09 Οκτ
Κοινωνία, Παιδιά

Εξαφάνιση ανήλικου: Γιατί τα παιδιά εξαφανίζονται; Το προφίλ των δραστών και πως μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε

Γράφει η Καλλιόπη Ιωάννου, Κλινική Εγκληματολόγος & Διευθύντρια του Διεθνούς Ινστιτούτου για την Κυβερνοασφάλεια (CSIi) & η Μαρίνα Καρατζαφέρη, Κοινωνική Επιστήμονας

Στοιχεία-Σοκ για τις εξαφανίσεις στην Ελλάδα:

Σχεδόν κάθε μέρα δηλώνεται η εξαφάνιση ενός παιδιού. Το 2018, εξαφανίστηκαν στην Ελλάδα 299 παιδιά, σύμφωνα με την Ελληνική Αστυνομία, 123 αγόρια, από τα οποία ανευρέθηκαν τα 96 και αναζητούνται 27. Την ίδια χρονιά, εξαφανίστηκαν 176 κορίτσια, βρέθηκαν τα 161 και αναζητούνται 15. Το ποσοστό ανεύρεσης ανέρχεται για το 2018 στο 85,9% και για το πρώτο 4μηνο του 2019 στο 82,2%, αριθμοί, που καταδεικνύουν, πως η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ανευρέσεων σε όλη την Ευρώπη και ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο.

Το 2019 έως και το πρώτο τετράμηνο του 2020, 163 εξαφανισμένα παιδιά αναζητήθηκαν εκ των οποίων τα 138 εντοπίστηκαν, καθώς και 12 ενήλικες, εκ των οποίων οι 10 βρέθηκαν. Για 16 παιδιά ενεργοποιήθηκε το Amber Alert Hellas, ενώ για 8 ενήλικες ενεργοποιήθηκε η νέα υπηρεσία Missing Alert Hellas, που απευθύνεται σε άτομα από 18 έως 60 ετών, τα οποία ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες και ομάδες υψηλού κινδύνου. Ο προϊστάμενος της Υποδιεύθυνσης Αναζητήσεων της ΕΛΑΣ, διευκρίνισε, πως το ποσοστό ανεύρεσης είναι πολύ μεγαλύτερο. Τα στοιχεία δεν αντιστοιχούν απόλυτα στην πραγματικότητα, γιατί συχνά, οι γονείς ή κηδεμόνες βρίσκουν τα παιδιά, αλλά δεν επιστρέφουν να το δηλώσουν στην αστυνομία. Οι περισσότερες εξαφανίσεις έχουν καταγραφεί στην Αττική σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Το μεγαλύτερο ποσοστό εξαφανίσεων ανήκει στις ηλικίες 13-18 ετών. Συνήθως, οι εξαφανίσεις των μικρότερων παιδιών, έως 12 ετών, αφορούν γονικές αρπαγές. Επίσης σε μια προσπάθεια να καλύψουν το μέγεθος των εξαφανίσεων λένε ότι: Τα στοιχεία δεν αντιστοιχούν απόλυτα στην πραγματικότητα, γιατί συχνά, οι γονείς ή κηδεμόνες βρίσκουν τα παιδιά, αλλά δεν επιστρέφουν να το δηλώσουν στην Αστυνομία.

Οι κατηγορίες των παιδιών που εξαφανίζονται

Η φυγή των εφήβων είναι η συχνότερη ομάδα εξαφανίσεων. Ακολουθούν οι εξαφανίσεις μεταναστών και προσφύγων κατά την προσπάθεια εισόδου τους στη χώρα. Η έλλειψη καταγραφής των στοιχείων τους και ο δύσκολος τρόπος με τον οποίον εισέρχονται κάνει ακόμα πιο δύσκολο τον εντοπισμό αυτών των παιδιών. 

Υπάρχει επίσης η  γονική  ή  διεθνής αρπαγή,  όπως ονομάζεται στη βιβλιογραφία, όπου ένας βιολογικός γονέας που του έχουν αφαιρεθεί τα γονικά του δικαιώματα, αρπάζει το παιδί απ’ αυτόν που ασκεί την επιμέλεια. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει συχνά και το βλέπουμε και στην Ελλάδα.

Αυτός που αρπάζει το παιδί, επιστρέφει με αυτό στην χώρα όπου κατάγεται. Επιπλέον, υπάρχουν και οι αρπαγές παιδιών από τρίτα πρόσωπα, εντελώς άσχετα με το παιδί. Είναι, για παράδειγμα, περιπτώσεις όπου ζητούνται λύτρα. Στην Ελλάδα, ευτυχώς, δεν έχουμε σχεδόν καθόλου τέτοιου είδους περιστατικά.

Η τελευταία κατηγορία είναι η λεγόμενη «ανησυχητική εξαφάνιση». Πρόκειται συνήθως για ένα παιδί μικρής ηλικίας που την ώρα που εξαφανίζεται, δεν γνωρίζει κανείς τι του έχει συμβεί. Συνήθως αυτά τα παιδιά έχουν χάσει τον προσανατολισμό τους ή τους έχει συμβεί ένα ατύχημα, π.χ. να πέσουν μέσα σε ένα πηγάδι. Οι ανησυχητικές εξαφανίσεις δεν έχουν καθόλου ποιοτικά χαρακτηριστικά, αλλά ανησυχούν, γιατί μπορεί να ενέχουν τραυματισμό, ατύχημα ή, ακόμα και δυστύχημα. Έχουν συμβεί ατυχήματα στον δρόμο και έχουν βρεθεί παιδιά σε επικίνδυνα εγκαταλειμμένα κτίρια ή οικοδομές. Την ίδια στιγμή, ένα παιδί εκτεθειμένο, είναι εύκολο να γίνει λεία στα χέρια ενός σεξουαλικού παραβάτη. Ενός αγνώστου. Μπορεί όμως και να βρίσκεται στο σπίτι κάποιου που το ξέρει και έχει συνεννοηθεί μαζί του, το έχει δηλαδή καθοδηγήσει προς την κακοποίησή του έπειτα από συνεννόηση.


Τα πιο συνηθισμένα αίτια γύρω από την αρπαγή ανηλίκων:

1) Φτώχεια & Ανεργία: Το υψηλό ποσοστό ανεργίας σε πολλές χώρες οδηγεί πολλούς στο να βρουν άλλους τρόπους για να κερδίσουν χρήματα – και ορισμένοι από αυτούς τους τρόπους είναι παράνομοι. Η απαγωγή ενός παιδιού, ειδικά από μία πλούσια οικογένεια, μπορεί να αποβεί σε μια προσοδοφόρα επιχείρηση. Ένας άνεργος μπορεί να πιστεύει ότι όταν απαγάγει κάποιον που είναι πλούσιος, μπορεί να καταφέρει να γίνει πλούσιος και ο ίδιος.
2) Αναλφαβητισμός: Όταν οι άνθρωποι ξέρουν να διαβάζουν και να γράφουν, μπορούν να αποκτήσουν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να μορφωθούν, να βρουν δουλειά και να ζήσουν μια παραγωγική ζωή. H μόρφωση μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομείται μια βαθύτερη κατανόηση της ηθικής κρίσης και λήψης αποφάσεων του ατόμου. Πολλοί απαγωγείς για παράδειγμα γίνονται πιόνια στα χέρια ενός ευρύτερου εγκληματικού δικτύου που τους δίνει εντολές με αντάλλαγμα τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής τους.
3) Απληστία: Μερικοί άνθρωποι δεν είναι ικανοποιημένοι με αυτά που έχουν και επιθυμούν να αγοράσουν όλο και περισσότερα πράγματα – είτε πρόκειται για ρούχα, αυτοκίνητα, σπίτια ή κοσμήματα. Αυτό το είδος ατόμων μπορεί να στραφεί στο έγκλημα για να κερδίσει περισσότερα χρήματα. Ένας άπληστος επιχειρηματίας μπορεί να απαγάγει το παιδί του επιχειρηματικού του ανταγωνιστή αποζητώντας λύτρα για να γίνει πλουσιότερος.
4) Παραφιλία: Το παιδί απαγάγεται προκειμένου ο θύτης να ικανοποιήσει τις σεξουαλικές του ορέξεις. Η παιδεραστία είναι μια ψυχιατρική διαταραχή στην οποία ένας ενήλικας ή ένας μεγαλύτερος έφηβος βιώνει μια πρωταρχική ή αποκλειστική σεξουαλική έλξη για παιδιά προεφηβικής ηλικίας.


Το προφίλ των δραστών

Το modus operandi όπως και τα χαρακτηριστικά των δραστών διαφέρουν ανάλογα με το είδος της απαγωγής. Τα πιο γνωστά είδη αρπαγής ανηλίκων είναι αυτά που διαπράττονται από:

α) κάποιον άγνωστο,

β) μέλος της οικογένειας και

γ) κάποιο οικείο άτομο του θύματος (οικογενειακός φίλος/γνωστός/ γείτονας/babysitter κοκ).

Τα ευρήματα σχετικών ερευνών γύρω από το background των απαγωγέων ανηλίκων καταδεικνύουν ότι στις περισσότερες υποθέσεις, οι δράστες σχετίζονται με οργανωμένο έγκλημα (εμπόριο οργάνων/ trafficking/ εμπόριο ναρκωτικών/ παιδικής πορνογραφίας κοκ). Ακολουθούν οι απαγωγές στις οποίες εμπλέκονται μέλη της οικογένειας και τέλος απαγωγές με σεξουαλικά κίνητρα και παραδοσιακές απαγωγές λύτρων.

Ιδιαίτερη προσοχή: Οι απαγωγείς είναι πιο πιθανό να καταδικαστούν για ένα νέο αδίκημα απαγωγής από ότι να καταδικαστούν για άλλα σοβαρά αδικήματα (π.χ ανθρωποκτονίας). Έρευνες έχουν δείξει ότι πέντε στους 100 απαγωγείς που έχουν καταδικαστεί την πρώτη φορά για απαγωγή, θα καταδικαστούν ξανά για αυτό το αδίκημα εντός 20 ετών.


Εξαφάνιση παιδιού: Η διαδικασία όταν γίνει γνωστή

Σε κάθε περίπτωση, η δήλωση εξαφάνισης πρέπει να υποβάλλεται άμεσα, χωρίς καμία καθυστέρηση. Με το που αντιλαμβάνονται οι γονείς ότι τους παιδί τους έχει εξαφανιστεί, πρέπει να ειδοποιούν αμέσως τις αστυνομικές αρχές, αλλά και την ευρωπαϊκή γραμμή 116000. Όλα γίνονται ταυτόχρονα και παράλληλα. Δηλαδή: Ενημέρωση ομάδας ΔΙΑΣ, Άμεσης Δράσης, ενημέρωση οδηγών λεωφορείων, οδηγών ταξί, ενημέρωση νοσοκομείων, λήψη ιστορικού από την οικογένεια αλλά και των εγγράφων που χρειάζονται για να ενεργοποιηθούν οι μηχανισμοί της ενημέρωσης, όπως τα σωματικά στοιχεία που βοηθούν στην αναγνώριση, η φωτογραφία του παιδιού κτλ. Αν η αστυνομία αποφασίσει ότι τα στοιχεία του παιδιού δεν πρέπει να δημοσιοποιηθούν γιατί μπορεί να κινδυνέψει, τότε δεν το κάνουν. Αν επίσης μια εξαφάνιση πάρει χαρακτηριστικά εγκλήματος, τότε ασχολείται μόνο η αστυνομία με την υπόθεση.

Η πόρτα ανοίγει και το παιδί φεύγει…. Τι πρέπει να κάνεις; Πρακτικές Συμβουλές για ΟΛΟΥΣ!

• Βρείτε την πιο πρόσφατη φωτογραφία και αναφέρετε ΑΜΕΣΑ την εξαφάνιση στο Τμήμα Ασφαλείας της περιοχής σας. ΓΙΑ ΑΝΗΛΙΚΟΥΣ ΔΕΝ ΙΣΧΥΕΙ Η ΑΝΑΜΟΝΗ ΤΩΝ 24 ΩΡΩΝ.
• Επικοινωνήστε με το 116000, την Ευρωπαϊκή Γραμμή για τα Εξαφανισμένα Παιδιά ή την Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας στο 1107 που λειτουργούν δωρεάν σε καθημερινή 24ωρη βάση. Θα λάβετε τις κατάλληλες κατευθύνσεις άμεσα, καθώς οι πρώτες ώρες και το τι θα γίνει μέσα σε αυτές παίζουν σημαντικό ρόλο για την έκβαση της εξαφάνισης.
• Να θυμηθείτε αν είχε λόγο να φύγει. Εάν είχε συμβεί κάτι. Είναι πολύ σημαντική πληροφορία για να προσεγγίσει κάποιος το παιδί.
• Έχει ξαναφύγει έστω και για λίγο; Πού έχει πάει; Με ποιον μίλησε; Είναι σημαντικό να ελεγχθούν και αυτές οι πληροφορίες.
• Έχει πάρει χρήματα; Ταυτότητα; Ρούχα;
• Επικοινωνήστε με φίλους, γνωστούς και συγγενείς. Πιθανά να είναι κάπου που νοιώθει ασφάλεια.
• Προσπαθήστε να επικοινωνήσετε μαζί του μέσω κινητού, sms, e-mail, σελίδων κοινωνικής δικτύωσης (τύπου Facebook). Βοηθήστε το να καταλάβει ότι νοιάζεσαι και το ψάχνεις.
• Σε περίπτωση που το παιδί επικοινωνήσει μαζί σας δείξτε του την αγάπη και το ενδιαφέρον σας και όχι το θυμό ή την απογοήτευση σας. Εξασφαλίστε την επικοινωνία μαζί του.

Είναι επιτέλους καιρός να επικεντρωθούμε όλοι μαζί στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο και όχι μόνο, ενισχύοντας τη νομοθεσία, την έρευνα και τη λειτουργία των αρμόδιων υπηρεσιών. Το οφείλουμε πρώτα από όλα στα παιδιά και της οικογένειές τους και μετά στην Κοινωνία μας!