Τα τελευταία χρόνια και ειδικά μετά την μετάβαση στη μετά πανδημίας εποχή ένα κοινωνικό πρόβλημα που οξύνθηκε σε σημαντικό βαθμό είναι τα περιστατικά διαδικτυακών απατών στις ιστοσελίδες και εφαρμογές γνωριμιών.
Ασφαλώς η σκοπιμότητα των ιστοτόπων και εφαρμογών γνωριμιών δεν είναι να θέσουν σε κίνδυνο χρήστες που απλώς αναζητούν έναν ερωτικό σύντροφο, να ανακάμψουν από κάποιο επίπονο χωρισμό ή να ζήσουν μια ρομαντική σχέση. Και σίγουρα υπάρχουν άτομα που κατάφεραν να βρουν το σωστό ταίρι και να συνάψουν μια μακροχρόνια συναισθηματική σχέση. Ωστόσο δεν είναι λίγα και τα άτομα που έπεσαν θύματα της μηχανορραφίας ενός κατά συρροή απατεώνα με αποτέλεσμα όχι μόνο να υφίστανται μεγάλες χρηματικές απώλειες και βαθιά ψυχολογικά τραύματα αλλά και να εμπλέκεται το όνομα τους σε κυκλώματα ξεπλύματος μαύρου χρήματος.
Η εξαπάτηση ερωτικών συντρόφων με στόχο την υφαρπαγή υπέρογκων χρηματικών ποσών δεν είναι ένα φαινόμενο καινούργιο. Υπήρχε πριν εισβάλει στις ζωές μας το διαδίκτυο. Συνιστά μετεξέλιξη ενός προβλήματος γνώριμου ακόμη στους παππούδες και στις γιαγιάδες μας. Άλλωστε είναι πάμπολλες οι κλασικές ταινίες τόσο του εγχώριου όσο του ξένου κινηματογράφου που απεικονίζουν τον χαρακτήρα του ερωτικού απατεώνα ή του προικοθήρα. Η διαφορά είναι ότι η προσέλκυση των θυμάτων τότε γινόταν μέσω αναρτήσεων αγγελιών γνωριμιών στη στήλη κάποιας εφημερίδας, ενώ σήμερα οι δράσεις τους έχουν μεταφερθεί στον κυβερνοχώρο.
Είναι εύλογο ότι η παράνομη δράση τους δεν μπορεί να παραμείνει ανεξέλεγκτη καθώς αποτελούν όχι μόνο πλήγμα για την κυβερνοασφάλεια των χρηστών αλλά και για τις εκάστοτε εθνικές οικονομίες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες την τελευταία δεκαετία μόνο, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου, το οικονομικό πλήγμα από ρομαντικού τύπου διαδικτυακές απάτες ανερχόταν στα 1.3 δισεκατομμύρια δολάρια. Είναι επόμενο ότι η ανάγκη εξάρθρωσης και ανίχνευσης τους και προστασίας των χρηστών από τα ραδιούργα σχέδια τους είναι μέλημα πρωτίστης σημασίας.
Πως γίνεται η ανίχνευση των θυμάτων;
Σύμφωνα με τον Gurpreet Dhillon, πρόεδρο τεχνητής νοημοσύνης και κυβερνοασφάλειας στο Πανεπιστήμιο του Βορείου Τέξας, οι απατεώνες αρχικά εξετάζουν εξονυχιστικά τα προφίλ στις πλατφόρμες γνωριμιών. Συνήθως εστιάζουν στην ηλιακή ομάδα άνω των 40 ετών (ειδικά μεταξύ 50 έως 59 ετών) και αναζητούν άτομα που έχουν ένα συγκεκριμένο ψυχολογικό προφίλ, δηλαδή άτομα μοναχικά, απομονωμένα και που έχουν τάσεις εξιδανίκευσης των ερωτικών συντρόφων.
Μόλις βρουν ένα άτομο που συγκεντρώνει αυτά τα χαρακτηριστικά επιστρατεύουν διάφορες μεθόδους χειραγώγησης προκειμένου να αποσπάσουν την εμπιστοσύνη και το θαυμασμό του. Αυτοπαρουσιάζονται ως άτομα υψηλού κοινωνικού στάτους και που εργάζονται σε υψηλά αμειβόμενες θέσεις. Για παράδειγμα, υποδύονται τους Διευθύνοντες Συμβούλους (CEO), τους στρατιωτικούς ή τους γιατρούς για να γοητεύσουν το θύμα τους. Επίσης, για να αυξήσουν τις πιθανότητες να γίνουν αρεστοί και συμπαθητικοί στα θύματα, αναζητούν τα ενδιαφέροντα τους και το επάγγελμα που ασκούν και ανοίγουν συζητήσεις πάνω σε θέματα που τους απασχολούν.
Στόχος τους σε αυτήν την φάση είναι μέσα από τεχνικές χειραγώγησης να εκμεταλλευτούν την συναισθηματική ευαλωτότητα των θυμάτων και να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους. Για να το πετύχουν αυτό συνήθως κάνουν φιλοφρονητικά σχόλια, στέλνουν δώρα, εκφράζουν τον θαυμασμό τους και από πολύ νωρίς τους εξομολογούν τον έρωτά τους και τις σοβαρές διαθέσεις τους.
Το ερωτικό ειδύλλιο που αναπτύσσεται μεταξύ θύτη και θύματος μπορεί να κρατήσει αρκετό καιρό μέχρι την υφαρπαγή ενός αξιόλογου χρηματικού ποσού. Οι θύτες προτιμούν να έχει προετοιμαστεί το κατάλληλο κλίμα πριν καταφέρουν να απομυζήσουν τον τραπεζικό λογαριασμό του θύματος. Ξεκινούν ζητώντας μικρά χρηματικά ποσά από το θύμα για την αγορά πρώτων ειδών ανάγκης επικαλούμενοι διάφορες δικαιολογίες, όπως ότι δεν έχουν πληρωθεί ακόμα και ότι θα τους επιστρέψουν τα χρήματα μόλις πληρωθούν, πράγμα που ενδεχομένως κάνουν.
Με το πέρασμα του χρόνου όμως, τα σενάρια που χρησιμοποιούνται γίνονται ολοένα και περιπλοκότερα και τα χρήματα που ζητούνται ολοένα και περισσότερα. Για παράδειγμα, μπορεί να ζητηθεί από το θύμα να συνδράμει στην αποπληρωμή ενός δανείου ή των ιατρικών κόστων για ένα σοβαρό χειρουργείο. Συνήθως τέτοια σενάρια κάνουν επίκληση στο συναίσθημα του θύματος και εμπεριέχουν το στοιχείο του κατεπείγοντος. Ωστόσο δεν είναι τα μόνα σενάρια που εξυφαίνονται ή οι μόνες τακτικές εξαπάτησης που επιστρατεύονται. Μπορεί να προταθεί στο θύμα να ανοίξουν ένα κοινό τραπεζικό λογαριασμό ή να κάνουν “κερδοφόρες” επενδύσεις σε κρυπτονόμισμα. Επίσης δεν αποκλείεται ο εκβιασμός του θύματος με απειλή τη διαρροή πορνογραφικού υλικού ή ευαίσθητων μηνυμάτων που έχουν ανταλλάξει.
Όπως γίνεται αντιληπτό, η ανάγκη για έγκαιρη αναγνώριση των θυτών και προστασία των χρηστών από τις επιβουλές τους είναι κρίσιμης σημασίας. Για αυτό κρίνεται σκόπιμο να δοθούν μερικές οδηγίες και προειδοποιητικά σημάδια. Οι χρήστες πρέπει να είναι ανησυχητικοί και επιφυλακτικοί όταν το άτομο με το οποίο συνομιλούν στη πλατφόρμα γνωριμιών:
- Έχει λίγες φωτογραφίες και οι οποίες αναπαριστούν κάποιο μοντέλο.
- Αναζητά σύντροφο μακριά από την χώρα εργασίας και διαμονής του.
- Προσκαλεί να συνεχιστεί η επικοινωνία σε άλλη πλατφόρμα. (Αυτό το κάνουν για να ξεφύγουν από τα μέτρα ασφαλείας της ιστοσελίδας και να υφαρπάξουν προσωπικές πληροφορίες).
- Είναι υπερβολικά διαχυτικό στα συναισθήματά του και εξομολογεί τον έρωτά του από πολύ νωρίς.
- Αποφεύγει τα κατ’ ιδίαν ραντεβού, τις βιντεοκλήσεις και την αποστολή ηχητικών μηνυμάτων.
- Ζητά χρήματα.
Τρόποι αντιμετώπισης. Σε περίπτωση που οι χρήστες παρατηρήσουν τέτοια σημάδια, το πρώτο πράγμα που μπορούν να κάνουν είναι να αντιγράψουν στο πρόχειρο την φωτογραφία προφίλ του συνομιλητή τους και να κάνουν αντίστροφη αναζήτηση εικόνας σε κάποια μηχανή αναζήτησης (π.χ. στο Chrome). Έτσι θα διαπιστώσουν εάν η φωτογραφία είναι αληθινή ή έχει κατεβαστεί από το διαδίκτυο.
Εάν εξακολουθούν να παρατηρούν περίεργες συμπεριφορές, μπορούν να μοιραστούν την εμπειρία τους με έμπιστους φίλους και να κάνουν αναφορά του προφίλ στην πλατφόρμα ώστε να κατέβει. Επίσης σε περίπτωση που γίνουν δέκτες σεξουαλικού εκβιασμού, τους ζητηθεί να στείλουν χρήματα ή τους αποσταλεί περίεργος σύνδεσμος, μπορούν να ενημερώσουν την εκάστοτε σε κάθε χώρα αρχή για την δίωξη ηλεκτρονικών εγκλημάτων και να αναφέρουν το περιστατικό.
Παράλληλα όμως είναι σημαντικό να βρίσκονται σε συνεχή επαγρύπνηση και να αποφεύγουν να μοιράζονται προσωπικούς κωδικούς ή να στέλνουν χρήματα σε άτομα που ελάχιστα γνωρίζουν. Εάν δυστυχώς καμφθούν οι άμυνες τους, τότε πρέπει να παγώσουν άμεσα τον τραπεζικό τους λογαριασμό ώστε να μην γίνει μεταφορά περισσότερων χρημάτων και να αιτηθούν ανάκτηση χρεώσεων εάν η όποια συναλλαγή έγινε μέσω πιστωτικής κάρτας.
Η ευθύνη για τις ρομαντικού τύπου απάτες ασφαλώς επιφορτίζει και επιμερίζεται και στις πλατφόρμες γνωριμιών. Ένα μέτρο για την προφύλαξη των χρηστών που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν είναι η χρησιμοποίηση ελέγχου ταυτότητας δύο παραγόντων ώστε να μειωθούν οι ψεύτικοι λογαριασμοί. Γενικά τα μέτρα που έχουν προταθεί προϋποθέτουν την χορήγηση και εξακρίβωση περισσότερων προσωπικών πληροφοριών και δεν χαίρουν καθολικής αποδοχής. Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τις πολιτικές ελευθερίες, να παράσχει περισσότερη δύναμη επιρροής στη πλατφόρμα και να προωθήσει την εξυπηρέτηση των εμπορικών συμφερόντων της εν αγνοία των χρηστών.
Η συζήτηση δεν έχει σταματήσει και το περιβάλλον για την ασφαλέστερη χρησιμοποίηση των ιστοτόπων και εφαρμογών γνωριμιών βρίσκεται ακόμη υπό κατασκευή. Στο μεταξύ οι χρήστες αυτό που μπορούν να κάνουν είναι να βασιστούν στις δικές τους δυνάμεις και αντιστάσεις και να ενημερώνονται τακτικά για νέες μορφές απάτης και κυβερνοεγκλημάτων.
Πηγές:
Η εθελοντική ομάδα του CSI Institute, αποτελούμενη από εξειδικευμένους επιστήμονες όπως, ψυχολόγους, εγκληματολόγους, κοινωνιολόγους καθώς και τεχνικούς δικτύων & πληροφορικής, είναι κοντά σας παρέχοντας πληροφορία, ενημέρωση και γνώση μέσα από ποικίλα θέματα αρθρογραφίας.