Κατά συρροή δολοφόνοι είναι η νέα επιτυχημένη τηλεοπτική ψυχαγωγία της κοινωνίας του σήμερα. Βιβλία, σειρές, ταινίες και ντοκιμαντέρ που σχετίζονται με αληθινές ιστορίες εγκλημάτων έχουν διεισδύσει στον ψυχισμό των ανθρώπων. Έρευνες της ψυχαγωγικής πλατφόρμας “Netflix” έχουν δείξει ότι η εγκληματολογική σειρά “Jeffrey Dahmer” γνώρισε ευρεία αποδοχή από το κοινό και γρήγορα έλαβε την θέση των πιο δημοφιλών σειρών. Η τηλεοπτική σειρά είχε τόσο μεγάλη απήχηση και επιρροή ώστε οι οικογένειες των θυμάτων του κατά συρροή δολοφόνου ένιωσαν να αναβιώνουν τα γεγονότα και να ξαναζούν τις απώλειες που έχασαν. Σε συνάρτηση με τα παραπάνω, το μεγαλύτερο ποσοστό του κοινού που παρακολουθεί σειρές εγκλημάτων είναι γυναίκες.
Γιατί λοιπόν η παρακολούθηση του “Dahmer” και του κάθε ντοκιμαντέρ εγκλημάτων είναι τόσο ελκυστική;
Καταρχάς πρέπει να σημειωθεί ότι η παρακολούθηση εγκληματικών σειρών δεν καθιστά το άτομο ως περίεργο, αλλά ούτε ως δυνάμει δολοφόνο. Σύμφωνα και με την ψυχολόγο Chivonna Childs: “το να παρακολουθεί κανείς σειρές εγκλημάτων δεν μας κάνει περίεργους ή παράξενους . Είναι στην ανθρώπινη φύση να είμαστε περιπετειώδης”. Ορισμένοι λόγοι που κάνουν τις σειρές εγκλημάτων τόσο εθιστικές είναι οι εξής:
Εξερεύνηση των συναισθημάτων
Τα αληθινά αστυνομικά εγκλήματα επιτρέπουν την βίωση του φόβου και του τρόμου σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον, όπου η απειλή είναι συναρπαστική και όχι απειλητική. Ειδικότερα, η παρακολούθηση τέτοιων αληθινών εγκλημάτων πετυχαίνει την προσομοίωση του φόβου και την έκρηξη αδρεναλίνης κάνοντας τους τηλεθεατές να νιώθουν ότι συμμετέχουν στα γεγονότα, αλλά από μια ασφαλή απόσταση.
Μυστήριο play-by-play
Οι σειρές εξιχνίασης εγκλημάτων δίνει την δυνατότητα στους τηλεθεατές να προχωρήσουν προς στρατηγικές επίλυσης του μυστηρίου. Παρακολουθώντας δράματα αληθινών εγκλημάτων, ξεκλειδώνεται η φυσική επιθυμία επίλυσης γρίφων και η εκκίνηση εικασιών για το ποιος μπορεί να είναι ο εγκληματίας, πριν οι αρχές της επιβολής του νόμου φτάσουν στον πραγματικό ένοχο. Κατά αυτόν τον τρόπο, επιτυγχάνεται η διανοητική διέγερση των ατόμων, αλλά και η αίσθηση ικανοποίησης, ηθικής δικαίωσης και αποκατάστασης όταν στο τέλος πιάνεται ο δολοφόνος.
Ένστικτο επιβίωσης και η “σκοτεινή πλευρά”
Η παρακολούθηση αληθινών εγκλημάτων ξυπνά ένα αρχέγονο συναίσθημα, αυτό της επιβίωσης. Η προβολή των γεγονότων από τα μάτια του δράστη, δίνει την ευκαιρία στους τηλεθεατές να αναβιώσουν συναισθήματα άγχους και τρόμου, ενώ επιτυγχάνεται η προσομοίωση ενός “παιχνιδιού” αρπακτικού και θηράματος. Επίσης, η προβολή εγκληματικών και βίαιων πράξεων γοητεύει το κοινό για τα όρια της ανθρώπινης φύσης. Πιο συγκεκριμένα, η παρακολούθηση ενός άλλου ανθρώπου να διαπράττει φριχτά εγκλήματα, μαρτυρά τις αποκλίνουσες συμπεριφορές που μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος και για το μέχρι που είναι ικανός να φτάσει. Στην ουσία, είναι ελκυστικό και συναρπαστικό να παρακολουθούν οι άνθρωποι με ασφάλεια τις δικές τους σκοτεινές πλευρές, χωρίς ταυτόχρονα να δέχονται τις ηθικές συνέπειες των παρεμβατικών πράξεων. Η καθολικότητα της ανθρώπινης φύσης μας συνδέει όλους μας και ίσως για αυτό μερικοί προσπαθούν να αναλύσουν τις προθέσεις των εγκληματιών, προσπαθώντας ταυτόχρονα να καταλάβουν τις ορμές και τα κατώτερα ένστικτα της επιβίωσης του ανθρώπου εν γένει.
Γιατί οι εγκληματικές σειρές τύπου “Dahmer” αρέσουν περισσότερο στις γυναίκες;
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Ηνωμένου Βασιλείου, το κοινό που παρακολουθεί στην τηλεόραση σειρές αληθινών εγκλημάτων για τους κατά συρροή δολοφόνους αποτελείται από 80-85% γυναίκες. Κάποιες θεωρίες που δικαιολογούν το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών είναι οι παρακάτω:
Ταύτιση με το θύμα:
Στατιστικά οι άντρες είναι πιο πιθανό να διαπράξουν ένα έγκλημα σε σχέση με τις γυναίκες, με τις τελευταίες να αποτελούν τα περισσότερα θύματα από εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί από άντρες. Σύμφωνα με τον Εθνικό Συνασπισμό κατά της Ενδοοικογενειακής Βίας, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν περίπου το 70% των θυμάτων των κατά συρροή δολοφόνων μεταξύ του 1985 και 2010. Κατά αυτόν τον τρόπο, η παρακολούθηση τέτοιων εγκληματικών σειρών ωθεί τις γυναίκες ασυνείδητα ή υποσυνείδητα να ταυτίζονται με το θύμα και να νιώσουν συμπόνια για αυτό. Οι γυναίκες μπορούν να δουν τον εαυτό τους στις αφηγήσεις και να επενδύσουν συναισθηματικά στην ιστορική εξέλιξη του εγκλήματος, να νιώσουν ενσυναίσθηση για το θύμα.
Πιθανοί τρόποι απόδρασης:
Οι γυναίκες από μικρή ηλικία μαθαίνουν να βρίσκονται σε εγρήγορση για πιθανούς κινδύνους, όπως να μην περπατάνε μόνες τους στο σκοτάδι ή να μην μιλάνε σε αγνώστους στον δρόμο. Κατά αυτόν τον τρόπο, βρίσκονται σε επιφυλακή και δίνουν προσοχή σε ιστορίες με εγκληματίες που κυνηγούν για σεξουαλικά κίνητρα τα θηράματά τους μέσα στο σκοτάδι. Έτσι, οι γυναίκες από ασφαλή απόσταση, μαθαίνουν για την αυτοάμυνα, να παίρνουν σαφές προφυλάξεις και να σκεφτούν πιθανά σενάρια για το πως θα μπορούσαν να αποδράσουν οι ίδιες από αυτήν την κατάσταση. Όπως σημειώνει και η ψυχολόγος Chivonna Childs: “Θέλουμε να παρακολουθούμε το αληθινό έγκλημα εν μέρει για μάθουμε πως να αποφεύγουμε να είμαστε τα θύματα”.
Καταπιεσμένα αισθήματα οργής και ηθική δικαίωση:
Είναι γεγονός ότι κοινωνικά οι γυναίκες έχουν μάθει να συμπεριφέρονται “θηλυκά” και “καθώς πρέπει”, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να έχουν μια σκοτεινή πλευρά. Η παρακολούθηση εγκληματικών σειρών δίνει την δυνατότητα στις γυναίκες να εξωτερικεύσουν τα καταπιεσμένα αισθήματα οργής, όταν βλέπουν να καταπατάται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια από τον δολοφόνο. Επίσης, οι γυναίκες κυριεύονται από μια εσωτερική λαχτάρα για την αποκατάσταση της δικαιοσύνης, για αυτό παρακολουθούν μέχρι τέλους ώστε να τιμωρηθεί ο δολοφόνος και να θριαμβεύσει η ειρήνη. Όπως προσθέτει και η Marni Feuerman, κλινική κοινωνική λειτουργός: “οι γυναίκες δεν κοινωνικοποιούνται για να γίνονται βίαιες ή ακόμη να εκφράζουν οργή ή άλλα έντονα συναισθήματα. Το να βλέπεις μια άλλη γυναίκα (ή οποιονδήποτε άλλο) να σκοτώνει έναν άντρα που τους έχει αδικήσει, μπορεί να προσφέρει στον θεατή μια αίσθηση ενδυνάμωσης”.
Συνεπώς είναι απολύτως φυσιολογική η αγάπη για τις εγκληματικές σειρές. Ως πηγή ψυχαγωγίας, τα αληθινά αστυνομικά εγκλήματα επιτρέπουν την αναβίωση τρόμου και φόβου από ένα ελεγχόμενο και προστατευόμενο περιβάλλον, ενώ κυρίως για τις γυναίκες ο φόβος αποτελεί τροφή για την συνέχιση της ιστορίας ώστε να ανταπεξέλθουν σε έναν σκληρό κόσμο αναμενόμενου εγκλήματος.
Πηγές:
Ονομάζομαι Ελένη Γεροντίδη και είμαι τελειόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στην διάρκεια των σπουδών μου έχω παρακολουθήσει σεμινάρια εγκληματολογίας και συγκεκριμένα για τα γραφολογικά γνωρίσματα ενός δράστη. Ασχολούμαι με την ψυχολογική βοήθεια και την σχολική εκπαίδευση ατόμων με ΔΕΠΥ και την συγκεκριμένη περίοδο εκτελώ την πρακτική μου στο Διεθνές Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας συμμετέχοντας στην αρθρογραφία και την ψυχολογική στήριξη θυμάτων του διαδικτύου.