Διαχείριση του πένθους των παιδιών από τους γονείς

Το πένθος είναι ένα καθολικό φαινόμενο που βιώνουμε σε διάφορους κύκλους της ζωής μας και το οποίο ο καθένας το βιώνει με διαφορετικό τρόπο. Ορίζεται ως το σύνολο των αντιδράσεων μας σε κάποιο συμβάν που νοηματοδοτούμε ως απώλεια και οι διεργασίες από τις οποίες περνάμε όταν χάσουμε κάτι ή κάποιον στον οποίο έχουμε επενδύσει συναισθηματικά. Μπορεί να σχετίζεται με σωματικές, συναισθηματικές, γνωστικές, πνευματικές και κοινωνικές πλευρές της απώλειας. Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ένα διαζύγιο, μία ασθένεια, ακόμα και μια ευκαιρία που χάνεται μπορεί να αποτελέσει μορφή πένθους.

Τα παιδιά ίσως να εκφράσουν το πένθος τους με διαφορετικούς τρόπους από αυτούς των γονέων, κάτι το οποίο είναι εντελώς φυσιολογικό και αναμενόμενο. Κάποιες φορές, ενδέχεται να δυσκολεύονται να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους, κάποια παιδιά εκδηλώνουν τον θρήνο τους μέσα από το παιχνίδι, από τις ζωγραφιές αλλά και μέσω της συμπεριφοράς τους, όπως με κλάμα, με έντονο θυμό και επιθετικότητα. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν τον θάνατο. Ωστόσο, ένα παιδί σχολικής ηλικίας αντιλαμβάνεται ότι ο θάνατος είναι μια μόνιμη και μη αναστρέψιμη κατάσταση, ενώ ένας έφηβος είναι σε θέση να προσδώσει και μεταφυσικές ερμηνείες.

Συνεπώς, τα παιδιά αντιλαμβάνονται τον θάνατο διαφορετικά ανάλογα με την ηλικία. Πιο συγκεκριμένα:

• Βρεφική και πρώτη νηπιακή ηλικία (μέχρι 3 ετών): Στην ηλικία αυτή, ενώ το παιδί είναι ικανό να κατανοήσει την απουσία ενός ανθρώπου και την θλίψη των ενηλίκων, δεν είναι ακόμα σε θέση να αντιληφθεί την έννοια του θανάτου. Επίσης, δεν είναι εφικτό να εκφράσουν λεκτικά αυτό που νιώθουν και συνήθως τείνουν να αντιδρούν με διαταραχές στον ύπνο, με προβλήματα στην διατροφή, νυχτερινή ενούρηση κτλ.
• Προσχολική ηλικία (3 έως 6 ετών): Στην ηλικία αυτή, η ικανότητα αντίληψης της έννοιας του θανάτου και των συνεπειών που έχει είναι αρκετά περιορισμένη. Αντιλαμβάνονται τον θάνατο σαν αποχωρισμό, αλλά δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν την μονιμότητα του γεγονότος. Πιστεύουν δηλαδή ότι το άτομο που πέθανε θα ξανά επιστρέψει πίσω την ζωή. Επίσης, εδώ υπάρχει η “μαγική σκέψη”, δηλαδή ότι μέσα από λέξεις, σκέψεις και ενέργειες τα παιδιά μπορούν να προκαλέσουν θάνατο.
• Σχολική ηλικία (έως 10-12 ετών): Τα παιδιά κατανοούν ότι ο θάνατος είναι ένα μόνιμο γεγονός αλλά θεωρούν ότι είναι κάτι που συμβαίνει σε άλλους και όχι στους ίδιους. Μπορεί να είναι επιθετικά, να έχουν δυσκολίες στην μάθηση και ίσως εμφανίσουν και διαταραχές διάθεσης.
• Εφηβική ηλικία: Οι έφηβοι μπορούν να κατανοήσουν ότι ο θάνατος είναι μόνιμη κατάσταση και αντιλαμβάνονται το νόημα του. Ζητούν την συμπαράσταση των γύρων τους ή της οικογένειάς τους ή μπορεί να κλείνονται στον εαυτό τους. Ενδέχεται να εκδηλώσουν θυμό, απαισιοδοξία για το μέλλον, προβλήματα με το σχολείο και θλίψη.

Ο ρόλος των γονέων

Οι γονείς μπορούν με διάφορους τρόπους να στηρίξουν το παιδί και να το βοηθήσουν να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Πιο συγκεκριμένα:

• Είναι σημαντικό οι γονείς να ενθαρρύνουν τα παιδιά να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και να μιλήσουν για την απώλεια.
• Δεν πρέπει να υπάρχει η εντύπωση ότι η διαδικασία του πένθους πρέπει να τελειώσει, καθώς αυτό ίσως δεν θα επιτρέψει στο παιδί να φτάσει στο στάδιο της αποδοχής.
• Είναι βασικό να ενημερώνουμε το παιδί για το πένθος με απλά και κατανοητά λόγια χωρίς να αποκρύπτονται σημαντικές πληροφορίες.
• Οι συνθήκες τις ζωής του παιδιού (καθημερινή ρουτίνα) είναι σημαντικό να διέπονται από σταθερότητα και συνέχεια.
• Χρειάζεται το σχολείο να ενημερωθεί για την απώλεια που βιώνει το παιδί, ώστε οι εκπαιδευτικοί που είναι κοντά του να είναι έτοιμοι να το στηρίξουν και να ανταποκριθούν στις ανάγκες του.
• Βοηθάμε το παιδί να διατηρεί ζωντανή την ανάμνηση του προσώπου που χάθηκε (μέσα από φωτογραφίες, συζητήσεις κτλ.).
• Το παιδί μπορεί να έχει ανάγκη για υποστήριξη σε συνεχή βάση από μέλη της οικογένειας, από φίλους και από τον κοινωνικό του περίγυρο.

Πηγή:  paidiatros