Gaslighting | Τι είναι και ποιες τακτικές χρησιμοποιεί ο δράστης

Το “gaslighting” πρόκειται για μία ύπουλη μορφή ψυχολογικής κακοποίησης, η οποία έγκειται στην προσπάθεια χειραγώγησης του θύματος, κάνοντας το να αμφιβάλλει για τα συναισθήματα και τη λογική του. Συνήθως απαντάται σε συντροφικές σχέσεις, αλλά μπορεί να ενυπάρχει και σε άλλου είδους σχέσεις, όπως φιλικές ή μεταξύ των μελών της οικογένειας.

Το gaslighting ως κοινωνικό φαινόμενο έχει σαφή έμφυλη διάσταση, καθώς κατά κύριο λόγο συναντάται σε άνισες προσωπικές σχέσεις όπου οι δράστες ενεργοποιούν τα έμφυλα στερεότυπα για να επιτύχουν τον σκοπό τους. Συχνά, οι δράστες μπορεί να πάσχουν από ψυχικές διαταραχές, όπως Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας (NPD) ή Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας (BPD), και χρησιμοποιούν αυτό το είδος συναισθηματικής κακοποίησης στην προσπάθεια τους να ασκήσουν εξουσία πάνω σε ένα άλλο άτομο.

Πώς λειτουργεί;

Το gaslighting πρόκειται για μια πρακτική που υπονομεύει την αντίληψη του ατόμου για την πραγματικότητα. Κάνει το θύμα να αμφισβητεί τον ίδιο του τον εαυτό, τις αναμνήσεις του, την κριτική του ικανότητα και την αυτοαξία του, ωθώντας τον σε έναν διαρκή προβληματισμό μήπως κάνει κάτι λάθος ή μήπως δεν αξίζει αρκετά, επηρεάζοντας αρνητικά την ψυχική του υγεία.

Οι τακτικές

• Διαρκή ψέματα. Το ψέμα και η διαστρέβλωση της πραγματικότητας αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία του gaslighting. To άτομο λέει κραυγαλέα ψέματα, τα οποία, φυσικά, δεν παραδέχεται ακόμη και αν αποκαλυφθούν. Παρόλο που το θύμα μπορεί να γνωρίζει την αλήθεια, ο δράστης είναι τόσο πειστικός και με μεγάλη ευκολία πλάθει ιστορίες για να καλύψει τα ψέματά του, με αποτέλεσμα να καταλήγει να πείθει το θύμα, δημιουργώντας του αμφιβολίες για την ορθότητα της κρίσης του.
• Απαξίωση. Όταν το θύμα κάνει ερωτήσεις στον δράστη και τον αντιμετωπίζει κατά μέτωπο για τα ψέματα του, εκείνος μπορεί να αλλάξει το θέμα της συζήτησης ή να απαντήσει με μία ερώτηση. Αυτό, όχι μόνο κάνει το θύμα να χάσει τον ειρμό της σκέψης του, αλλά και να αμφισβητήσει την ανάγκη του να συζητήσει γι’αυτό το θέμα, όσο σημαντικό κι αν είναι, εφόσον ο συνδιαλεγόμενος δεν προτίθεται να απαντήσει.
• Ψεύτικα λόγια. Πολύ συχνά το άτομο που επιδίδεται σε συμπεριφορά gaslighting θα χρησιμοποιήσει “γλυκόλογα”, του τύπου “Ξέρεις πόσο σ’αγαπώ. Δε θα σου έκανα ποτέ κακό.” για να εξομαλύνει την κατάσταση. Αυτές οι λέξεις είναι μη αυθεντικές και ανυπόστατες και εκστομίζονται μόνο και μόνο για να πείσουν το θύμα να συγχωρήσει τον δράστη ή να παραβλέψει τη λανθασμένη συμπεριφορά του.
• Μετατόπιση ευθυνών. Η μετατόπιση ευθυνών είναι άλλη μία κοινή τακτική που χρησιμοποιεί ο δράστης. Σε κάθε συζήτηση που γίνεται καταλήγει να κατηγορεί το θύμα για ό,τι συνέβη. Ακόμη και όταν το θύμα προσπαθεί να εκφράσει το παράπονο του για τη συμπεριφορά του δράστη, εκείνος προσπαθεί να ρίξει το φταίξιμο στο ίδιο το θύμα, κάνοντας το να αναρωτιέται αν τελικά ευθύνεται για τον τρόπο που φέρεται ο δράστης.  
• Δεν αναγνωρίζουν τα λάθη τους. Τα άτομα που επιδίδονται σε εκφοβιστικές συμπεριφορές και συναισθηματική κακοποίηση αρνούνται ότι έκαναν κάτι κακό για να αποφύγουν να αναλάβουν την ευθύνη  του λάθους τους. Αυτή η άρνηση μπορεί να κάνει το θύμα να αισθάνεται αόρατο, ασήμαντο και να καταρρακώσει την αυτοπεποίθηση του, κάνοντάς το να πιστεύει ότι δεν έχει καμία σημασία το πώς νιώθει.

Οι παραπάνω είναι μόνο μερικές από τις τακτικές που χρησιμοποιεί ο δράστης για να χειραγωγήσει το θύμα. Όταν φτάνεις στο σημείο να αμφισβητείς την κρίση σου και τον ίδιο σου τον εαυτό, είναι αρκετά δύσκολο να καταλάβεις ότι υφίστασαι gaslighting. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να μη δέχεσαι άκριτα ό,τι σου λένε και πάνω απ’όλους και απ’όλα να εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου. Μην αφήνεις τα λόγια να σε συνεπάρουν και να σε οδηγήσουν σε λάθος συμπεράσματα. Κι εάν δυσκολεύεσαι να αντιμετωπίσεις μία τέτοια συμπεριφορά, μπορείς πάντα να ζητήσεις τη βοήθεια των δικών σου ανθρώπων ή κάποιου επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Πηγή : verywellmind.com