμου, τις εισαγγελικές υπηρεσίες και τις δομές υποστήριξης θυμάτων.
Πηγή:
Η Αθηνά Κουφού είναι Διδάκτωρ Εγκληματολογίας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με διατριβή στο αντικείμενο της εμπορίας οργάνων. Έκανε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στις Εγκληματολογικές επιστήμες (πανεπιστήμιο ”La Sapienza”, Ρώμη), με τη διπλωματική της πάνω στα όπλα και την ανάλυση σκηνής εγκλήματος. Έχει συμμετάσχει σε μεγάλο αριθμό συνεδρίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με αντίστοιχη αρθρογραφία.