Γράφει ο Μιχάλης Τοπούζης
Στο πνεύμα του εν γένει εκτενέστερου ελέγχου που επιδιώκει να ασκήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον Μάιο του 2022 έθεσε για πρώτη φορά το ζήτημα της αξιοποίησης της τεχνολογίας στο έπακρο με σκοπό την πάταξη της διακίνησης υλικού παιδικής πορνογραφίας, με τον δικό της αμφιλεγόμενο τρόπο. Η πρόταση κανονισμού αυτή πήρε το όνομα CSAM-Child Sexual Abuse Material (Υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών) και δέχθηκε δριμύτατη κριτική από όλο σχεδόν το φάσμα της κοινής γνώμης.
Στόχος του Κανονισμού
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την εφαρμογή μίας αφενός αμφιλεγόμενης και αφετέρου αμφιβόλου αποτελεσματικότητας τεχνολογία, στοχεύει στον εντοπισμό περιεχομένου που δημιουργεί ενδείξεις σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, με απώτερο σκοπό την πρόληψη και καταστολή της κακοποίησης παιδιών μέσω πλατφορμών social media και εφαρμογών ανταλλαγής άμεσων μηνυμάτων (instant messaging), στοχεύοντας παράλληλα και στην αποτροπή του προσεταιρισμού (grooming) παιδιών και την πιθανή σωματεμπορία (trafficking) τους. “Η πρόταση συντάχθηκε υπό την άμεση καθοδήγησή μου και έχει αποκλειστικό σκοπό την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική βία. Πιστεύω ότι τηρεί την αρχή της αναλογικότητας και είναι αποτελεσματική” έχει αναφέρει η Επίτροπος Εσωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ylva Johansson στην Ευρωβουλή, αφήνοντας αναπάντητα ερωτήματα ως προς τις περαιτέρω τεχνικές λεπτομέρειες και ηθικά ζητήματα που προκύπτουν.
Η Ε.Ε. σε ρόλο μεγάλου αδερφού
Η τεχνολογία που πρόκειται να λάβει ρόλο “κόσκινου” ύποπτου περιεχομένου και μηνυμάτων, προορίζεται για την μαζική εποπτεία και παρακολούθηση των μηνυμάτων που ανταλλάσσουν οι Ευρωπαίοι Πολίτες και τον αυτόματο εντοπισμό κειμένου, φωτογραφιών και βίντεο που δημιουργούν σοβαρές υπόνοιες τετελεσμένης ή επικείμενης σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, εγείροντας φυσικά ερωτήματα σχετικά με την καταφανή παραβίαση των προσωπικών δεδομένων των πολιτών, ενώ πλήγμα θα δεχθεί και το απόρρητο και η κυβερνοασφάλεια τους, καθώς για να λειτουργήσει σωστά κάτι τέτοιο απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η μη χρήση της κρυπτογράφησης από άκρη σε άκρη (end-to-end encryption) που χρησιμοποιούν οι πλέον έγκριτες πλατφόρμες ανταλλαγής γραπτών μηνυμάτων στο σύνολο τους.
Ανησυχίες που εκφράζουν οι ανεξάρτητες αρχές
Τα αντανακλαστικά των αρμοδίων αρχών προστασίας δεδομένων δεν άργησαν να ενεργοποιηθούν. Μεταξύ αυτών που διατύπωσαν τις έντονες επιφυλάξεις τους για τις προτεινόμενες ρυθμίσεις ήταν ο Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων, η εποπτική αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων, το κεντρικό ενωσιακό όργανο παρακολούθησης της εφαρμογής του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων, που αποτελείται από τις εθνικές εποπτικές αρχές του ΓΚΠΔ . ”Αυτό δεν επηρεάζει μόνο την άσκηση των θεμελιωδών μας δικαιωμάτων, αλλά και παρεμβαίνει βαθιά στην άσκηση των δικαιωμάτων των παιδιών και νέων, που δικαιούνται να μεγαλώσουν σε ένα δημοκρατικό περιβάλλον όπου η ελευθερία της έκφρασης και το απόρρητο των επικοινωνιών τηρούνται και προστατεύονται” ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ευρωπαίος Επόπτης Προσωπικών Δεδομένων σε ενημερωτικό σημείωμα που δημοσίευσε τον Οκτώβριο του 2023.
Επιπτώσεις στην ψυχολογία των παιδιών
Όλοι μας λίγο πολύ έχουμε έρθει αντιμέτωποι με την ανεπιθύμητη επιτήρηση των γονέων μας όταν ήμασταν παιδιά ή του εργοδότη μας αργότερα, γεγονός που μαρτυρά ότι μία περιορισμένη και πεπερασμένη επιτήρηση όπως αυτή έχει αρνητικές επιδράσεις στην ψυχολογία μας και μας προκαλεί δυσφορία, ακόμα και στα ενήλικα μας χρόνια. Εδώ γεννάται ένα μεγάλο ερωτηματικό σχετικά με τις επιπτώσεις που θα έχει στην ευαίσθητη παιδική και εφηβική ψυχολογία η εφαρμογή της CSAM, δεδομένης της διαρκούς, απόλυτα παρεμβατικής, 24/7 επιτήρησης των πλέον ευαίσθητων δεδομένων τους. Τηρεί πράγματι η CSAM την αρχή της αναλογικότητας και της προσφορότητας, ή “μαζί με τα χλωρά καίει και τα ξερά”;
Τελευταίες εξελίξεις
Φαίνεται ότι από το 2023, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναθέσει προσωρινά τα καθήκοντα που απορρέουν από έναν Κανονισμό σαν την CSAM στις ίδιες τις πλατφόρμες, επιτρέποντας σε αυτές την χρήση λογισμικού εντοπισμού τυχόν επίμαχου ή υπόπτου περιεχομένου, κατά παρέκκλιση αλλά ταυτοχρόνως στο πνεύμα του προτεινόμενου Κανονισμού. Στο τελευταίο ψήφισμα που έλαβε χώρα στην Ευρωβουλή το Μάιο, η εν λόγω παρέκκλιση έλαβε παράταση μέχρι τις 3 Απριλίου 2026, με τα μέλη της Ευρωβουλής ωστόσο να τονίζουν ότι είναι απαραίτητο να εφαρμοστεί κάποια μόνιμη λύση.
Συμπεράσματα
Παρότι η τεχνολογία καταρρίπτει καθημερινά νέα ρεκόρ προόδου και μας δίνει την εντύπωση ότι μπορεί να κάνει θαύματα, οφείλουμε να κρατήσουμε κριτική στάση απέναντι της όταν της αναθέτουμε την αποκλειστική ευθύνη της προστασίας του μέλλοντος αυτής της κοινωνίας, των παιδιών και των νέων. Η στυγνή παρέμβαση στην ελευθερία της έκφρασης και η στενή παρακολούθηση του πολίτη έχει αποτελέσει, για πολλά αποτυχημένα καθεστώτα, την αρχή του τέλους. Δεν οφείλει να μας προβληματίσει ο σκοπός του CSAM άλλα η προσέγγιση του, η οποία ίσως θα πρέπει να είναι πιο πολυπαραγοντική αλλά ταυτόχρονα ολιστική, και θα πρέπει να αφορά στην εκπαίδευση και επιμόρφωση των νέων σχετικά με το περιεχόμενο που τους θέτει σε κίνδυνο, ώστε να μάθουν να προστατεύουν τον εαυτό τους. Ωστόσο κάτι τέτοιο θα αποτελούσε μία “επένδυση” η οποία αφενός δεν θα είχε τα άμεσα και παταγώδη αποτελέσματα στα οποία προσδοκεί η Ε.Ε, αφετέρου η μακροχρόνια εφαρμογή της υπερβαίνει χρονικά και πολιτικά τον κάθε Ευρωβουλευτή, Επίτροπο, Επόπτη ή Κυβέρνηση, και σίγουρα δεν είναι κάτι που θα εξασφάλιζε από μόνο του την επανεκλογή αυτών!
Πηγή:
Η εθελοντική ομάδα του CSI Institute, αποτελούμενη από εξειδικευμένους επιστήμονες όπως, ψυχολόγους, εγκληματολόγους, κοινωνιολόγους καθώς και τεχνικούς δικτύων & πληροφορικής, είναι κοντά σας παρέχοντας πληροφορία, ενημέρωση και γνώση μέσα από ποικίλα θέματα αρθρογραφίας.