Κοινωνία, Τεχνολογία

Γιατί η τεχνολογία δεν μας κάνει πιο παραγωγικούς;

Μετάφραση

Μας λένε συχνά ότι ζούμε στην εποχή της τεχνολογικής επανάστασης. Ο κόσμος των επιχειρήσεων και της εργασίας συνεχίζει να μεταμορφώνεται και να βελτιώνεται από τους υπολογιστές, το ίντερνετ και την αυξημένη ταχύτητα της επικοινωνίας, την επεξεργασία δεδομένων, τη ρομποτική και τώρα – την τεχνητή νοημοσύνη. Υπάρχει μόνο ένα μικρό πρόβλημα με όλη αυτή την εξέλιξη – τίποτα απ’ αυτά δε φαίνεται να εμφανίζεται στα οικονομικά δεδομένα. Αν όλη αυτή η τεχνολογία μας βοηθά πράγματι στο να δουλεύουμε γρηγορότερα και καλύτερα, υπάρχουν λίγα δεδομένα που να το επιβεβαιώνουν.

Στο διάστημα μεταξύ 1974 και 2008 η παραγωγικότητα του Ηνωμένου Βασιλείου – το ποσοστό απόδοσης κάθε εργαζομένου – αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό κατά 2,3%. Αλλά ανάμεσα στο 2008 και το 2020 ο ρυθμός της αύξησης της παραγωγικότητας έπεσε περίπου 0.5% το χρόνο. Τους πρώτους τρεις μήνες του τρέχοντος έτους, η παραγωγικότητα του Ηνωμένου Βασιλείου μειώθηκε στην πραγματικότητα κατά 0.6% σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα. Η γενική εικόνα είναι παρόμοια στα περισσότερα δυτικά έθνη. Στις ΗΠΑ, η αύξηση της παραγωγικότητας ανάμεσα στο 1995 και το 2005 ήταν 3.1%, αλλά μετά έπεσε στο 1.4% από το 2005 μέχρι το 2019.

Φαίνεται σαν να συνεχίζουμε να διανύουμε μια τεράστια περίοδο καινοτομίας και τεχνολογικής εξέλιξης, αλλά την ίδια στιγμή, η παραγωγικότητα έχει επιβραδυνθεί. Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτό το παράδοξο;

Ίσως σχετίζεται με το ότι πολλοί χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να αποφύγουν να κάνουν δουλειά. Αντίθετα, μπορεί να επιδίδονται σε ακατάπαυστη αποστολή μηνυμάτων σε φίλους στο Whatsapp, να βλέπουν βίντεο στο Youtube ή απλά να σερφάρουν άσκοπα στο διαδίκτυο. Ή ίσως να υπάρχουν μεγαλύτεροι υποκείμενοι παράγοντες. Η παραγωγικότητα είναι κάτι που οι οικονομολόγοι κοιτούν με προσοχή. Πρόκειται για ένα περίπλοκο ζήτημα και σε συνδυασμό με την κρίση του 2008 και τον τωρινό υψηλό πληθωρισμό, υπολογίζεται ότι υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι ως προς το γιατί η τεχνολογία δεν αυξάνει την παραγωγικότητα.

Ο πρώτος είναι ότι απλώς δεν μετράται σωστά ο αντίκτυπος της τεχνολογίας. Ο δεύτερος είναι ότι οι οικονομικές επαναστάσεις τείνουν να είναι υποθέσεις που εξελίσσονται με αργό ρυθμό. Επομένως, η τεχνολογική αλλαγή συμβαίνει, αλλά μπορεί να περάσουν δεκαετίες προτού δούμε τα πλήρη οφέλη. Η Dame Diane Coyle είναι η επίτιμη καθηγήτρια κοινωνικής πολιτικής στο πανεπιστήμιο του Cambridge, και μια αναγνωρισμένη ειδικός στην μέτρηση της παραγωγικότητας. “Δεν υπάρχει τίποτα που να μην χρησιμοποιεί τώρα την ψηφιακή τεχνολογία, αλλά είναι δύσκολο να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει γιατί τίποτε από όλα αυτά δεν είναι ορατό στις στατιστικές. Απλώς δε συλλέγουμε τα δεδομένα με τρόπους που θα μας βοηθούσαν να καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει”.  Για παράδειγμα, μια εταιρεία, που συνήθιζε να επενδύει στους δικούς της διακομιστές υπολογιστών και στο δικό της τμήμα πληροφορικής, μπορεί τώρα να αναθέτει και τα δύο σε έναν πάροχο στο εξωτερικό, με βάση το υπολογιστικό νέφος. Η εταιρεία που αναλαμβάνει την εξωτερική ανάθεση αποκτά το καλύτερο λογισμικό, το οποίο ενημερώνεται συνεχώς, είναι αξιόπιστο και φθηνό.

Αλλά από την άποψη του τρόπου με τον οποίο μετράμε το μέγεθος της οικονομίας, αυτή η αποτελεσματική κίνηση κάνει την εταιρεία να φαίνεται μικρότερη και όχι μεγαλύτερη. Και δεν φαίνεται πλέον να επενδύει σε αυτόν τον τομέα της υποδομής πληροφορικής της, ο οποίος προηγουμένως θα είχε μετρηθεί ως μέρος της οικονομικής της ανάπτυξης. Η Dame Diane μεταφέρει ένα παράδειγμα από τη βιομηχανική επανάσταση του 19ου αιώνα που θα δείχνει πώς η παραγωγικότητα μπορεί να παραλείπεται από τη στατιστική. “Έχω ένα υπέροχο λεύκωμα στατιστικής του 1885 για το Ηνωμένο Βασίλειο, είναι 120 σελίδες μακρύ, από το οποίο είναι σχεδόν όλο για την γεωργία, και περιέχει 12 σελίδες στα ορυχεία και τους σιδηροδρόμους και τα υφαντουργεία’’, όπως δήλωσε. Αυτό ήταν στην ακμή της βιομηχανικής επανάστασης,  ωστόσο το 90% των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν αφορούσε έναν παλιό, όλο και λιγότερο σημαντικό τομέα της οικονομίας, και μόλις το 10% για αυτό που σήμερα βλέπουμε ως μία από τις σημαντικότερες οικονομικές αλλαγές στην παγκόσμια ιστορία. ‘’Ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε την οικονομία είναι μέσα από τον φακό του πώς ήταν στο παρελθόν, όχι του πώς είναι σήμερα,’’ είναι ο τρόπος που το θέτει η Dame Diane.

Το άλλο επιχείρημα είναι ότι η τωρινή τεχνολογική επανάσταση συμβαίνει, απλά  με πιο αργό ρυθμό από αυτόν που περιμένουμε. Ο Nick Crafts είναι ομότιμος καθηγητής οικονομικής ιστορίας στο University of Sussex Business School. Επισημαίνει ότι οι τεράστιες θαλάσσιες αλλαγές στις οικονομικές επιδόσεις που τείνουμε να θεωρούμε ότι συνέβησαν σχεδόν εν μία νυκτί, στην πραγματικότητα χρειάστηκαν δεκαετίες, και το ίδιο μπορεί κάλλιστα να συμβαίνει και τώρα. “Η ατμομηχανή του James Watt κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1769″ είπε. “Ωστόσο, ο πρώτος εμπορικός σιδηρόδρομος, από το Liverpool μέχρι το Manchester άνοιξε μόλις το 1830, και ο κορμός του σιδηροδρομικού δικτύου χτίστηκε μέχρι το 1850. Αυτό συνέβη 80 χρόνια μετά την πατέντα”.  Φαίνεται ότι το ίδιο μοτίβο συνεχίστηκε και στην χρήση του ηλεκτρισμού. Ο χρόνος από την πρώτη χρήση της λάμπας του Edison το 1879, μέχρι την ηλεκτροδότηση ολόκληρων χωρών και την αντικατάσταση της ατμοκίνητης ενέργειας στη μεταποίηση ήταν τουλάχιστον 40 χρόνια.

Στην πραγματικότητα, ίσως βρισκόμαστε σε ένα παρόμοιο σημείο αυτή τη στιγμή, κάτι σαν αυτό που ο κόσμος βρισκόταν μεταξύ της ακμής της ατμοκίνητης ενέργειας και της πλήρους ανάπτυξης του ηλεκτρισμού. Αλλά η χώρα και οι επιχειρήσεις που μπορούν να κάνουν την καλύτερη και ταχύτερη χρήση της νέας τεχνολογίας θα κερδίσουν τον αγώνα της παραγωγικότητας. Αυτό, όπως συνέβη και με τον ατμό και τον ηλεκτρισμό, φαίνεται να μην εξαρτάται από την ίδια την τεχνολογία αλλά από το πόσο καλά μπορεί κανείς να τη χρησιμοποιήσεις, να την προσαρμόσει και να την εκμεταλλευτεί – εν ολίγοις πόσο ικανός είναι.

Η Dame Diane το βλέπει να συμβαίνει ήδη. “Υπάρχουν πολλά στοιχεία ότι, όποια κι αν είναι η εταιρεία, υπάρχει μια αυξανόμενη απόκλιση μεταξύ εκείνων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν καλά την τεχνολογία και εκείνων που δεν μπορούν.”

“Φαίνεται ότι αν έχεις ανθρώπους με υψηλή εξειδίκευση, έχεις πολλά δεδομένα και ξέρεις πώς να χρησιμοποιείς το εξελιγμένο λογισμικό και μπορείς να αλλάξεις τις διαδικασίες σου, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να χρησιμοποιούν τις πληροφορίες, τότε η παραγωγικότητά σου ανεβαίνει στα ύψη. “Αλλά στον ίδιο τομέα της οικονομίας υπάρχουν άλλες εταιρείες που απλά δεν μπορούν να το κάνουν αυτό”. Η τεχνολογία δεν φαίνεται να είναι το πρόβλημα, και από ορισμένες απόψεις δεν είναι ούτε η λύση. Η υψηλή αύξηση της παραγωγικότητας θα έρθει μόνο σε εκείνους που θα μάθουν πώς να τη χρησιμοποιούν καλύτερα.

Πηγή:

https://www.bbc.com/news/business-66233654