Η πορνογραφία, αποτελεί ένα σημαντικό και πολυσύνθετο θέμα κατά την εφηβική περίοδο, καθώς συνδέεται με την ψυχοκοινωνική και σεξουαλική ανάπτυξη των εφήβων. Η πρόσβαση στο διαδίκτυο, καθίσταται ολοένα και πιο εύκολη, με αποτέλεσμα οι έφηβοι να εκτίθενται σε πορνογραφικό περιεχόμενο σε νεαρότερη ηλικία, γεγονός που έχει προκαλέσει ερευνητικό ενδιαφέρον, για την επιστημονική κοινότητα. Το παρόν άρθρο, αναφέρεται στην πλαισίωση της έννοιας της πορνογραφίας, εστιάζοντας στην εφηβική περίοδο, αλλά και στις θετικές ή αρνητικές εκφάνσεις, που απορρέουν από την έκθεση σε πορνογραφικό υλικό κατά την εφηβεία.
Η εφηβεία, αναφέρεται σε μια εκτεταμένη αναπτυξιακή περίοδο, η οποία περιλαμβάνει μεταβολές σε βιοσωματικό, κοινωνικό, συναισθηματικό και γνωστικό επίπεδο, ενώ είναι μια κρίσιμη περίοδος για την ανάπτυξη της σεξουαλικής ταυτότητας και της σταδιακής αυτονομίας από τους σημαντικούς άλλους. Πλήθος ερευνητικών δεδομένων, αναφέρει πως το 56% των αγοριών και το 40% των κοριτσιών, έχουν δει πορνό στο διαδίκτυο, πριν την ηλικία των 16 ετών, ενώ 9 στα 10 αγόρια και 6 στα 10 κορίτσια, έχουν εκτεθεί σε πορνογραφικό υλικό, μέσω διαδικτύου, πριν την ηλικία των 18 ετών.
Η έκθεση στην πορνογραφία, δεν θεωρείται, τυπικά, ένα αναπτυξιακό στάδιο από την σκοπιά της ψυχολογικής ανάπτυξης, αλλά μπορεί να αποτελέσει φυσιολογικό μέρος της διαδικασίας της συναισθηματικής και σεξουαλικής ανάπτυξης των εφήβων. Η σεξουαλική ανάπτυξη είναι ένα ορόσημο, καθώς θεωρείται μια σημαντική πτυχή της εφηβείας και η πορνογραφία, μπορεί να επηρεάσει αυτή τη διαδικασία με διάφορους τρόπους, τόσο θετικούς όσο και αρνητικούς.
Η πορνογραφία, μπορεί να λειτουργήσει ως πηγή σεξουαλικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης, ιδιαίτερα όταν η στοιχειώδης σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, από τους φορείς κοινωνικοποίησης, είναι υπολειπόμενη, ανεπαρκής είτε ακόμη και ανύπαρκτη. Ενδεικτικά συμβάλλει, στην εξερεύνηση της σεξουαλικότητας και της ταυτότητας -καθώς μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να ανακαλύψουν και να αναγνωρίσουν τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις-, αλλά και στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, της αυτοαποδοχής και της ανάπτυξης θετικής στάσης απέναντι στο σώμα.
Μια μελέτη από τους Peter και Valkenburg (2016), δείχνει ότι η πορνογραφία, έρχεται να συμπληρώσει τα κενά της επίσημης εκπαίδευσης, προσφέροντας πληροφόρηση, που οι έφηβοι μπορεί να μην λαμβάνουν από αλλού, ενώ, ταυτόχρονα, υποδεικνύει ότι η συνετή έκθεση σε πορνογραφικό υλικό, δυνητικά μπορεί να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση της σεξουαλικότητας, της προφύλαξης και της συναίνεσης (Peter & Valkenburg, 2016).
Παρά τις πιθανές θετικές πτυχές της, η έκθεση στην πορνογραφία, μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για την ψυχολογική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των εφήβων. Τα ερευνητικά δεδομένα, δείχνουν ότι η υπερβολική παρακολούθηση πορνογραφικού υλικού, δυνητικά μπορεί να οδηγήσει σε διαστρεβλωμένη αντίληψη της σεξουαλικότητας και των σχέσεων, αυξημένη σεξουαλική επιθετικότητα και αποδυνάμωση της σεξουαλικής λειτουργίας (Mikulincer & Shaver, 2019). Αυτές οι στρεβλώσεις, μπορεί να οδηγήσουν στο μέλλον σε εμφάνιση ψυχοσεξουαλικών δυσλειτουργιών, καταθλιπτικής συμπτωματολογίας και αγχώδους διαταραχής. Επίσης, οι έφηβοι μπορεί να πέσουν στην παγίδα του εθισμού ή να αναπτύξουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες για το σεξ και τις ερωτικές σχέσεις, κάτι που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις μελλοντικές τους σχέσεις.
Μια άλλη διάσταση, ιδιαίτερα σημαντική, είναι η έννοια της ανοχής και της συναίνεσης και η συσχέτιση της με το πορνό. Συγκεκριμένα, αν οι παραστάσεις, που έχουν οι έφηβοι, κατά την έκθεση τους σε πορνογραφικό περιεχόμενο, παρεκκλίνουν από το φυσιολογικό (βία, σαδομαζοχισμός, βιασμός), τότε είναι πιθανή η εδραίωση ανοχής ως προς αυτού του είδους τις συμπεριφορές, με αποτέλεσμα, να διαμορφώνεται και η ανάλογη ηθική, που «δικαιολογεί» την πρακτική τους. Αυτό το γεγονός, ενέχει σοβαρότατο κίνδυνο για την υποβάθμιση της συναίνεσης και του σεβασμού ως προϋποθέσεις, για σεξουαλική εμπλοκή και την επιδίωξη σεξουαλικών σχέσεων, μέσω εξαναγκασμού ή βίας. Από την άλλη, οι έφηβοι, βλέπουμε ερευνητικά, που εκτίθενται νωρίς σε πορνογραφικό υλικό, είναι πιο πιθανό να εμπλέκονται πρώιμα.
Η εκπαίδευση και η ενημέρωση παίζουν κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πορνογραφίας στους εφήβους. Οι γονείς και οι εκπαιδευτική κοινότητα, οφείλει να άρει το στίγμα, τα ταμπού και τα στερεότυπα, σε σχέση με το πορνό. Η ανοιχτή και ειλικρινής συζήτηση σχετικά με τη σεξουαλικότητα, τον σεβασμό και τη συναίνεση , οδηγεί τους εφήβους να αναπτύξουν υγιείς αντιλήψεις για το σεξ. Γονείς και εκπαιδευτικοί, πρέπει να παρέχουν καθοδήγηση και να ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη, σχετικά με το πορνογραφικό υλικό (Madigan et al., 2018).
Καταληκτικά, η σχέση των εφήβων με την πορνογραφία, απαιτεί μια ισορροπημένη προσέγγιση για την κατανόηση των θετικών και αρνητικών πτυχών της, με την επιστημονική έρευνα, να υπογραμμίζει την ανάγκη για προσεκτική και συνετή έκθεση των εφήβων σε τέτοιο υλικό, με στόχο την προαγωγή της ψυχοκοινωνικής και σεξουαλικής υγείας τους, αλλά και την αποφυγή εξάρτησης και δυσλειτουργίας.
Προτεινόμενη σχετική αρθρογραφία & video:
CSI Institute Έκθεση σε online πορνογραφία: οι συνέπειες στην ευημερία των νέων
Το Βήμα: Στατιστική Έρευνα Πορνογραφία στην Εφηβική Περίοδο
Μελέτες πορνογραφίας και εφήβων
Pornography and Its Impact on Adolescent Teenage Sexuality
Sexuality on the Internet: Sexual Exploration, Cybersex, and Pornography
The effects of pornography on children and young people
Ονομάζομαι Εμμανουήλ Γκίγκας και είμαι επί πτυχίω Φοιτητής Ψυχολογίας του SCG-Επιστημονικό Κολλέγιο Ελλάδος, σε συνεργασία με το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου, τελειόφοιτος του Τμήματος Φιλοσοφικών & Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης και μετεκπαιδευθείς σε προγράμματα εγκληματολογίας στο Κέντρο Πρόληψης & Συμβουλευτικής. Ως εθελοντής του CSI Institute, χαιρετίζω, με ιδιαίτερη θέρμη, το φιλόδοξο όραμα του Ινστιτούτου, που προάγει εκπαιδευτικούς σκοπούς και στοχεύει στην συλλογική αντιμετώπιση θεμάτων ασφαλείας στο διαδίκτυο σε όλη την επικράτεια. Αυτή την περίοδο, συμμετέχω, εθελοντικά, σε αξιόλογες δράσεις ενημέρωσης για την ψυχική υγεία και πρόληψης από το ηλεκτρονικό έγκλημα, στην συγγραφή άρθρων, αλλά και στην παροχή υπηρεσιών τηλεφωνικής συμβουλευτικής και υποστήριξης σε πλήθος συμπολιτών μας.