Διαδίκτυο, Κοινωνία, Νομικά Ζητήματα

Cyber-flashing: Η επιδειξιομανία του σήμερα

Γράφει η Βασιλική Κατσούλη

Στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του διαδικτύου πολλές από τις ποινικά γνωστές διωκόμενες πράξεις κατάφεραν να “μεταμορφωθούν” και να εισέλθουν στην καθημερινή ζωή των χρηστών. Μία από αυτές και πλέον αρκετά γνωστή, λόγω της έκτασης που έχει λάβει τα τελευταία χρόνια, είναι το cyber-flashing.

Το φαινόμενο αυτό έχοντας τις ρίζες του στην επιδειξιομανία, δηλαδή στην επίδειξη των γεννητικών οργάνων σε ανυποψίαστους περαστικούς, έλαβε τη διαδικτυακή του μορφή μέσω της αποστολής άσεμνων εικόνων, κυρίως σεξουαλικού περιεχομένου, δίχως προηγουμένως να υπάρχει κάποιού είδους συναίνεση από τον παραλήπτη. Με σχετικές έρευνες να δείχνουν πως το 76 τις εκατό των κοριτσιών σε ηλικίες μεταξύ 12-18 χρονών έλαβαν ανεπιθύμητες γυμνές εικόνες αγοριών και κοριτσιών.

Πολλαπλές αναφορές γυναικών επισημαίνουν πως οι επιτήδειοι δεν περιορίζονται μόνο σε γνωστές διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως το Instagram και το Facebook, αλλά πως έχουν λάβει άσεμνες εικόνες από αγνώστους μέσω Bluetooth ή μέσω AirDrop, μία εφαρμογή αποστολής εικόνων υποστηριζόμενη από κινητά Apple, που βρίσκονται σε απόσταση έως αυτή των 10 μέτρων. Αυτό σημαίνει πως οι γυναίκες αυτές ήρθαν πιθανότατα σε πολύ κοντινή επαφή με άτομα που οι προθέσεις τους ήταν αβέβαιες, με αποτέλεσμα να φοβούνται, όπως είναι λογικό, για την πιθανή στοχοποίηση τους ή την σωματική τους ακεραιότητα.

Η ανωνυμία που προσφέρει το διαδίκτυο στους δράστες, καθώς και η ίδια φύση του εγκλήματος, που ενισχύει την ιδέα πως δεν αποτελεί άμεση απειλή προκύπτει από λανθασμένη οπτική.  Η έρευνα της Clare McGlynn, καθηγήτριας νομικής στο Πανεπιστήμιο Durham, και της Kelly Johnson, διαπίστωσε ότι οι βλάβες που βιώνουν τα θύματα περιλαμβάνουν σεξουαλική παραβίαση, ταπείνωση, φόβο και αλλαγές στην καθημερινή συμπεριφορά τους, καθώς το cyber-flashing δεν βιώνεται ως λιγότερο επιβλαβής ή λιγότερο επιζήμια συμπεριφορά, μόνο και μόνο επειδή συμβαίνει ψηφιακά και όχι στο δρόμο. Αντιθέτως, σε πολλές περιπτώσεις, αναφέρεται πως τα θύματα την θεωρούν παραπάνω βλαπτική, καθώς δεν επηρεάζει ένα συγκεκριμένο μέρος (για παράδειγμα ένα συγκεκριμένο πεζοδρόμιο) αλλά είναι ικανή να αμαυρώσει όλη την ψηφιακή ζωή ενός ατόμου.

Τι συμβαίνει όμως πραγματικά υπό το πρίσμα της νομικής πλευράς; Στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στο Ηνωμένο Βασίλειο αναφέρθηκε από μέλη της Κυβέρνησης, ήδη τον Μάρτιο του 2022, πως θα πραχθεί το πλαίσιο του τεράστιου και πολυσυζητημένου νομοσχεδίου για την ασφάλεια στο διαδίκτυο, με τους δράστες, εάν κριθούν ένοχοι, να βρίσκονται αντιμέτωποι με ποινή έως δύο ετών. Μολαταύτα, το νομικό πλαίσιο που αναφέρεται σε τέτοιου είδους παραβατικές συμπεριφορές παρουσιάζει ακόμη κενά, καθώς αφήνει ένα σημαντικό “παραθυράκι” για τους επιτήδειους να ξεφύγουν, το οποίο βασίζεται στις προθέσεις, που έχουν οι δράστες κατά την πραγματοποίηση της πράξης τους.

Αυτό το κενό θα μειώσει αναμφισβήτητα την αποτελεσματικότητα οποιουδήποτε νέου νόμου για το cyber-flashing. Ένα κενό, το οποίο έχει παρατηρηθεί ξανά. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2022, το ίδιο “παραθυράκι” υπήρχε στον νόμο περί “κατάχρησης εικόνας”. Αυτή η, επίσης, καλοπροαίρετη, αλλά αποσπασματική νομοθεσία σχεδιάστηκε με σκοπό να σταματήσει την μη συναινετική διανομή σεξουαλικού υλικού (γνωστή ως εκδικητική πορνογραφία), εννοώντας σεξουαλικά σαφείς εικόνες ή βίντεο που μοιράζονται στο διαδίκτυο, από γνωστούς ή άγνωστους δράστες. Ένα κενό που συζητήθηκε έντονα και “καλύφθηκε”, όταν η Κυβέρνηση προέβη στην αλλαγή του νόμου σχετικού με την “κατάχρηση εικόνας” προσθέτοντας το βασικό στοιχείο της ρήτρας συναίνεσης.

Στην Ελλάδα, ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει κάποια συναφή νομοθεσία που να ποινικοποιεί ρητά τέτοιου είδους συμπεριφορές αφήνοντας ένα κενό για τους επιτήδειους να δράσουν, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπάρχει νομολογία που να καλύπτει ένα μέρος των πράξεων αυτών.

Σχετικοί νόμοι που θα μπορούσαν να αναφερθούν είναι οι εξής:

Άρθρο 337 – Ποινικός Κώδικας (Νόμος 4619/2019) – Προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας

  1. Όποιος με χειρονομίες γενετήσιου χαρακτήρα, με προτάσεις που αφορούν γενετήσιες πράξεις, με γενετήσιες πράξεις που τελούνται ενώπιον άλλου ή με επίδειξη των γεννητικών του οργάνων, προσβάλλει βάναυσα την τιμή άλλου, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα (1) έτος ή χρηματική ποινή. Για την ποινική δίωξη απαιτείται έγκληση, εκτός αν ο παθών είναι ανήλικος.
  2. Με φυλάκιση έως δύο (2) έτη ή χρηματική ποινή τιμωρείται η πράξη της προηγουμένης παραγράφου, αν ο παθών είναι νεότερος των δώδεκα (12) ετών.
  3. Ενήλικος, ο οποίος μέσω διαδικτύου ή άλλων μέσων ή τεχνολογιών πληροφορικής αποκτά επαφή με πρόσωπο που δεν συμπλήρωσε τα δέκα πέντε (15) έτη και με χειρονομίες ή προτάσεις, προσβάλλει την τιμή του ανηλίκου στο πεδίο της γενετήσιας ζωής του, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών. Αν επακολούθησε συνάντηση ο ενήλικος τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) ετών.
  4. Όποιος προβαίνει σε χειρονομίες γενετήσιου χαρακτήρα ή διατυπώνει προτάσεις για τέλεση γενετήσιων πράξεων σε πρόσωπο που εξαρτάται εργασιακά από αυτόν ή εκμεταλλευόμενος τη θέση προσώπου που έχει ενταχθεί σε διαδικασία αναζήτησης θέσης εργασίας, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία (3) έτη.».

Άρθρο 57 – Αστικός Κώδικας – Δικαίωμα στην προσωπικότητα

Όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον. Αν η προσβολή αναφέρεται στην προσωπικότητα προσώπου που έχει πεθάνει, το δικαίωμα αυτό έχουν ο σύζυγος, οι κατιόντες, οι ανιόντες, οι αδελφοί και οι κληρονόμοι του από διαθήκη.

Αξίωση αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες δεν αποκλείεται.

Άρθρο 361. Εξύβριση

  1. Όποιος, εκτός από τις περιπτώσεις της δυσφήμησης (άρθρα 362 και 363), προσβάλλει την τιμή άλλου με λόγο ή με έργο ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή με χρηματική ποινή. Η χρηματική ποινή μπορεί να επιβληθεί και μαζί με την ποινή της φυλάκισης.
  2. Όταν η προσβολή της τιμής δεν είναι ιδιαίτερα βαριά αν ληφθούν υπόψη οι περιστάσεις και το πρόσωπο του ατόμου που προσβλήθηκε, ο υπαίτιος τιμωρείται με κράτηση ή με πρόστιμο.
  3. Η διάταξη της παρ.3 του άρθρου 308 έχει και σ’ αυτή την περίπτωση εφαρμογή.

Πηγές

https://www.theguardian.com/commentisfree/2023/apr/19/cyber-flashing-damaging-law-sexual-images-social-media-justice

https://www.gov.uk/government/news/cyberflashing-to-become-a-criminal-offence

https://www.lawspot.gr/