Έφηβοι και διαδίκτυο στην εποχή της πανδημίας: οι κοινωνικές επιπτώσεις

Γράφει η Πελαγία Σωτήρκου, φοιτήτρια Κοινωνιολογίας

Είναι ευρέως γνωστό πόσο έχουμε επωφεληθεί από την χρήση του διαδικτύου στη ζωή μας γενικότερα, ενώ αξίζει να αναφέρουμε πως στη δύσκολη αυτή κατάσταση που βιώνουμε εδώ και έναν χρόνο, με την COVID-19, δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε αναρωτηθεί πως θα “περνούσαμε” ένα σημαντικό μέρος της καθημερινότητάς μας εάν δεν υπήρχε το διαδίκτυο με όλες τις ανέσεις που προσφέρει. Από όποια ηλικία και αν το προσεγγίσουμε έχει βοηθήσει σε πολλαπλά επίπεδα (εκπαίδευσης, εργασίας, ψυχαγωγίας, ψυχολογικής υποστήριξης, χαλάρωσης κ.ά.). Η ομάδα στην οποία θα αναφερθώ στο συγκεκριμένο άρθρο είναι οι έφηβοι, καθώς και στο τι σημαίνει για εκείνους αυτού του είδους ο περιορισμός και η εκτενέστερη χρήση του διαδικτύου στη ζωή τους εν καιρώ πανδημίας αλλά και τι είδους κοινωνικά “κατάλοιπα” κατά τη γνώμη μου, θα αφήσει μετέπειτα στην ζωή τους και τις κοινωνικές τους σχέσεις, ειδικότερα.

Είναι πολύ πιο εύκολο από όσο πιστεύουμε, να οδηγηθεί ένας έφηβος σε μια εθιστική συμπεριφορά στο διαδίκτυο. Ήδη, ανεξαρτήτως των καταστάσεων που δημιούργησε ο κορονοϊός, παρατηρούνταν σε πολλές έρευνες του 2019, αυξημένη η χρήση του διαδικτύου, σε σχέση με παλαιότερα χρόνια.

Τι παρατηρήθηκε εν καιρώ πανδημίας σε σχέση με τη χρήση του διαδικτύου και τους εφήβους;

• Αρχικά, και οι έφηβοι, έπρεπε να αντεπεξέλθουν στο κομμάτι της τηλεκπαίδευσης ικανοποιητικά, όπου στην περίπτωση της χώρας μας δεν υπήρχαν έως την έναρξη της πανδημίας οι κατάλληλες υποδομές για την σωστή εφαρμογή της. Έτσι, η τηλεκπαίδευση έπρεπε να προσαρμοστεί εκτάκτως στο σχολικό εξάωρο, οπότε οι μαθητές περνούσαν (και περνάνε), τόσες ώρες μπροστά από τις οθόνες των υπολογιστών, κινητών κλπ ενώ στα ενδιάμεσα “διαλείμματα” θα επιλέξουν συνήθως να κάνουν χρήση του διαδικτύου και των social media, συνομιλώντας με τους φίλους τους. Αν η παράδοση των μαθημάτων, η διεξαγωγή διαγωνισμάτων κ.ά. έγιναν σωστά και αξιοκρατικά, αποτελεί ένα άλλο ζήτημα…
• Ο εγκλεισμός και ο περιορισμός στο στενό οικογενειακό κύκλο των εφήβων, αναπόφευκτα αύξησε την χρήση των social media με τις συνεχείς συνομιλίες και βιντεοκλήσεις με φίλους, συγγενείς, καθηγητές κλπ, υιοθετώντας έτσι εικονικές σχέσεις, σχέσεις που διατηρούνται και ανατροφοδοτούνται μέσα από τις οθόνες μας. Σε αυτό το σημείο να προσθέσω πως ορισμένες “προκλήσεις” που καλούμαστε να φέρουμε εις πέρας στις περιόδους του lockdown, ισχύουν για όλους μας, απλά δεδομένου του ευαίσθητου της ηλικίας των εφήβων και το πως επηρεάζει την ψυχοσύνθεση και κοινωνική τους ζωή, επέλεξα να εστιάσω λίγο περισσότερο σε εκείνους.
• Η αυξημένη χρήση των social media, συνεπάγεται και τις γνωριμίες μέσω αυτών, γεγονός που ελλοχεύει κινδύνους, καθώς λόγω των δυσκολιών και της αβέβαιης κατάστασης που ζούμε δεν είναι λίγα τα περιστατικά όπου έφηβοι επέλεξαν να συνομιλήσουν και να αναπτύξουν πιο στενές επαφές με αγνώστους στο διαδίκτυο, εκφράζοντας τα συναισθήματά τους ευκολότερα πίσω από τις οθόνες.
• Πολύωρη παρακολούθηση σειρών, με αποτέλεσμα ορισμένοι να “ζουν” μέσα από τις ζωές των ηθοποιών προκειμένου να αντλήσουν δύναμη ψυχική, έχοντας την ψευδαίσθηση της συνέχισης της καθημερινότητας. Έτσι, όταν μια σειρά τελειώνει, αισθάνονται “άδειοι” και επιθυμούν σύντομα να βρουν νέα σειρά.
• Συγκρούσεις και τσακωμοί με τους γονείς σε σχέση με τη διάρκεια της χρήσης του διαδικτύου.
• Διαταραχές στον ύπνο λόγω της αμέτρητης έκθεσης σε υπολογιστές και τηλεοράσεις με αποτέλεσμα να αισθάνονται άγχος, κούραση, θλίψη κ.ά.

Πώς θα είναι η κατάσταση στη φάση της επιστροφής στην κανονικότητα;

Είναι δύσκολο να προσπαθήσει να προβλέψει κανείς τι θα γίνει στο μέλλον, μόλις ορθοποδήσουμε από την πανδημία και τις συνέπειές της, όποιες και να είναι αυτές (οικονομικές, κοινωνικές, ψυχολογικές κ.ά.). Ωστόσο, θεωρώ πως οι έφηβοι, πέρα από τις όποιες ψυχολογικές συνέπειες που θα προκύψουν, ενδεχομένως να εμφανίσουν αντικοινωνικές συμπεριφορές, να επιλύουν σημαντικά προσωπικά ζητήματα μέσω των social media, να απομονώνονται από το οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον, όταν πρόκειται για δια ζώσης συναντήσεις, να προτιμούν δηλαδή τον εύκολο και άμεσο τρόπο επικοινωνίας μέσω εφαρμογών, αναπτύσσοντας έτσι μια συναισθηματική απόσταση. Ίσως επίσης παρατηρηθεί το φαινόμενου του ατομικισμού διευρυμένο, γενικότερα στην κοινωνία, όπου πολλοί θα αδιαφορούν για τον συνάνθρωπό τους όταν χρειάζεται βοήθεια και θα επιλέγουν τις πιο τυπικές σχέσεις, εμφανίζοντας ωφελιμιστικές συμπεριφορές. Τα παραπάνω θα έχουν ως αποτέλεσμα την προτεραιότητα της ατομικής ψυχαγωγίας αλλά και τη δημιουργία συγκρούσεων στις σχέσεις των ανθρώπων.

Παρόλα αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο άνθρωπος είναι κοινωνικό όν, έχει ανάγκη από τις διαπροσωπικές σχέσεις και δεν θα πρέπει να απομακρυνθούμε από τον συνάνθρωπο αλλά να τον πλησιάσουμε, να τον σεβαστούμε. Το οφείλουμε ο καθένας ξεχωριστά στον εαυτό του, μετά από αυτή την τεράστια δοκιμασία του COVID-19, που διανύουμε.

Δώστε υπόσχεση,  να αγκαλιάσετε τον άνθρωπο με περισσότερη αγάπη και συμπόνια! Αν είναι να πάρουμε κάποιο “μάθημα” από την πανδημία, ας είναι αυτό…

Πηγές:

https://www.kathimerini.gr/life/technology/1064493/efivoi-ektetheimenoi-kai-chamenoi-sto-diadiktyo/

https://efiveia.gr/morfes-ethismou-sto-diadiktio/