Είναι τελικά τα λογισμικά παρακολούθησης των μαθητών και γενικότερα των παιδιών τόσο λειτουργικά όσο πιστεύεται;

Γράφει η Μαρία Μηνούδη, φοιτήτρια Εγκληματολογικής Ψυχολογίας

Τα λογισμικά παρακολούθησης μαθητών, γίνονται ολοένα και πιο συνήθη μετά από την πανδημία του Covid-19, όπου τα παιδιά αναγκάστηκαν να στραφούν στην εξ- αποστάσεως εκπαίδευση. Σε χώρες όπως τις ΗΠΑ , τα παιδιά προμηθεύονταν από τα σχολεία τους τις ηλεκτρονικές συσκευές (laptop ή tablet), οι οποίες ήταν αναγκαίες για την εκπαίδευσή τους. Αυτές οι συσκευές περιείχαν μέσα ένα λογισμικό παρακολούθησης, αλλά και φίλτρα για την αναζήτηση πληροφορίων στο ίντερνετ.

Κάποιοι διευθυντές υποστηρίζουν πως τέτοια λογισμικά είναι αναγκαία για την διασφάλισή της ασφαλούς περιήγησης στο διαδίκτυο αλλά ένα μεγάλο ποσοστό γονέων και καθηγητών εκφράζουν μεγάλες ανησυχίες. Αναλυτικότερα, τα εργαλεία φιλτραρίσματος καθιστούν για τους/τις μαθητές/τριες δυσκολότερη την πρόσβαση σε πληροφορίες και χρήσιμο περιεχόμενο για τις εργασίες τους. Οι πληροφορίες αυτές εκτός από την συμβολή τους στα μαθήματα των παιδιών, τα βοηθάνε να καλλιεργηθούν, αλλά και να αναπτυχθούν πνευματικά. Επίσης, λόγω των φίλτρων τα παιδιά είναι αποστασιοποιημένα από ευαίσθητα θέματα, όπως την αναζήτηση πληροφοριών για θέματα σεξουαλικότητας. Η προσθήκη περιορισμού, λόγου χάριν, στην αναζήτηση περιεχομένου σχετικά με την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, περιθωριοποιεί τα παιδιά που ανήκουν σε αυτή,  περνώντας παράλληλα και το μήνυμα πως μια τέτοια αναζήτηση, και πόσο μάλλον να είσαι μέλος στην κοινότητα, είναι κάτι μη αποδεκτό.

Οι κινήσεις των παιδιών στο διαδίκτυο δεν παύουν να παρακολουθούνται όταν αυτά σταματήσουν την χρήση τους για τις σχολικές εργασίες. Τα λογισμικά αυτά, εκτός από την μαθητική δραστηριότητα των παιδιών, παρακολουθούν και την καθημερινή τους ζωή θέτοντας σε κίνδυνο τα προσωπικά τους δεδομένα. Υπάρχουν περιστατικά, όπου μαθητές έχουν δεχθεί παρατηρήσεις ή ακόμα και τιμωρίες εξαιτίας της παρακολούθησης, για παράδειγμά, των συνομιλίων με τους φίλους τους, οι οποίες μπορεί να  περιέχουν κάποια υβριστικά μηνύματα. Επιπροσθέτως, μαθητές που δεν έχουν ως μητρική γλώσσα τα αγγλικά, είναι πιθανόν να βρεθούν τιμωρημένοι για την χρήση δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης. Έχοντας τα παιδιά το συναίσθημα της συνεχής παρακολούθησης, είναι πολύ πιθανόν να πιέζουν τον εαυτό τους για πράγματα τα όποια δεν θα ήθελαν να μαθευτούν σε τρίτους, όπως μία αναζήτηση σχετικά με την ανάγκη της ψυχολογικής υποστήριξης ή την αντιμετώπιση μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.

Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά που δέχονται γονικό έλεγχο. Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχει διαδοθεί η χρήση εφαρμογών που ασκούν γονικό έλεγχο και παρακολουθούν την κάθε κίνηση του παιδιού. Οι δυνατότητες που παρέχουν αυτές οι εφαρμογές είναι : η γεωγραφική παρακολούθηση, η ενεργοποίηση του μικροφώνου ώστε να μπορεί ο γονέας να ακούει τυχόν συζητήσεις, η ενημέρωση για τυχόν παραβίαση γεωγραφικών ορίων που έχει θέσει ο γονέας, ενημερώσεις σχετικά με ατυχήματα και ούτω καθεξής.

Οι γονείς πιστεύουν πως με αυτές τις εφαρμογές το παιδί θα παραμείνει ασφαλές και πως ο πλήρης έλεγχος των παιδιών τους είναι άκακος και σχεδόν απαραίτητος στη σημερινή εποχή. Αντιθέτως, είναι άγνωστο αν όντως τα παιδιά παραμένουν ασφαλή και πράττουν με ωριμότητα. Το μόνο σίγουρο είναι πως επηρεάζεται η σχέση μεταξύ γονέα-παιδιού, καθώς πλήττεται η εμπιστοσύνη. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να αποφασίζουν αυτόνομα και να προστατεύουν τον εαυτό τους,  για να μπορέσουν στην ενήλικη ζωή τους να ανεξαρτητοποιηθούν εύκολα.

Το πιο σημαντικό απ’ όλα όμως, είναι να παρέχεται στο παιδί ο προσωπικός χώρος και χρόνος καλλιέργειας και ανάπτυξης, καθώς και το συναίσθημα της εμπιστοσύνης και αγάπης από τους γονείς. Η εμπιστοσύνη είναι κάτι που χτίζεται δύσκολα και κανένα λογισμικό παρακολούθησης δεν μπορεί να την αντικαταστήσει.

Πηγές:

https://gizmodo.com/school-surveillance-harm-kids-homework-report-1850854919

https://www.wired.com/story/student-monitoring-software-privacy-in-schools/

https://www.kathimerini.gr/society/561841234/min-parakoloytheite-ta-paidia-empisteytheite-ta/