Ποιος δεν έχει ακούσει για μεγάλα οικονομικά εγκλήματα; Σκάνδαλα, τα οποία αν και αποκαλύπτονται αραιά και πού, όταν βγουν στο φως απασχολούν την κοινή γνώμη και προκαλούν προβληματισμούς. Παράλληλα, παρατηρούμε τους τρόπους με τους οποίους οι ταχύτατες τεχνολογικές αλλαγές επηρεάζουν σχεδόν κάθε τομέα της καθημερινότητας. “Παραδοσιακά” εγκλήματα αλλάζουν μορφή, διαπράττονται όλο και συχνότερα με τη βοήθεια της τεχνολογίας, γεγονός που αποτελεί μεγάλη πρόκληση για το σύστημα δικαιοσύνης.
Τα εγκλήματα που διαπράττονται κερδοσκοπικά, από άτομα που κατέχουν υψηλές θέσεις, με οικονομικά ή προσωπικά κίνητρα είναι γνωστά ως «εγκλήματα του λευκού κολάρου ή εγκλήματα λευκού περιλαίμιου (white-collar crimes)». Ποια είναι όμως η σχέση τους με το κυβερνοέγκλημα;
Οποιοδήποτε έγκλημα διαπράττεται στο διαδίκτυο αναφέρεται ως κυβερνοέγκλημα και όταν ένα τέτοιο έγκλημα είναι μη βίαιο και έχει ως στόχο καθαρά το οικονομικό όφελος, τότε μετατρέπεται σε έγκλημα λευκού κολάρου, σε αντίθεση με το έγκλημα του δρόμου, που είναι, τουλάχιστον δυνάμει, βίαιο. Πολλά κυβερνοεγκλήματα είναι και εγκλήματα λευκού κολάρου. Μπορεί να γίνει όμως, ένας διαχωρισμός ανάλογα με τη βαρύτητα του ρόλου της τεχνολογίας στη διάπραξη του εγκλήματος (βοηθητικός ή κεντρικός ρόλος).
Σε αντίθεση με τον «hacker» που είναι συνήθως νεαρός και μπορεί να μην έχει πτυχίο ή επίσημη εκπαίδευση, ο τυπικός εγκληματίας «λευκού κολάρου» είναι μεγαλύτερος σε ηλικία, συνήθως μεσήλικας, στέλεχος επιχείρησης που διαθέτει μεταπτυχιακό και κύρος. Άλλες διαφορές μπορούν να φανούν και μέσω παραδειγμάτων. Ας σκεφτούμε τα εξής: Ο σχολικός εκφοβισμός μέσω διαδικτύου είναι κυβερνοέγκλημα, αλλά όχι έγκλημα λευκού κολάρου. Από την άλλη πλευρά, ένας γιατρός που πραγματοποιεί εγχειρήσεις σε ανθρώπους που δεν τις χρειάζονται διαπράττει έγκλημα λευκού κολάρου αλλά όχι κυβερνοέγκλημα.
Στα εγκλήματα του λευκού κολάρου περιλαμβάνονται εγκλήματα όπως: Εταιρική κατασκοπεία με την κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας ή εμπορικών μυστικών, ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, υπεξαίρεση χρήματος, φοροδιαφυγή, κλοπή ταυτότητας (προσωπικά στοιχεία όπως διεύθυνση, όνομα και στοιχεία που μπορούν να βοηθήσουν σε χρηματικές απάτες), απάτη μέσω e-mail και τηλεμάρκετινγκ, πυραμιδικές απάτες, κτλ. Για τα κυβερνοεγκλήματα χρησιμοποιούνται μέθοδοι όπως το «phishing» (ο εισβολέας προσποιείται μια αξιόπιστη οντότητα ώστε να ξεγελάσει το θύμα του για να ανοίξει π.χ. ένα σύνδεσμο, ο οποίος μπορεί να μεταφέρει ιούς ή να υποκλέψει δεδομένα), το «cracking» και το «hacking» (εισβολή σε υπολογιστή).
Ο δράστης κυβερνοεγκλήματος λευκού κολάρου μπορεί δηλαδή, να προσπαθήσει να κλέψει ή να καταστρέψει εταιρικά αρχεία, να αποκτήσει πρόσβαση σε κωδικούς, ψηφιακές υπογραφές, να πλαστογραφήσει ή γενικότερα να εκμεταλλευτεί το μαζικό κοινό στο οποίο απευθύνεται και την απουσία τόπου και χρόνου που χαρακτηρίζει το διαδίκτυο, για να προβεί σε κάθε είδους απάτη.
Ενδιαφέροντα στατιστικά για τα εγκλήματα λευκού κολάρου:
- Οι ζημιές που προκαλούνται από τα διευθυντικά στελέχη είναι κατά 4 φορές μεγαλύτερες συγκριτικά με αυτές που προκαλούν οι εργαζόμενοι που εμπλέκονται σε εγκλήματα του λευκού κολάρου.
- Ένα υψηλό ποσοστό των δραστών συνιστούν γυναίκες, συγκριτικά με άλλες μορφές παραβάσεων.
- Οι πιο δαπανηρές οικονομικές παραβάσεις τείνουν να μην εμφανίζονται σε μεγάλους οργανισμούς, αλλά σε εταιρείες με λιγότερους από 100 εργαζόμενους.
- Πάνω από το 88% των εγκλημάτων λευκού κολάρου δεν αναφέρεται ποτέ στις Αρχές, αν και το 50% όλων των περιστατικών γνωστοποιείται σε κάποιο τρίτο άτομο, όπως ο προϊστάμενος σε μια επιχείρηση.
Τόσο εταιρείες όσο και καταναλωτές ή ιδιώτες μπορούν να γίνουν θύματα κυβερνοεγκλημάτων λευκού κολάρου. Οι δράστες μπορεί να είναι μεμονωμένα άτομα σε ένα εταιρικό («corporate crime») ή μη περιβάλλον αλλά και ανταγωνίστριες εταιρείες. Οι σύγχρονοι οργανισμοί χρησιμοποιούν χώρους αποθήκευσης cloud, κωδικούς προστασίας και τείχη προστασίας («firewalls») προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις ολοένα και εξελισσόμενες απειλές. Την ίδια στιγμή γίνεται προσπάθεια να βρεθούν σύγχρονες λύσεις για την προστασία των ιδιωτών έναντι των οικονομικών εγκλημάτων που εκκολάπτονται μέσα σε ένα σκοτεινό περιβάλλον ανωνυμίας, όπου όλα αλλάζουν ταχύτατα.
Πηγές:
Payne, B. K. (2018). White-Collar Cybercrime: White-Collar Crime, Cybercrime, or Both? CCJLS, 19(3), 16–32. https://ccjls.scholasticahq.com/article/6329-white-collar-cybercrime-white-collar-crime-cybercrime-or-both
Πολίτογλου, Κ. (n.d.). «Εγκλήματα λευκού κολάρου κι οργανωμένο έγκλημα» [Thesis]. ΤΕΙ Πελλοπονήσου.
Ονομάζομαι Τιτίνα Στάμου και είμαι τελειόφοιτη του τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου με κατεύθυνση τη δημοσιογραφία. Παράλληλα, σπουδάζω στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος (Deree) στο πρόγραμμα με τίτλο «Έγκλημα, Νόμος και Δικαιοσύνη». Έχω συμμετάσχει στο διαπανεπιστημιακό ερευνητικό πρόγραμμα, διάρκειας έξι μηνών, «The Room Where it Happens» σχετικά με την παραπληροφόρηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επίσης έχω παρακολουθήσει σεμιναριακό κύκλο με τίτλο «Πληροφορική ηθική και η κοινωνία της πληροφορίας» που πραγματοποιήθηκε με εισηγητή τον Δρ. Γιάννη Σταματέλλο. Τον τελευταίο καιρό κάνω την πρακτική μου άσκηση στο CSI Institute.