Συμπεριφορά, Ψυχική υγεία

Διπολική διαταραχή: Μύθοι και αλήθειες

Γράφει η Αγγελική Βουρλιωτάκη, φοιτήτρια ψυχολογίας

Οι άνθρωποι που πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή, συχνά θεωρούνται από τους υπόλοιπους ως δυνητικά επικίνδυνοι, ακόμη κι αν δεν έχουν παρουσιάσει ποτέ στο παρελθόν κάποιο βίαιο ξέσπασμα. Η ετικετοποίηση των ψυχικά πασχόντων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο με τον οποίο οι ψυχικές νόσοι απεικονίζονται στα ΜΜΕ,  τον κινηματογράφο και την ποπ κουλτούρα γενικότερα, όπου ο ψυχικά πάσχων αυτόματα αποκτά τον ρόλο του “τρελού” που καταφεύγει σε βίαιες συμπεριφορές και αποτελεί απειλή για τους γύρω του. Ένας ακόμη λόγος, είναι ότι πολλές φορές, οι ψυχικές ασθένειες εσφαλμένα εκλαμβάνονται ως υπεύθυνες για διάφορα εγκλήματα, πολλές φορές αποτρόπαια. Δεν είναι λίγες οι φορές που εγκληματίες και δικηγόροι τους επικαλούνται κάποια ψυχική ασθένεια χωρίς κάτι τέτοιο να ισχύει, σε μία προσπάθεια να αποποιηθεί ο εγκληματίας τις ευθύνες του και να αποδώσει την εγκληματική συμπεριφορά στην ύπαρξη κάποιας ψυχικής νόσου.

Αυτό το στίγμα πολύ συχνά συνοδεύει και τα άτομα που πάσχουν από διπολική διαταραχή, μία διαταραχή διάθεσης που χαρακτηρίζεται από διακυμάνσεις στη διάθεση, με εναλλαγή επεισοδίων μανίας και κατάθλιψης, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται περίοδοι νορμοθυμίας (όπου η διάθεση του ατόμου επανέρχεται στο φυσιολογικό). Οι διπολικοί πολύ συχνά θεωρούνται βίαιοι, ακόμη και επικίνδυνοι και ανά πάσα στιγμή μπορεί να τους “γυρίσει η βίδα” και να βλάψουν τους γύρω τους. Ωστόσο, αυτές οι προκαταλήψεις είναι τελείως αβάσιμες.

Ας καταρρίψουμε λοιπόν μερικούς μύθους σχετικά με την διπολική διαταραχή.

Μύθος 1: Τα άτομα με διπολική διαταραχή είναι βίαια ή επικίνδυνα

Οι περισσότεροι τείνουν να πιστεύουν ότι υπάρχει στενή συσχέτιση μεταξύ της βίας και της διπολικής διαταραχής, ωστόσο, απλώς και μόνο η ύπαρξη της διπολική διαταραχής δεν συνεπάγεται αυτόματα βίαιη συμπεριφορά ή επιθετικότητα. Άλλοι παράγοντες, όπως το αυξημένο στρες ή η κατάχρηση ουσιών ή αλκοόλ μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στη διάθεση και να οδηγήσουν σε επιθετική συμπεριφορά. Επίσης, ας μην ξεχνάμε πως η διπολική διαταραχή, όπως και οι περισσότερες ψυχικές ασθένειες, αποτελούν συνδυασμό τόσο γενετικών όσο και περιβαλλοντικών παραγόντων, οπότε είναι μάλλον άτοπο κανείς να κατηγορεί εξ’ ολοκλήρου τη διαταραχή ως αιτία για τις όποιες επιθετικές εξάρσεις. Η αρνητική πορεία της διαταραχής μπορεί να είναι αποτέλεσμα ενός συνόλου περιβαλλοντικών παραγόντων όπως είναι η απουσία υποστηρικτικού κοινωνικού δικτύου ή η ύπαρξη ψυχικού τραύματος κατά την παιδική ηλικία, αλλά και δημογραφικών παραγόντων και στοιχείων της προσωπικότητας του ατόμου.

Μύθος 2: Η διπολική διαταραχή δεν μπορεί να θεραπευτεί

Παρόλο που δεν υπάρχει τρόπος πλήρους ίασης, με την κατάλληλη συνδυαστική θεραπεία τα άτομα με διπολική διαταραχή μπορεί να έχουν μία πολύ καλή πορεία και να λειτουργήσουν σε ικανοποιητικό βαθμό τόσο στον επαγγελματικό χώρο όσο και στην κοινωνία εν γένει. Φαρμακευτική αγωγή που περιλαμβάνει σταθεροποιητές διάθεσης και αντιεπιληπτικά φάρμακα έχει αποδειχθεί πολύ βοηθητική. Ωστόσο, ακόμη καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται, όταν η φαρμακοθεραπεία συνδυάζεται με δομημένη ψυχοθεραπεία, για παράδειγμα γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, η οποία μπορεί να βοηθήσει άτομα με διπολική διαταραχή να επεξεργαστούν τις αρνητικές τους σκέψεις, να μάθουν να εντοπίζουν τους εκλυτικούς παράγοντες που μπορεί να τους οδηγήσουν σε κάποιο ξέσπασμα και τρόπους να διαχειρίζονται στρεσογόνες καταστάσεις.

Μύθος 3: Τα άτομα με διπολική διαταραχή δεν μπορούν να διατηρήσουν μία σταθερή δουλειά

Η διπολική διαταραχή, όπως προαναφέραμε, χαρακτηρίζεται από επεισόδια καταθλιπτικού και μανιακού ή υπομανιακού τύπου. Στους περισσότερους ανθρώπους, ανάμεσα σε αυτά τα επεισόδια παρεμβάλλονται μακρές περίοδοι σταθερότητας, ενώ μάλιστα, πολλές φορές μπορεί να περάσουν μήνες, ακόμη και χρόνια, χωρίς να εμφανιστεί κανένα επεισόδιο. Οι περισσότεροι διπολικοί διαχειρίζονται σε ικανοποιητικό βαθμό την ασθένεια τους και όχι μόνο διατηρούν σταθερές δουλειές, αλλά μάλιστα διαπρέπουν σε αυτές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα διακεκριμένης επαγγελματία, αποτελεί η συγγραφέας και ψυχίατρος Kay Redfield Jamison, η οποία στην αυτοβιογραφία της “Ένα ανήσυχο μυαλό” περιγράφει τη μάχη της με τη διπολική διαταραχή.

Μύθος 4: Τα άτομα με διπολική διαταραχή δεν μπορούν να έχουν επιτυχημένες σχέσεις

Η επικράτηση αυτού του συγκεκριμένου μύθου καθίσταται ιδιαίτερα επικίνδυνη γιατί μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την απομόνωση του διπολικού ατόμου και τη συνακόλουθη ανεπανόρθωτη πληγή της αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησής του. Αν το διπολικό άτομο παγιδευτεί σε αυτόν τον μύθο, ίσως νιώσει ότι δεν αξίζει την αγάπη των άλλων και αποτραβηχτεί από κάθε προσπάθεια να συνάψει διαπροσωπικές σχέσεις. Ωστόσο, αυτός ο μύθος δεν ισχύει. Πράγματι, αυτή η διαταραχή μπορεί να φθείρει μία σχέση, αυτό όμως δε σημαίνει ότι τα διπολικά άτομα δεν μπορούν να έχουν επιτυχημένη σχέση. Πολλοί διπολικοί είναι παντρεμένοι κι έχουν υγιείς σχέσεις με τους συντρόφους τους. Σίγουρα, η ύπαρξη της διαταραχής συνιστά μία επιπλέον πρόκληση, αλλά η αποτυχία της σχέσης δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποδίδεται εξ’ ολοκλήρου στη διαταραχή. Άλλωστε, κάθε μέρα άνθρωποι φτάνουν στο χωρισμό, ακόμη κι όταν δεν υφίσταται καμία ψυχική διαταραχή.

Μύθος 5: Όλες οι διακυμάνσεις της διάθεσης αποτελούν διπολική διαταραχή

Δεν πρέπει να ταυτίζουμε τις εναλλαγές της διάθεσης με τη διπολική διαταραχή. Τα “σκαμπανεβάσματα” της ψυχικής διάθεσης  μπορεί να οφείλονται σε πλήθος παραγόντων,  όπως είναι το άγχος, το στρες, η λήψη φαρμάκων, ορμονικές διαταραχές ή και τίποτα απ’όλα αυτά και μπορούν να συμβούν σε όλους μας. Αυτό που διαφοροποιεί τη διπολική διαταραχή από τις καθημερινές κυκλοθυμικού τύπου εναλλαγές της διάθεσης είναι η διάρκεια των καταθλιπτικών, μανιακών ή υπομανιακών επεισοδίων η οποία μπορεί να κυμαίνεται από αρκετές μέρες στη μανία έως και μερικούς μήνες στην κατάθλιψη.

Καταλήγοντας, οι μύθοι για τη διπολική διαταραχή μπορεί να βλάψουν τους ανθρώπους με διπολική διαταραχή, δημιουργώντας προκαταλήψεις και διαιωνίζοντας τις διακρίσεις εις βάρος τους. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση η ύπαρξη και μόνο της νόσου δεν συνεπάγεται απαραίτητα επιθετικότητα η βίαιη συμπεριφορά. Με την κατάλληλη θεραπεία κι ένα υποστηρικτικό κοινωνικό δίκτυο το διπολικό άτομο μπορεί να είναι πλήρως λειτουργικό κι όχι ο “τρελός” ή το “τέρας” που πολλοί νομίζουν.